به گفته کارشناسان خاک بیش از 25 درصد کل تنوع زیستی زمین را در خود جای داده و از زندگی در کل زمین پشتیبانی می‌کند، بیش از 90 درصد موجودات زنده در خاک زندگی کرده و یا بخشی از زندگی خود را در خاک سپری می‌کنند و حدود 95 درصد از غذای مصرفی ما به طور مستقیم یا غیرمستقیم از خاک به‌دست می‌آید.
هزینه رفع آلودگی هر متر مکعب خاک به روش‌های مختلف، بین چند دلار تا چند هزار دلار است (ارزان‌ترین قیمت، مرتبط به تبدیل خاک آلوده به بتن است که خاک را از قابلیت بهره‌برداری پایدار و تولید محصولات غذایی خارج می‌کند. از سوی دیگر رفع آلودگی خاک فرآیندی بسیار درازمدت بوده که این زمان از دست رفته و فواید اقتصادی خاک در این دوره هم می‌تواند به‌عنوان هزینه‌های مربوطه در نظر گرفته و به آن اضافه شود، این شرایط لزوم حفاظت از خاک را دوچندان می‌کند بدین منظور اتحادیه بین‌المللی خاک از سال 2002 تاریخ پنج دسامبر را به‌عنوان روز جهانی خاک نام‌گذاری کرده تا تأکیدی باشد بر توجه به اهمیت این موضوع.
بنابراین با توجه به قرار گرفتن در آستانه این روز برآن شدیم تا در خصوص رویکرد اداره کل حفاظت از محیط زیست استان ایلام در خصوص حفاظت از خاک در برابر آلودگی‌های احتمالی، با مدیرکل این دستگاه گفت‌‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
علیرضا محمدی عنوان کرد: خاک از منابع طبیعی و محدود زمین و همچون آب و هوا، از اجزای اصلی محیط زیست است، بخش جدایی‌ناپذیر زیست‌بوم‌ها به‌‌شمار می‌رود و ازجمله با ارزش‌ترین منابع حیاتی در رشد گیاهان محسوب می‌شود.
وی با ابراز اینکه کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی یکی از راهکار‌های اساسی برای توسعه پایدار است و بنابر قانون حفاظت از خاک، سازمان محیط زیست مکلف است با واحد‌های متخلف برخورد کند، اظهار کرد: چنانچه واحد آلاینده طبق مهلت قانونی آلودگی را رفع نکند و آلودگی ادامه داشته باشد، به اسم صنایع آلاینده معرفی می‌شود که مشمول پرداخت مالیات سبز است.
وی ادامه داد: خوشبختانه پایش‌های این اداره کل بر صنایع درخصوص آلودگی خاک به‌صورت مستمر انجام می‌شود، در این فرایند تاکنون 6 شرکت و صنعت آلاینده در استان شناسایی و جریمه شده‌اند، جرایم نیز دریافت و به خزانه دولت واریز شده است.
این مسئول با اشاره به اینکه این پایش مستمر بر صنایع پتروشیمی، پالایشگاه گاز و صنایع نفت و گازی در جنوب استان، با دقت نظر بیشتری اعمال می‌شود، تصریح کرد: همکاران من به‌صورت مستمر نسبت به نمونه‌برداری از خاک اقدام کرده و در صورت بروز تخلف مراتب جهت پیگیری اعلام می‌شود.
محمدی با تأکید بر اینکه در حال حاضر پتروشیمی، پالایشگاه و کارخانه سیمانی استان جزو صنایع آلاینده قرار دارند، تشریح کرد: صنایع و واحدهای آلاینده، برابر ماده 27 قانون مالیات ارزش افزوده باید یک درصد از درآمد خود را به‌عنوان مالیات سبز برای جبران خسارت‌های ناشی از آلودگی‌ها و با هدف افزایش فضای سبز و خرید تجهیزات و امکانات کاهش آلایندگی هزینه کنند اما واحدهای آلاینده از تمکین به این قانون خودداری می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه 50 درصد از مالیات‌ها با عنوان مالیات سبز به محض اینکه توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌‌ها دریافت می‌شود باید در راستای حفظ محیط زیست و موارد عنوان‌شده در بالا هزینه شود افزود: با این تفاسیر ما پیگیر آن هستیم که جرایم دریافت‌شده، در محل‌های تعریف‌شده صرف شوند که در این زمینه از همراهی مناسب دادستانی نیز برخوردار هستیم.
مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان ایلام با تأکید بر اینکه آموزش و فرهنگ‌سازی نیز از دیگر رویکردهایی است که در زمینه حفاظت از خاک دنبال می‌شود، تصریح کرد: این آموزش‌ها از سطح مدارس آغاز شده تا جوامع محلی افراد ساکن در اطراف مناطق حفاظت‌شده ادامه پیدا کرده است.
محمدی با تأکید بر اینکه آب، هوا و خاک مؤلفه‌های حائز اهمیت در تقویت تنوع زیستی هستند، عنوان کرد: یکی از دستگاه‌های همکار ما در مبحث آلودگی خاک سازمان جهاد کشاورزی است که در عرصه آموزش گام‌های مؤثری برداشته است.
وی با اشاره به اینکه یکی از چالش‌های ما در آلودگی خاک توسط کشاورزان، به سوزاندن پس‌چرای مزارع بازمی‌گردد تشریح کرد: آتش زدن بقایای گیاهی به‌جا مانده در مزرعه از نظر علمی اشتباه است و به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
وی با تأکید بر اینکه طی پایش‌های انجام‌شده در سال جاری تعدادی از این کشاورزانی که برخلاف اخطار‌ها بازهم اقدام به آتش زدن پس‌چرای مزارع کرده بودند را به مراجع قضائی معرفی کردیم اظهار کرد: علاوه بر این جهاد کشاورزی نیز مکلف به برخورد با این گونه موارد و معرفی کشت‌های تناوبی برای تقویت اراضی است.
مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان ایلام با بیان اینکه در مبحث جلوگیری از آلودگی خاک توسط پسماندها نیز باید بگویم برای نخستین‌بار سال گذشته کارگروه ملی مدیریت پسماند در دولت قبل با حضور دکتر علی سلاجقه، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست و اعضای کارگروه برگزار شد، گفت: در حال حاضر روزانه 774 تن زباله در استان تولید می‌شود اما هنوز بسیاری از شهرستان‌ها باوجود داشتن جایگاه دفن زباله نتوانسته‌اند مجوزهای محیط زیستی را دریافت کنند.
محمدی از معرفی شهرداری‌‌های متخلف به مراجع قضائی خبر داد و گفت: شهرداری‌ها را ملزم کردیم که نسبت به پایش اصولی جایگاه دفن زباله منطبق با ضوابط محیطی زیستی اقدام کنند.
وی با اشاره به جانمایی و صدور مجوز برای جایگاه پسماندهای ویژه استان ایلام، تصریح کرد: در حال حاضر بر اساس قانون جذب سرمایه‌گذار از طریق مناقصه برای عملیاتی شدن این جایگاه، ازسوی سازمان صنعت و معدن و تجارت استان در حال پیگیری است تا به‌صورت شرکت تخصصی پسماند ویژه در استان و استان همجوار بتواند فعالیت خود را آغاز کند.
وی در واکنش به این پرسش که رویکرد این اداره کل درخصوص ساماندهی و مدیریت نخاله‌های ساختمانی به‌عنوان یکی از مؤثرترین آلاینده‌های خاک در استان چیست؟ گفت: نشست‌های متعددی در کارگروه مدیریت پسماند استان برگزار کردیم که طی آن قرار شد، شهرداری مکانی را در نزدیکی شهر ایلام به‌عنوان جایگاه موقت نخاله‌های ساختمانی در نظر گرفته و آن را جهت تأیید به ما معرفی کند تا در پی آن یکی از معضلات محیط زیستی شهر برچیده شود.
