مهارت‌های ارتباطی خوب کلید هر زندگی موفقی است، زیرا ارتباط صحیح با همسر باعث تقویت رابطه عاطفی و زناشویی بین زوجین می‌شود، تحقیقات نشان داده، بیشتر زندگی‌هایی که منجر به طلاق می‌شود به‌دلیل نداشتن ارتباط درست و مؤثر با همسر بوده است، داشتن مهارت برای رفتار با همسر بسیار مهم و حیاتی است، این موضوع حتی برای تربیت کودکان نیز اهمیت خاصی پیدا می‌کند.
زوجین از طریق همدلی می‌توانند تعارض‌های درونی، درد عاطفی و دنیای درونی طرف مقابل را به طور دقیق تجربه کنند، اما وقتی زوجین همدلی نداشته باشند نمی‌توانند یکدیگر را درک کنند، بنابراین برخوردار بودن از این مهارت به زوج‌ها کمک می‌کند، تعارض‌های موجود را بهتر رفع کنند و روابط پخته‌تری در زندگی خانوادگی داشته باشند.
هر خانواده متناسب با فرهنگ و سبک زندگی خود، سبک رفتاری مختلفی را هنگام مشکلات و سختی‌ها دارد، این سبک رفتاری می‌تواند به شکل‌های مختلفی باشد، اما برخی از زوج‌ها دوگانگی رفتاری را از خود در محیط خانواده و در جامعه و در برخورد با اطرافیان و همکاران نشان می‌دهند، به نوعی که این نوع رفتارهای آن‌ها می‌تواند به الگوهایی برای فرزندان تبدیل شود، مبرهن است که کودکان از رفتار والدین الگو برداری می‌کنند و احتمال دارد در آینده این نوع دوگانگی رفتاری که از والدین آموخته‌اند در زندگی برای آن‌ها به یک عادت تبدیل شود.
در واکاوی بیشتر این مسئله و علل دوگانگی رفتار زوجین در محیط خانواده و جامعه، دلایل نقاب‌های رفتاری برخی زوجین، تفاوت زوج‌های سازگار با زوج‌های ناسازگار و راهکارهای کاهش دوگانگی رفتار در همسران به گفت‌وگو با مهرداد دشتی؛ زوج‌درمانگر، روان‌شناس، مشاور خانواده و مدرس کشوری سازمان بهزیستی در تربیت مربی مهارت‌های زندگی و آموزش زندگی خانواده نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
*علل بروز دوگانگی رفتاری زوجین در محیط خانواده و جامعه چیست؟
برخی از زوجین در هر موقعیتی واکنش‌های خود را بر اساس شرایط محیطی تنظیم می‌کنند، گاهی اوقات واکنش‌های آن‌ها با شرایط محیطی مطابق و سازگار است، اما بعضی مواقع نیز رفتارهای آن‌ها متناقض می‌شود، به این معنا که فرد در محیط خانواده یک مدل رفتاری دارد و در محیط اجتماعی و محیط کار یک مدل دیگری از رفتار را نشان می‌دهد و این متفاوت رفتار کردن‌های زوجین وابسته به عوامل متعددی است، شناسایی این عوامل کمک می‌کند به اینکه زوج‌ها بتوانند رفتار خود را با توجه به عوامل بیرونی، اتفاق‌های که در محیط اطراف وجود دارد و عوامل درونی یعنی یادگیری‌های مشاهده‌ای و احساسات درونی مدیریت کنند.
*ویژگی بارز زوج‌هایی که دوگانگی رفتاری در خانواده و اجتماع بروز می‌دهند، چه مواردی است؟
این گروه از زوج‌ها هنگامی که از محیط شخصی و خانوادگی خود دور می‌شوند، نقاب‌های آن‌ها بیشتر می‌شود و در محیط بیرونی و شغلی هنگام رفتار با همکاران به طور معمول نقاب دارند و از شخصیت واقعی خود دور هستند و ممکن است در محل کار با صداقت رفتار نکنند، این گروه از زوج‌ها در محیط خانواده بی‌نقاب هستند و رفتاری که با خانواده دارند، در واقع به شخصیت واقعی خود آن‌ها نزدیک است.
