محله‌هایی که هرگاه از آنها عبور می‌کنیم به یاد روزهای قدیم و خانه مادربزرگ می‌افتیم که در حیاط آن گرد هم جمع شده و ساعات خوشی را سپری می‌کردیم اما به سبب برخی نارسایی‌ها امروز این محلات با افزایش رشد جمعیت و ساختمان سازی‌های مدرن در کنار خانه‌های فرسوده به معضلی جدی در حوزه مدیریت شهری تبدیل شده‌اند.
هرگاه از محله‌های قدیمی شهر گذر می‌کنیم پیرمردها و پیرزن‌هایی را می‌بینیم که با زنبیلی پر از نان و خریدهای روزانه به آرامی در حال رفت و آمد هستند، صفا و صمیمیت در این محله‌ها هنوز هم وجود دارد و همه اهالی یکدیگر را می‌شناسند؛ وقتی غریبه ای گذر می‌کند قدیمی ترها به او سلام می‌دهند و اگر کاری داشته باشد با صبر و حوصله جوابش را می‌دهند، همه این خصایص هنوز هم در محله‌های قدیمی وجود دارد اما خیابان‌های تنگ و باریک و خانه‌های فرسوده آن موجب شده معضلاتی برای ساکنان و شهروندان بوجود آید.
زندگی در رگ‌های باریک این محله‌ها جریان دارد اما هر از گاهی می‌بینیم که تنگ و باریک بودن کوچه‌ها باعث بروز مشکلاتی از جمله ترافیک بویژه در هنگام امدادرسانی می‌شود.
اگر در یکی از خانه‌های قدیمی اتفاقی مانند آتش سوزی بیفتد به علت باریک بودن و گاهی عبور نکردن خودروهای امدادی از کوچه‌های بافت فرسوده می‌تواند باعث بروز اتفاقات ناگوار و حتی مرگ افراد شود.
بخش‌های فرسوده بافت قدیم شهر کرمانشاه محدوده ای بیش از یک هزار و 228 هکتار را در بر می‌گیرد؛ بیش از 350 هکتار آن بافت تاریخی است و در مرکز شهر قرار دارد و با ناهنجاری‌های شهری مانند کمبود مسکن مناسب، ترافیک سنگین، کاهش ایمنی شهری، وجود معضلات اجتماعی و کاهش آسایش روانی روبروست.
با وجود اهمیت تاریخی بافت فرسوده، کرمانشاه با مشکلات و مسائل عمده ای در زمینه عملکردهای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی مواجه است؛ از نظر کالبدی عمر بیشتر ابنیه بافت فرسوده شهر بیش از 50 سال و فاقد امکانات زیستی مناسب هستند.
علاوه بر این وجود ساختمان‌های مخروبه در داخل بافت نیز چهره شهر را مخدوش کرده و امکان افزایش ناهنجاری ها، آسیب‌های اجتماعی و بزهکاری را به همراه دارد؛ از نگاه کارشناسان ضرورت دارد نسبت به بهسازی و نوسازی بافت قدیم شهر با مشارکت بخش‌های دولتی، خصوصی و خانوارهای ساکن بافت اقدامات جدی صورت گیرد.
فرسودگی کالبد، دشواری دسترسی سواره به درون بافت، نبود تأسیسات زیربنایی مناسب، مشکلات زیست‌ محیطی و بالا بودن حجم آلودگی، کمبود امکانات برای گذران اوقات فراغت، فقر و محرومیت ساکنان در این بافت‌ها، آسیب‌پذیری در برابر زلزله، تراکم بالای جمعیت و ناامنی و معضلات اجتماعی از جمله ویژگی‌های بافت‌های فرسوده شهری است.
350 هکتار بافت تاریخی در دل کرمانشاه
«حسین دولت خواه» رییس اداره برنامه ریزی مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان کرمانشاه گفت: بافت فرسوده به چهار دسته بافت تاریخی، میانی، سکونتگاه‌های غیر رسمی و بافت حاشیه‌ای با پیشینه روستایی تقسیم می‌شود؛ 350 هکتار بافت تاریخی در هسته مرکزی شهر کرمانشاه وجود دارد.
وی با بیان اینکه یک هزار و 228 هکتار بافت‌فرسوده در شهر کرمانشاه وجود دارد، اظهار کرد: صرف‌نظر از مشکلاتی همچون تنگ و باریک بودن معابر بحث ناپایداری بافت فرسوده است یعنی وجود ساختمان‌های قدیمی با قدمت بالا که ممکن است بر اثر زلزله یا دیگر حوادث تخریب شود.
وی با یادآوری ضعف خدمات عمومی، آموزش، درمان و نظایر آن افزود: در بافت‌فرسوده به حد نصاب شهر نمی‌توان خدمات ارائه داد و ساکنان نسبت به دیگر شهروندان از خدمات کمتری بهره‌مند می‌شوند.
وی گفت: تمام دستگاه‌هایی که عضو ستاد بازآفرینی شهری هستند مانند شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی، شرکت‌های آب و برق و دیگر دستگاه‌های خدمات‌رسان موظف هستند با همکاری یکدیگر کاستی‌های عمده بافت فرسوده را ارزیابی و مشکلات را رفع کنند اما این کار به آسانی ممکن نیست.
