نیروگاه‌های کشور به‌دلیل قدمت طولانی و عدم نوسازی، دچار فرسودگی شده‌اند این نیروگاه‌ها، بیش از دو هزار و 200 مگاوات نیروگاه گازی با عمر بیش از 30 سال و حدود 1430 مگاوات نیروگاه بخار با عمر به پایان رسیده، هنوز فعال هستند.
راندمان نیروگاه‌های گازی و بخار کشور پایین است. نیروگاه‌های گازی که باید متوسط عمر 30 ساله داشته باشند، هنوز به کار خود ادامه می‌دهند و نیروگاه‌های بخار نیز با 50 سال عمر مفید، به پایان عمر خود نزدیک شده‌اند. این نیروگاه‌ها به طور عمده راندمان پایینی دارند که به‌ویژه در شرایط افزایش مصرف برق و ناترازی تولید و مصرف، بر شدت بحران انرژی اضافه می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که حتی با افزایش ضریب بهره‌برداری از نیروگاه‌های قدیمی، متوسط راندمان نیروگاه‌های کشور پایین باقی بماند.
*نوسازی نیروگاه‌ها و افزایش بهره‌وری: گامی به سوی انرژی پایدار
کارشناس ارشد نفت و انرژی با اشاره به علت فرسودگی نیروگاه‌ها می‌گوید: علت‌های فرسودگی نیروگاه‌های کشور به قدمت فناوری ساخت آن‌ها برگردد، بسیاری از زیرساخت‌های برای ما قبل از سال 1357 است و بخشی دیگر مربوط به دوران سازندگی در اوایل دهه 1370 می‌باشند که این زیرساخت‌ها به مرور زمان دچار فرسودگی شده‌اند لازم به ذکر است که نیروگاه‌های جدید بخش کوچکی از کل ظرفیت تولید برق را تشکیل می‌دهند.
محمدصادق مهرجو، می‌افزاید: اغلب نیروگاه‌های موجود راندمان بالایی ندارند؛ به طور کلی، 85 درصد نیروگاه‌های ما حرارتی هستند، حدود 12 تا 13 درصد برق آبی داریم و انرژی تجدید پذیر کمتر از دو درصد را شامل می‌شود و به طور متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی ما حدود 30 درصد است، به این معنا که 70 درصد از گاز مصرفی به صورت گرما هدر می‌رود، نیروگاه برق‌آبی داریم مانند نیروگاه سد دز که با کاهش ذخیره پشت سد، راندمان این نیروگاه‌ها نیز به شدت کاهش پیدا کرده است، سدهای دیگری هم داریم که متعلق به اوایل دهه 70 و دوران پس از جنگ است.
وی تصریح می‌کند: به طور سالانه، فرایند اورهال در نیروگاه‌ها در فصل زمستان صورت می‌گیرد، هنگامی که مصرف برق ناشی از سیستم‌های سرمایشی کاهش پیدا می‌کند. این اورهال به منظور نگهداری و بررسی فنی توربین‌ها و توربو ژنراتورها هر سال انجام می‌شود.
کارشناس ارشد نفت و انرژی با بیان راهکار برای چالش‌ها، خاطرنشان می‌کند: نیاز به نوسازی و بهسازی نیروگاه‌ها داریم تا راندمان آن‌ها را افزایش دهیم؛ توربین‌های ما بیشتر تکنولوژی قدیمی دارند و باید با استفاده از روش‌هایی مانند سیکل ترکیبی، راندمانشان را ارتقا داد و یکی از مشکلات دیگر در صنعت برق، تلفات انتقال و توزیع است که 15 تا 20 درصد توان برق کشور را از بین می‌برد.
مهرجو می‌افزید: برای بهبود وضعیت باید مشوق در سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی و تنوع بخشی به روش‌های تولید برق به‌ویژه در انرژی‌های تجدیدپذیر همچون بادی، خورشیدی، زمین گرمایی افزایش یابد و تلاش کنیم تا وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهیم.