*آیا دوگانگی رفتار زوج‌ها نوعی توانمندی است یا باعث ایجاد مشکل در زندگی می‌شود؟
دوگانگی رفتار زوج‌ها در محیط خانواده و محیط بیرونی امری ناپسند نیست و برخی افراد توانمندی این رفتار را دارند که در شرایط محیطی متفاوت بتوانند رفتار و نوع صحبت خود را تغییر دهند و این نوع دوگانگی رفتار و داشتن این نوع توانمندی نشانه هوش اجتماعی این افراد است که در هر محیطی چه نوع رفتاری را داشته باشند که با آن محیط سازگار و مناسب باشد، اما زمانی مشکل پیش می‌آید که افراد به اندازه‌ای متضاد رفتار می‌کنند که خودشان نیز دچار تعارض‌های درونی می‌شوند و در عمل نقاب‌هایی که دارند، نقاب‌های فریب‌کارانه می‌شود، این از زوج‌ها به طور معمول دچار عذاب وجدان نیز می‌شوند و به‌دلیل نداشتن خود واقعی دچار استرس، تنش، خشم، نارضایتی و استرس می‌شوند و این استرس‌ها در محیطی که فرد احساس امنیت کند، بروز پیدا می‌کند، به این معنا که افراد با دوگانگی رفتاری نادرست در محیط خانه و خانواده که احساس امنیت بیشتر دارند، تنش‌ها، استرس و خشم خود را در خالی می‌کنند و در این صورت باید بدانیم شرایط زندگی آن‌ها با چالش‌های بسیاری روبه‌رو می‌شود.
* افرادی که نقاب‌های رفتاری زیادی دارند را چگونه می‌توان تشخیص داد و چگونه باید با آن‌ها رفتار کرد؟
تعدادی از زوج‌ها در محیط‌های مختلف با توجه به مقتضیات محیطی رفتار می‌کنند و ویژگی‌های شخصیتی مانند شوخ‌طبع بودن، مؤدب بودن و موارد دیگر را در این محیط‌ها از خود نشان می‌دهند، اما افرادی که در محیط‌های مختلف ویژگی‌های متضادی را از خود نشان می‌دهند، در واقع اصالت ندارند و نقاب‌های رفتاری زیادی دارند و شخصیت آن‌ها به آسانی قابل شناسایی نیست و این افراد شخصیت‌های دوگانه‌ای دارند و به طور معمول نیز قابل تشخیص نیستند، این نوع رفتارهای افراد در معاشرت‌ها قابل شناسایی است و با رفت‌وآمدهای مداوم و در طول زمان مشخص می‌شود که افراد نقاب‌های زیادی دارند و شخصیت واقعی آن‌ها برای اطرافیان نیز شناخته می‌شود، البته اگر به تشخیص صحیح درباره افراد برسیم، به این معنا که آن‌ها درگیر تعارض و دوگانگی رفتاری هستند، بهتر است رفت‌وآمد با این افراد را مدیریت کنیم و کمتر با آن‌ها در ارتباط باشیم.
*دوگانگی رفتاری بین زنان بیشتر شایع است یا بین مردان و چه عواقبی برای زوجین به دنبال دارد؟
دوگانگی رفتار و داشتن نقاب‌های زیاد رفتاری مخصوص یک جنسیت نیست و هم بین مردان و هم بین زنان این نوع رفتار شایع است و دوگانگی رفتار زمانی مشکلات جدید در زندگی زوج‌ها ایجاد می‌کند که آن رفتارها به شدت متضاد و متعارض شده و در روابط خانوادگی مشکل ایجاد کند، زمانی که همسران دوگانگی رفتار را از طرف مقابل می‌بینند، به سختی او را تحمل می‌کنند و معتقدند که او با دیگران در محیط بیرونی خوب رفتار می‌کند و رفتار نامناسب او در محیط خانواده است، اعضای خانواده انتظار دارند که فردی که دارای دوگانگی رفتاری است با آن‌ها هم رفتار مناسبی داشته باشد تا کمتر آزار ببینند، باید بدانیم به دلیل اینکه افراد دارای دوگانگی رفتاری در خانواده شخصیت واقعی خود را بروز می‌دهند، به طور قطع با همسر و سایر اعضای خانواده خود دچار مشکل می‌شوند و محیط خانواده در بیشتر مواقع به‌دلیل رفتارهای این افراد از آرامش دور است.
