در حال حاضر، قطار اقتصادی کشور به هر طریق ممکن باوجود دشواری بسیار بر روی ریل توسعه در حرکت است، در چنین شرایطی توجه بیشتر به ظرفیت‌ها ازجمله توانمندی زنان الزامی است. بنابراین بستر و شرایط ورود به فضای کسب و کار برای فعالان این عرصه بایستی فراهم شود، این بستر از قوانین حمایتی برای زنان شاغل و کارآفرین آغاز می‌شود.
موفقیت زنان در حوزه اشتغال در جوامع نه‌‌تنها از لحاظ اقتصادی برای آن‌ها سودمند است، بلکه منافع اجتماعی و فرهنگی زیادی برای اقشار مختلف جامعه در پی دارد. یکی از مهم‌ترین معیارها جهت سنجش درجه‌ توسعه‌‌یافتگی کشورها، میزان اهمیت و اعتباری است که زنان دارند و نقش این قشر در توسعه، مستقیماً با هدف توسعه‌ اجتماعی و اقتصادی بستگی دارد و از این‌رو در تحول همه جوامع انسانی، عاملی بنیادی محسوب می‌‌شود.
بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص آخرین وضعیت اشتغال زنان در استان همدان و حمایت‌های صورت‌گرفته از آن‌ها با مصطفی قربانی‌فر، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال اداره‌کل کار، تعاون و رفاه اجتماعی استان همدان و نیز حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال اداره‌ کل کار، تعاون و رفاه اجتماعی استان همدان مطرح کرد: بالغ بر 14 هزار و 538 نفر کد اشتغال در سامانه رصد وارد شده که از این عدد بالغ بر 6 هزار و 317 نفر بانوان هستند.
مصطفی قربانی‌فر با تأکید بر اینکه ‌عمده تسهیلات پرداختی به اشتغال بانوان در حوزه صنایع دستی و بیشتر در حوزه خیاطی و قالی‌بافی است، عنوان‌کرد: علاوه بر حمایت‌های مالی، این اداره کل با هماهنگی‌هایی که با سایر بخش‌ها داشته به عرصه آموزش و حمایت‌های مرتبط با بازاریابی نیز ورود کرده به نحوی که امروز سازمان فنی‌وحرفه‌ای آموزش‌های خوبی را در عرصه مهارت‌آموزی به زنان ارائه می‌دهد، در عین حال از طریق کارگاه آموزشی آزاد نیز این آموزش‌ها به‌صورت مستمر در رشته‌های مختلف در استان ارائه می‌شود.
وی با اشاره به اینکه امروز همه کسانی که دارای مجوز مشاغل خانگی هستند امکان بهره‌مندی از بیمه عشایر و روستایی را حتی در شهرها دارند ابراز کرد: علاوه بر این برخی بیمه‌های خاص صنایع دستی همچون قالی‌بافی که از تخفیفات ویژه برخوردار هستند و توسط سازمان تأمین اجتماعی اعمال می‌شوند نیز از دیگر فهرست تعریف‌شده برای اشتغال زنان است.
وی با اشاره به رویکرد دنبال‌شده در حوزه بازاریابی برای محصولات تولیدی بانوان، اذعان کرد: با هماهنگی‌ها صورت‌گرفته بین‌دستگاهی، سالانه شاهد برگزاری نمایشگاه عرضه محصولات بانوان هستیم، از نمایشگاه‌هایی که توسط کمیته امداد برگزار می‌شود تا نمایشگاهی که معاونت صنایع دستی و غیره برگزار می‌کنند.
