زنان عشایری همانند مردان نقش بسیار مهمی را برعهده دارند؛ چراکه نیمی از نیروی انسانی فعال در حوزه اقتصادی عشایر، زنان هستند، در این بین مهم‌ترین عامل مؤثر بر کارآفرینی زنان روستایی در ایجاد انگیزه کار کردن در آن‌ها است.
البته عوامل زیادی هم در ایجاد انگیزه کار کردن در بانوان تأثیر می‌گذارند، از میزان تحصیلات گرفته تا وضعیت تأهل، نوع محیط خانواده، شرایط اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی هر منطقه، تعداد اعضای خانوار و غیره اما نکته این است که اگر واژه خواستن در نهاد فرد وجود داشته باشد و یقیناً در صورتی که منابع آموزشی مفیدی در اختیار زنان عشایر قرار بگیرد آن‌ها با آگاهی و تجربه کافی وارد بازار کار می‌شوند و فرصت‌های شغلی زیادی نیز برای آن‌ها ایجاد می‌شود.
به دیگر سخن این روزها زنان به‌عنوان ساکنان پایدار مناطق عشایری به اندازه کافی انگیزه دارند که در فرایند کارآفرینی وارد شوند و از این مسیر بتوانند برای خود، اعضای خانواده و دیگر هم‌قطاران خود کسب و کاری ایجاد و شغلی راه‌اندازی کنند.
جالب‌تر اینکه چنین فرایندی به تثبیت جمعیت در سکونتگاه‌های عشایری نیز کمک می‌کند، برای نمونه امروز معصومه عزیزی؛ بانوی جوان عشایر همدان بر پایه هنری که از آن برخوردار است با راه‌اندازی یک کارگاه خیاطی برای چندین بانوی عشایر اشتغال‌آفرینی کرده است.
پس برآن شدیم تا درخصوص فعالیتی که انجام داده و موفقیت‌هایی که کسب کرده با او گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
این بانوی جوان عشایر همدان با بیان اینکه از ایل ترکاشوند و طایفه ملکشاهی است، گفت: سال جاری بعد از مدت‌ها فعالیت هنری، بالأخره با حمایت اداره امور عشایر استان توانستم کارگاه خیاطی‌ام را راه‌اندازی کنم. عمده کار ما در این کارگاه خیاطی مرتبط با هنرهای دستی و دوخت تزئینات روی لباس است.
معصومه عزیزی 41 ساله با اشاره به به‌کارگیری بالغ بر 20 نفر از دختران عشایر ایل ترکاشوند در این کارگاه که پنج تن از آن‌ها بیمه‌ شده‌اند و روند بیمه سایر نیروها نیز در دست اجراست، اظهار کرد: این عزیزان بعد از اتمام تحصیلات بیکار بودند؛ بنابراین در بدو امر نسبت به آموزش آن‌ها پرداختم.
وی با بیان اینکه امروز این عزیزان با استفاده از هنری که آموخته‌اند همگی در کارگاه مشغول کار شده و درآمد دارند، افزود: چون ما نیمه کوچ‌رو بوده یعنی نیمه نخست سال را در دامنه‌های الوند زندگی کرده و فصل سرد در اطراف همدان ساکن می‌شویم، کارگاه را در شهرک ولیعصر یکی از مناطق حاشیه‌ای راه‌اندازی کردیم تا دسترسی به آن سهل‌تر باشد.
وی با اشاره به اینکه شخصاً از اوایل دهه 80 با حضور در چندین کلاس مرتبط با حوزه صنایع دستی، در رشته خیاطی و دوخت تزئینات لباس ورود کردم اذعان کرد: بعد از چند سال به این کار علاقه‌مند شده و حتی برای سال‌ها نیز در کانون‌های بسیج، صنایع دستی، فنی و حرفه‌ای به‌عنوان مربی به آموزش دادن مشغول بودم.
این بانوی هنرمند با تأکید بر اینکه سال‌ها به‌عنوان مربی در صدا و سیما نیز فعالیت داشته و دارد اذعان کرد: بنا به علاقه‌ای که داشتم طی این سال‌ها در 70 رشته صنایع دستی گواهی مهارت گرفته‌ام.
عزیزی با ابراز اینکه در حال حاضر نیز در حال گرفتن درجه هنری در رشته رویه‌دوزی هستم، اذعان کرد: البته در حوزه کارآفرینی از سال‌ها قبل فعالیت داشتم به نحوی که وقتی سفارش سوزن‌دوزی قبول می‌کردم، با آموزش دختران آن‌ها را علاقه‌مند کرده و بخشی از کار را به آن‌ها می‌سپردم تا اینکه با استقرار این کارگاه فعالیت‌مان شکل رسمی‌تری به خود گرفت.