*علل استمرار دوگانگی رفتاری بین برخی از زوجین چیست؟
دوگانگی رفتاری برخی زوج‌ها به عوامل بیرونی و درونی وابسته است، زوج‌ها باید به دنبال این باشند که بدرفتاری همسر در محیط خانواده به چه دلیلی است، گاهی اوقات واکنش همسر در محیط خانواده موجب می‌شود که طرف مقابل رفتار دوگانه‌ای از خود بروز دهد و این نوع رفتار در واقع بدرفتارهایی ابزاری و واکنشی است و فرد یاد گرفته اگر بداخلاق باشد و در محیط خانواده کم‌محلی نشان دهد و داد و بیداد کند، اعضای خانواده از او حساب می‌برند و اعصاب راحت‌تری دارد و بهتر می‌تواند امور و شرایط موجود در خانواده را با سلطه‌گری مدیریت کند، گاهی اوقات نیز این نوع رفتارها وابسته به یادگیری‌های مشاهده‌ای است که فرد از کودکی آموخته و از والدین خود این نوع رفتار را یاد گرفته و الگوبرداری کرده و در زندگی زوجی این رفتارها را اجرا می‌کند، بنابراین مهم است که زوجین در برابر رفتارهایی که دارند، به‌ویژه در برخورد با فرزندان خود مواردی را رعایت کنند تا تأثیر منفی ببر شکل‌گیری شخصیت فرزندان‌شان نداشته باشند و مهم است که در پی اصلاح و مسائل موجود باشند تا هم خودشان و همسر و فرزندان‌شان دچار آسیب نشوند.
*رفتار زوج‌هایی که دوگانگی رفتاری ندارند، با یکدیگر چگونه است؟
زوج‌هایی که دوگانگی رفتاری ندارند، به‌طور قطع سازگار بیشتری در زندگی مشترک خود دارند و برای یکدیگر درد دل می‌کنند و از مشکلات محیط کار خود سخن می‌گویند، خشم، خستگی و استرس خود را به محیط خانه انتقال نمی‌دهند و در محیط خانواده خشم و خستگی‌شان را تخلیه نمی‌کنند، زوج‌های سازگار به طور معمول از یکدیگر بهانه‌گیری نمی‌کنند تا بتوانند خشم خود را خالی کنند، آن‌ها مهارت ارتباطی قوی دارند و در شرایط مناسب در مورد استرس‌های و خشم‌های محیط بیرونی صحبت می‌کنند، اما زوج‌های که دوگانگی رفتاری دارند، ناسازگاری بیشتری نیز با همسر خود خواهند داشت و رفتاری وسواس‌گونه دارند، در محیط خانواده بهانه‌گیری کرده و بحث و دعوا راه می‌اندازند و به بحث در مورد موضوع‌های بی‌ربط می‌پردازند، باید بدانیم هر رفتاری که تکرار آن بیهوده باشد، رفتار وسواس‌گونه و به نوعی غر زدن است.
* برای کاهش دوگانگی رفتاری بین زوجین چه راهکارهایی وجود دارد؟
زوج‌هایی که دچار رفتار دوگانگی متضادگونه هستند، باید علت بروز این نوع رفتار در وجود خود را ریشه‌یابی کنند، اگر علت آن وابسته به الگوهای قدیمی و رفتارهای والدین است، باید این موارد را بازنگری کرده و به خودشان یادآوری کنند که مجبور نیستند مطابق یادگیری‌های دوران کودکی رفتار کنند، چنانچه این نوع رفتارها را از والدین الگوبرداری کردند، باید آگاه باشند مجبور نیستند، اشتباهات والدین را در زندگی مشترک خود تکرار کنند، نکته دیگر اینکه باید بدانند در واقع چه اتفاقی می‌افتد و چه واکنش‌های از سمت همسر و فرزندان می‌بینند که باعث می‌شود در خانواده بداخلاقی کنند، باید از آن‌ها بخواهند که این رفتارها را با او نداشته باشند و با صداقت و شفافیت در این زمینه با همدیگر برای رفع مشکلات صحبت کنند، در این شرایط حضور روانشناس یا مشاور می‌تواند تأثیر مثبتی در رفع چالش‌های به وجود آمده و مدیریت شرایط داشته باشد.