این مسئول با ابراز اینکه حضور این بانوان در نمایشگاه و عرضه محصول‌شان موجبات اتصال محصول به بازار را فراهم می‌کند گفت: در این بین موضوع حمایت از افراد پشتیبان و تحصیلکرده به‌صورت ویژه‌تر در عرصه اعطای تسهیلات به‌وجود می‌آید، برای مثال امروز خانمی در قامت پشتیبان در شهرک شهید زمانی یک خانه سه طبقه را به اشتغال‌زایی برای 30 تا 40 نفر از خانم‌ها اختصاص داده؛ بنابراین این فرد در اولویت دریافت تسهیلات اشتغال‌زایی قرار می‌گیرد چراکه افراد پشتیبان هم در عرصه تأمین مواد اولیه و فراهم کردن بازار فروش محصولات از توانایی لازم برخوردار بوده و موجبات پایداری اشتغال برای زیرمجموعه خود را فراهم می‌آورند.
قربانی‌فر پرداخت تسهیلات چهار درصدی از سوی دستگاه‌های حمایتی همچون بنیاد شهید، بنیاد برکت و علوی، کمیته امداد، بهزیستی، بسیج سازندگی و جهاد دانشگاهی را نیز از دیگر اهداف تعریف‌شده در مسیر اشتغال‌زایی زنان عنوان کرد و افزود: خوشبختانه طی سه سال اخیر منابع بسیار خوبی در عرصه اعطای تسهیلات برای اشتغال‌زایی به استان تخصیص یافته است.
وی ادامه داد: سال جاری حدود دو هزار و700 میلیارد تومان از منابع استان برای حوزه اشتغال‌زایی در نظر گرفته شده است.
معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال اداره‌کل کار، تعاون و رفاه اجتماعی استان همدان با بیان اینکه تنها در یک فقره از این اعتبارات که در دست این اداره کل است از 120 میلیارد اعتبار تعریف‌شده جهت اعطای تسهیلات مشاغل خانگی 86 میلیارد آن به خانم‌ها پرداخت شده عنوان کرد: جالب است بدانید که در سایر دستگاه‌ها نیز در بیشتر موارد خانم‌‌ها از آقایان پیشی گرفته و یا همسان آن‌ها از تسهیلات اشتغال‌زایی بهره می‌برند؛ مثلاً در تسهیلات پرداختی از سوی سازمان بسیج سازندگی نسبت پرداختی مساوی است یا در کمیته امداد همواره سهم دریافتی زنان بیشتر از مردان است.
قربانی‌فر در خاتمه تعداد مجوزهای صادره اشتغال خانگی در استان را هزار و 490 مورد در سال جاری اعلام کرد و افزود: عمده این مجوزها به نام خانم‌‌ها صادر شده است.
در ادامه کارشناس حوزه کسب و کار نیز در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین ویژگی حوزه اشتغال و کارآفرینی بانوان چیست؟ چگونه می‌توان نقایص موجود در این عرصه را مدیریت کرد؟ گفت: یکی از شانس‌ها و استعداد‌های خوبی که برای کشور ما وجود دارد این است که بیش از نیمی از ظرفیت دانشگاه‌ها در اختیار زنان بوده و و میزان تحصیلات آن‌ها نسبت به اوایل انقلاب چند برابر افزایش پیدا کرده است.
حمید حاج‌اسماعیلی افزود: طی چنددهه اخیر شرایط به گونه‌ای‌ پیش رفته که زنان در حال حاضر تقریباً پا به پای مردان و مشابه آن‌ها تحصیلات و مهارت داشته و جویای کار هستند.
وی ادامه داد: در کنار این امر با توجه به تغییرات اجتماعی که در ایران اتفاق افتاده مثل مشارکت و حضور زنان در بخش‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، استقلال مالی که زنان به آن نیاز دارند و برخی مسائل دیگر همچون افزایش تجرد و طلاق باعث شده که زنان برخلاف روش‌ها و شرایط گذشته کاملاً جویای کار و علاقه‌مند به فعالیت در بازار کار ایران باشند.
این کارشناس بازار کار با تأکید بر اینکه در گذشته دیدگاه سنتی به زنان سنتی بوده و آن‌‌ها را بیشتر خانه‌دار تلقی می‌کردند اما طی دو دهه اخیر این نگاه صرف تغییر کرده و بانوان کشورمان تمایل دارند در بخش‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی در فعالیت کنند تشریح کرد: علاوه بر این چون از دانش و مهارت لازم نیز برخوردار هستند شرایط برای اشتغال آن‌ها کاملاً مهیاست.