* چهار میلیارد تومان تسهیلات دریافت کردم
وی با اشاره به اینکه برای راه‌اندازی این کارگاه از چهار میلیارد تومان تسهیلات کم‌بهره و دو میلیارد تومان آورده شخصی استفاده کردم، اذعان کرد: عمده فعالیت این کارگاه حالت سفارشی داشته و بازار ثابتی برای فروش محصولاتمان نداریم وگرنه این فرصت فراهم است که دختران و بانوان عشایر در روز و هفته حجم بیشتری از کار را تحویل داده و درآمد بیشتری کسب کنند.
* بازار ثابت برای فروش محصول نداریم
این بانوی هنرمند عشایر با بیان اینکه امروز عمده درآمد ما حاصل از کارهای سفارشی و سری‌دوزی است، تشریح‌ کرد: برای بازاریابی به فروشگاه‌هی بزرگ سر زده و از آن‌ها سفارش می‌گیریم یا در نمایشگاه استانی و ملی شرکت می‌کنیم، از این طریق توانسته‌ایم با تعدادی از فروشگاه‌های معتبر در سطح شهر همکاری داشته باشیم.
*موفق به دریافت نشان اصالت هنری شدم
عزیزی با ابراز اینکه یکی از کارهای سوزن‌دوزی من موفق به دریافت نشان مرغوبیت صنایع دستی اصالت هنری شده که در آن ترکیبی از سوزن‌دوزی‌های مدرن و قدیمی مثل پته‌دوزی و بعضی از دوخت‌هایی که بعضاً منسوخ شده‌اند را به کار برده‌ام، اذعان کرد: امروز شناسنامه این اثر به نام من ثبت شده و هرجای دنیا مورد استفاده قرار گیرد نام من نیز همراه اوست.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ همواره وقتی صحبت از زنان موفق و کارآفرین می‌شود، در ذهن بسیاری از ما بانویی متصور می‌شود که با زحمت زیاد، یک کارگاه تولیدی راه‌اندازی کرده و کسب‌وکاری راه انداخته تا در کنار درآمدزایی برای خود، دیگران هم پولی به‌دست بیاورند. بیشتر ما فکر می‌کنیم زنان این‌چنینی فقط در شهر زندگی می‌کنند، شاید در مخیله‌مان نگنجد که یک بانوی جوان اهل ایل ترکاشوند و طایفه ملکشاهی، بتواند با کسب گواهی در 70 هنر-صنعت بسیار قدرتمندتر از مردان این روزگار پای کار آمده و بخش اعظمی از دختران ایل خود را از طریق کارگاه خیاطی و هنرهای دستی به درآمدزایی برساند؛ اما امروز این موفقیت رخ داده و امروز شاهد موفقیت این شیرزن عشایر هستیم. نکته این است که برای معصومه عزیزی کسب درآمد یک هدف است اما اولویت او نیست چراکه این بانو همه توان خود را به‌کار گرفته تا آموخته‌های خود را به نسل جوان بیاموزد و نگذارد هنر خاص برخواسته از دل و ذهن عشایر که امروز رو به زوال گذاشته به فراموشی سپرده شود؛ چراکه سوزن‌دوزی یکی از هنرهای ایرانی و پته‌دوزی به‌عنوان یکی از سوزن‌دوزی‌های زیبا و با ظرافت و هنر دستی زنان و دختران عشایر و جزئی از صنایع دستی ایران است که با نام‌هایی چون فطه‌دوزی یا سلسله‌دوزی نیز شناخته می‌شود.
هنرهای سنتی که ریشه در گذشته دارد، حفظ و بقای آن‌ها در واقع تداوم سنت‌ها و ارزش‌های تاریخی و فرهنگی جامعه ما است، آنچه به حیات هنرهای اصیل و سنتی کمک می‌کند، در ابتدا معرفی و آشنایی نسل جوان با هنرهای اصیل و سنتی سراسر کشور است و بعد روزآمدی و کاربردی کردن آن‌ها متناسب با سلیقه جامعه امروز است.
هنرهای سنتی و صنایع دستی، امروزه می‌تواند در کنار جاذبه‌های تاریخی کشور عامل مهمی برای شناساندن فرهنگ و تمدن ایرانی و جذب گردشگران باشد، اما متأسفانه امروزه در حال نابودی است و با ادامه این روند در آینده‌ای نه‌چندان دور فقط یاد و نامی از این هنر به جای خواهد ماند؛ بنابراین امیدواریم تعداد معصومه‌های ما روزبه‌روز در عرصه حفاظت و صیانت از این هنرها در بین زنان عشایر و سایر اقشار دغدغه‌مند در این مرز و بوم بیشتر و بیشتر شود.

طاهره ترابی مهوش