رئیس اداره برنامه‌ریزی مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان کرمانشاه گفت: برای ساماندهی بافت فرسوده به دلیل گستردگی کار همه از جمله مالکان و دستگاه‌های اجرایی باید با یکدیگر همکاری کنند؛ دستگاه‌های دولتی برای ترغیب کردن مالکان به ساخت و ساز در غیر از بافت تاریخی مشوقاتی را در نظر گرفته اند و آنها می‌توانند از آنها برای خراج شدن بافت فرسوده استفاده کنند.
دولتخواه با بیان اینکه یکی از این مشوق‌ها اهدای تسهیلات با کارمزد صفر درصد است، ادامه داد: هر شخصی که دارای پروانه ساخت و ساز در بافت فرسوده باشد می‌تواند 370 میلیون تومان تسهیلات که نیمی از آن با کارمزد صفر درصد است؛ دریافت کند.
وی افزود: از دیگر مشوقات در این بافت می‌توان به اضافه ساخت، تامین پارکینگ با ضریب 75 صدم درصد و جلو آمدگی ملک مانند بالکن اشاره کرد و سازندگان در این محدوده دارای تخفیف هستند.
احیای بافت‌های تاریخی، به توسعه گردشگری کمک می‌کند
شهردار کرمانشاه نیز با اشاره به‌وجود بیش از هزار و 200 هکتار بافت تاریخی در شهر کرمانشاه گفت: احیای این بافت‌ها باعث رونق گردشگری می‌شود زیرا این بافت‌ها ثروت‌های ارزشمندی هستند که قابلیت اشتراک‌‌گذاری و استفاده از ظرفیت‌های یکدیگر را دارند.
نادر نوروزی به خبرنگار ایرنا گفت: کرمانشاه در ادوار مختلف تاریخی از دوران هخامنشی، ساسانی، صفویه، زندیه و قاجاریه پویا بوده و نقش مهمی در کشور ایران داشته است.
وی با بیان اینکه کرمانشاه بیش از چهار هزار اثر تاریخی ثبت‌شده دارد افزود: بیش از هزار و 200 هکتار بافت‌تاریخی در شهر کرمانشاه وجود دارد که در حال احیای برخی از بافت‌ها هستیم که از جمله آن می‌توان به بازار کرمانشاه و یا محله فیض آباد اشاره کرد.
شهردار کرمانشاه ادامه داد: در این بافت‌ها اقدامات محوطه‌سازی و ساماندهی در حال انجام است که بی‌شک باعث توسعه گردشگری خواهد شد، همچون خانه‌های تاریخی که به‌صورت مجتمع‌های اقامتی درآمده‌اند و اکنون برای گردشگران قابل استفاده است.
با روند کنونی احیای بافت فرسوده کرمانشاه ممکن نیست
اظهارات مسئولان ذی‌ربط که به آن اشاره شد اگرچه دلالت بر یکسری اقدامات مفید و موثر دستگاههای اجرایی مرتبط کرمانشاه دارد اما در عین حال ناکافی و فاقد انسجام عملیاتی به نظر می‌رسد؛ موضوعی که یک کارشناس ارشد مدیریت شهری نیز به آن اشاره دارد.
به اعتقاد محمد مهدی کریمی؛ کندی اجرای طرح‌های مرتبط با احیای بافت فرسوده کرمانشاه به قدری زیاد است که نه تنها اثر اقدامات مشهود و ملموس نیست بلکه همواره با چالش‌های نوپدیدی مواجهیم که سرعت آن بر کارها و برنامه‌های در دست انجام چربش دارد.
وی در ادامه اظهار کرد: در این حوزه به اندازه کافی مصوبات و تصمیمات مختلف گرفته شده است ولی در بخش اجرا کار زیادی صورت نگرفته و فاقد اثرگذاری لازم در حوزه مدیریت شهری هستیم؛ به عبارت دیگر بیشتر از اینکه کار کنیم شعار داده ایم در نتیجه کیفیت زندگی شهری کرمانشاه روز به روز در حال تنزل است.
وی بیان کرد: کلانشهر کرمانشاه حدود یک میلیون نفر سکنه دارد که حتی از جمعیت برخی استان‌های ایران بیشتر است اما می‌توان گفت دست کم نیمی از این شهروندان فاقد محیط مناسب زندگی شهری هستند و این وضعیت فارغ از بافت‌های فرسوده و نقاط حاشیه نشین شهر است که بحث‌ها و چالش‌های خاص خود را داشته و گفتگوی فنی جداگانه طلب می‌کند.
این مدرس دانشگاه گفت: در حوزه مدیریت شهری موضوعاتی همچون بازآفرینی شهری، بافت فرسوده، حاشیه نشینی و نظایر آن نیازمند برنامه جامع و منسجم است و نمی‌توان بصورت جزیره ای به آن پرداخت؛ حتی اگر هم با بخشی نگری و بصورت بخشی کار موثری انجام دهیم نتیجه ابتر خواهد بود و در این حالیست که در کلانشهر کرمانشاه نه تنها فاقد انسجام کافی در این حوزه هستیم بلکه دستگهاه‌های مرتبط هم از هم‌گرایی، هم‌پوشانی و هم‌افزایی کافی برخوردار نیستند.
کریمی در این حوزه هم‌گرایی دستگاه‌های دولتی و عمومی به‌ویژه استانداری و فرمانداری کرمانشاه، شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی و دانشگاه را مهم ارزیابی کرد؛ موضوع مهمی که از دیدگاه وی در زمان حاضر به خاطر اختلافات موجود در سطح مدیران مربوطه عملی نیست.