حاج‌اسماعیلی با اظهار اینکه بخش خدمات به‌نظر برای زنان مناسب‌تر است زیرا عمده‌ای از اشتغال در کشور ما در این حوزه شکل گرفته، تصریح کرد: بنابراین انتطار می‌رود که متولیان امر تلاش‌کنند که به جای مردان، حضور و تعداد زنان در بخش‌های خدمات بیشتر شود زیرا به لحاظ مؤلفه‌هایی همچون تعامل، رفتار و دقت، با ساختار رفتاری و فکری خانم‌ها تناسب بیشتری دارد.
وی با بیان اینکه امروز نزدیک به 12 تا 13 میلیون شغل کشور مربوط به بخش خدمات است اما تنها دو میلیون آن به خانم‌ها اختصاص یافته، عنوان کرد: بنابراین انتظار می‌رود تمهیدات، تبلیغات و فرهنگ‌سازی به نحوی باشد که حداقل نیمی از اشتغال در بخش خدمات در اختیار زنان قرار گیرد.
این کارشناس حوزه کسب و کار با تأکید بر اینکه این کار می‌بایست توسط دولت و و بخش خصوصی دنبال شود، تشریح کرد: علاوه بر این در حوزه اشتغال‌زایی برای بانوان باید فرصت‌های شغلی جدیدی که در دنیا در بخش اقتصاد دیجیتال ایجاد شده مورد توجه قرار گیرد، مثل استفاده از پلتفرم‌های اینترنتی، فضای مجازی و فناوری آی‌تی.
حاج‌اسماعیلی ادامه داد: در این بخش نوین از اشتغال، زنان به‌مراتب از مهارت‌های بالاتری نسبت به مردان برخوردار بوده و توانمندتر هستند به‌ طوری که قادرند به درستی بازدهی و بهره‌وری بالایی داشته باشند.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه این مشاغل هنوز در فضای اقتصادی کشور ما از تعریف درستی برخوردار نیستند، اذعان کرد: بخشی از این نقص ناشی از مشکلات زیرساختی موجود در کشور است، مثل محدودیت دسترسی و فیلترینگ که در اعتراضات گذشته مطرح بود و در تبلیغات انتخاباتی از سوی نامزدها مورد بحث قرار گرفت، در حال حاضر نیز دولت، مجلس و بخش‌های فنی و تخصصی مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال بررسی آن هستند تا این محدودیت‌ها را کمتر کرده و فیلترینگ را رفع کنند.
وی ادامه داد: درواقع به نسبت رفع محدودیت‌ها این فرصت‌های شغلی می‌تواند در این بخش‌ها ایجاد شده و زنان قادر خواهند بود تصدی‌گری این مشاغل را در کشور به عهده بگیرند.
این کارشناس حوزه کسب و کار با بیان اینکه یکی دیگر از موضوعاتی که باید برای اشتغال‌زایی بانوان انجام دهیم این است که شرایط حضور آن‌ها را در بازار کار افزایش دهیم خاطرنشان کرد: بازار کار ایران در حال حاضر مردسالارانه بوده و اشتیاق، علاقه و زمینه برای حضور زنان کمتر است؛ بنابراین ما باید شرایط رقابت و حضور برابر را برای زنان در بازار کار ایران فراهم کرده و با توجه به تعداد، اشتیاق، انگیزه و مشارکت آن‌ها، جمعیت فعال بانوان را در بازار کار افزایش دهیم.
حاج‌اسماعیلی خاطرنشان کرد: نکته این است که بنا به شرایط مردسالارانه موجود در بازار کار کشور امروز باوجود قرار گرفتن بخش قابل توجهی از زنان در بین جمعیت فعال هنوز بخش اعظمی از زنان علاقه، آمادگی و تمایل لازم را برای حضور در بازار کار ندارند.