این مسئول مطرح کرد: قرار است این مکان در فاصله متعارفی از شهر جانمایی شده و پس از انتقال نخاله به‌صورت هفتگی، نخاله‌های انباشته‌شده توسط شهرداری به جایگاه دفن پسماندهای ویژه انتقال پیدا کند.
محمدی در واکنش به این مسئله که یکی از موارد آلودگی خاک استان به فعالیت صنایع نفت، پتروشمی و گاز در این استان بازمی‌گردد به طوری که امروز ایلام در مسیر ترانزیت مواد نفتی قرار داشته و همواره خطر ایجاد آلودگی خاک ناشی از واژگونی کامیون‌های حمل مواد شیمیایی و نفتی وجود دارد، در این راستا چه رویکردی را دنبال کرده‌اید؟ گفت: بر اساس قانون، محموله‌های وسایط نقلیه باید خود را در برابر چنین احتمالاتی بیمه کنند تا در صورت بروز اتفاق درصدد جبران خسارت برآیند.
وی با اشاره به اینکه طی سال جاری متأسفانه دو یا سه مورد واژگونی تریلی حامل سوخت مازوت، نفت و گاز را در معابر شریانی استان را شاهد بودیم تصریح کرد: طبق قاعده قانونی عنوان‌شده شرکت مسئول، در اسرع وقت نسبت به پاکسازی منطقه اقدام کرد در ادامه ما نیز بازدید از محل را جهت انجام درست کار در دستور کار قرار دادیم.
وی ادامه داد: علاوه بر این جرایمی که در حوزه محیط زیست بر اساس قانون می‌بایست توسط این شرکت پرداخت می‌شد به آن‌ها ابلاغ شد و درصدد دریافت آن‌ها نیز برآمدیم.
مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان ایلام درخصوص رویکرد این اداره کل در خصوص آلودگی خاک حاصل از فعالیت معادن نیز خاطرنشان کرد: خوشبختانه تاکنون هیچ مجوز فعالیت معدنی در داخل مناطق حفاظت‌شده صادر نشده اما در خصوص معادن خارج از مناطق نیز همکاران من از نحوه فعالیت این معادن بانک اطلاعاتی لازم را تهیه کرده و پایش‌ها مستمر انجام می‌شود تا از هرگونه آلودگی احتمالی نیز جلوگیری به عمل آید.
محمدی با تأکید بر اینکه در اثر پایش‌های انجام‌شده امروز تعدادی از این واحدهای معدنی جزو صنایع آلاینده به‌حساب می‌آیند تصریح کرد: علاوه بر این بنا به حجم آلودگی و عدم همکاری برای رفع این آلودگی‌ها برخی از این معادن و صنایع مرتبط با آن، اداره کل حفاظت از محیط زیست استان درصدد تعطیلی آن‌ها برآمده است.
وی بازهم گریزی به آلودگی خاک از طریق بخش کشاورزی زد و گفت: یکی دیگر از چالش‌های ما در این بخش به استفاده بیش از حد از کود، سم و پلاستیک‌های رها‌شده در کشت زیرپلاستیکی بازمی‌گردد.
مدیرکل حفاظت از محیط زیست ایلام افزود: در این زمینه رایزنی با جهاد کشاورزی انجام شده و در عین حال آموزش کشاورزان در این زمینه در دستور کار است.
محمدی با تأکید بر اینکه ما از طریق آموزش به‌دنبال تغییر نگرش در بین کشاورزان در بهره‌گیری از سموم و کود هستیم خاطرنشان کرد: بر اساس قانون، کشاورزانی که اقدام به کشت زیرپلاستیک می‌کنند، مکلف هستند پس از برداشت محصول نسبت به جمع‌آوری پلاستیک‌های رهاشده در مزرعه اقدام کنند.

طاهره ترابی مهوش