وی با تأکید بر اینکه دولت باید مشوق‌های لازم را برای زنان در بازار کار در نظر گرفته و آرام و آرام شرایط را برای حضور آن‌ها فراهم کند تصریح کرد: نکته بعدی اینکه زنان خود یک ظرفیت و سرمایه بزرگ نیروی انسانی در کشور هستند که می‌توان از این ظرفیت در مسیر توسعه و پیشرفت کشور بیشتر بهره برد و امکان توسعه کشور را زودتر فراهم کرد.
وی با بیان اینکه البته در حوزه اشتغال‌زایی برای زنان از گذشته در دولت‌های مختلف در رابطه با کار در منزل و یا به تعبیر بهتر صنایع داخلی و بومی که معمولاً توسط زنان در خانه‌ها انجام می‌شود، مصوبات زیاد حمایتی در نظر گرفته شده و دولت در سال‌های مختلف از زنان برای تولید این کالاها حمایت کرده عنوان کرد: چون محصولات تولیدی در این بخش عمدتاً با رفع نیازهای روزمره مردم و یا به‌عنوان صنایع دستی کشور مورد توجه قرار گرفته و در عین حال بخشی از آن نیز توسط گردشگران خریداری می‌شود، می‌تواند تا حدودی در جلب مشارکت زنان در بازار کار و ایفای نقش مادری و همسری مؤثر واقع شود.
این مشاور کسب و کار ادامه داد: با این وجود مسئله اصلی این است که اگر بخواهیم حضور آن‌ها را در بازار کار امنیت بخشیده و آن‌ها بتوانند در یک رقابت سالم و عادلانه در کنار مردان کار کنند باید زمینه‌های حضور آن‌ها را از طریق فرهنگ‌سازی و آموزش از طریق دستگاه‌های دولتی دنبال کرد.
حاج‌اسماعیلی با بیان اینکه این تغییر رویکردها از طریق سیاست‌گذاری‌هایی که دولت در حوزه زنان انجام می‌دهند قابل تحقق است عنوان کرد: درخصوص حضور زنان در بازار کار می‌بایست کاملاً بر اساس توانایی‌ها، تمایلات، دانش و مهارت آن‌ها تبلیغ کرده و در گزینش‌ها و ورودی‌ها فرقی بین حضور و مشارکت و جلب زنان و مردان وجود نداشته باشد.
وی درخصوص تحقق بازار پایدار برای محصولات تولیدی از سوی زنان گفت: بزرگ‌ترین بررسی‌ها در رابطه با پایداری مشاغل، بیانگر آن است که این محصولات باید بازار خارجی داشته باشند، در این بین دولت‌ها با توجه به نقش مؤثری که بانوان در عرصه اقتصاد دارند، می‌بایست فرصت آموزش تولید محصول صادرات‌محور و بازاریابی را برای آنان مهیا کند.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ آنچه اهمیت حضور زنان را در جامعه و عرصه‌های مختلف پررنگ کرده،‌ نه‌تنها نیازهای اقتصادی یا داشتن تحصیلات عالیه است، بلکه رویکرد جدیدی است که نسبت به زنان در جامعه ایجاد شده و آن‌ها برخلاف گذشته، تمایل دارند از شرایط سنتی به شرایط جدید گام بگذارند؛ بنابراین همه این‌ها باعث شده تا نرخ بیکاری زنان را نسبت به شرایط جدیدشان به شدت بالا احساس کنیم. پس، به‌صورت طبیعی ما باید برای آن‌ها در عرصه‌های مختلف سهم جدیدی را قائل باشیم؛ هرچند الآن حضور زنان در بازار کار به‌جز در بخش خدمات در بقیه بخش‌ها خیلی پررنگ نیست و حتماً دولت باید برای آن‌ها برنامه‌ریزی جدیدی انجام دهد تا آن‌ها بتوانند به‌صورت عادلانه در عرصه‌های مختلف حضور داشته باشند.

طاهره ترابی مهوش