*انگیزه‌های اقتصادی برای بهبود عملکرد نیروگاه‌ها و کاهش هزینه‌ها
پژوهشگر حوزه انرژی می‌گوید: طبق آمارها، میانگین راندمان نیروگاه‌های ایران اکنون 39.1 درصد است، در حالی که میانگین جهانی 48.2 درصد می‌باشد این بدان معنا است که ما حدود 9 درصد کمتر از متوسط جهانی عملکرد داریم و اگر بتوانیم این 9 درصد را جبران کنیم، می‌توانیم سالانه حدود 17.7 میلیارد مترمکعب یا 17 میلیارد لیتر سوخت مایع صرفه‌جویی کنیم، این مقدار برابر با متوقف کردن کل مصرف گازوئیل در نیروگاه‌ها و جایگزینی آن با گاز است.
سید احسان حسینی، ادامه می‌دهد: عوامل اصلی هدر رفت انرژی در تلفات انتقال و توزیع به مسئله قیمت‌گذاری برمی‌گردد که در حال حاضر، روابط مالی بین نیروگاه‌ها و وزارت نفت به صورت تهاتری است.
وی خاطرنشان می‌کند: راهکار افزایش راندمان نیروگاه‌ها این است که در یک بازه زمانی پنج ساله، هر سال 20 درصد از قیمت گاز برای نیروگاه‌ها واقعی شود و قیمت خرید برق از نیروگاه‌ها نیز واقعی شود، اگر این فرایند تدریجی باشد، نیروگاه‌ها فرصتی خواهند داشت تا به سمت بهینه‌سازی و افزایش راندمان حرکت کنند.
پژوهشگر حوزه انرژی تصریح می‌کند: اگر قیمت گاز و برق واقعی شود، ممکن است برخی چالش‌ها بر سر راه مصرف‌کنندگان خانگی پیش بیاید. در این زمینه، دولت می‌تواند با توجه به درآمدهایی که از فروش گاز به نیروگاه‌ها به‌دست می‌آورد، بر روی قبض‌های برق مصرف‌کنندگان تأثیر بگذارد تا قیمت‌ها کنترل شوند و مصرف‌کنندگان هم‌چنان قادر به پرداخت به‌موقع قبوض خود باشند.
حسینی می‌افزاید: دولت برنامه‌های مختلفی را برای نیروگاه‌ها ارائه داده است، اما اصلی‌ترین برنامه فعلی، برنامه هفتم توسعه است که هدف آن صرفه‌جویی در حدود 80 هزار بشکه نفت خام در روز است. این صرفه‌جویی به‌طور تقریبی برابر با ایجاد صرفه‌جویی سالانه در حدود سه میلیارد دلار خواهد بود.
به گزارش ایمنا، فرسودگی نیروگاه‌ها و زیرساخت‌های شبکه برق کشور یکی از چالش‌های جدی در بخش انرژی است که نه‌تنها موجب کاهش راندمان تولید برق، بلکه منجر به هدررفت منابع طبیعی و افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی می‌شود.
نوسازی و بهسازی نیروگاه‌ها و شبکه‌های انتقال به‌ویژه با استفاده از فناوری‌های مدرن و روش‌های بهره‌برداری بهینه، راه‌حل‌های مهمی برای رفع مشکلات هستند. استفاده از روش‌هایی همچون سیکل ترکیبی در نیروگاه‌ها می‌تواند راندمان این تأسیسات را به‌شدت افزایش دهد، همچنین توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر همچون انرژی خورشیدی، بادی و زمین‌گرمایی می‌تواند وابستگی کشور به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد. کارشناسان به ضرورت واقعی‌سازی قیمت‌ها و ایجاد مشوق‌های اقتصادی برای سرمایه‌گذاری در این بخش تأکید دارند. در صورتی که هزینه‌های انرژی به‌طور تدریجی به قیمت‌های واقعی برسد، نیروگاه‌ها انگیزه خواهند داشت تا راندمان خود را ارتقا دهند.
در نهایت، به‌منظور کاهش تلفات و بهبود کارایی در صنعت برق، توجه به سرمایه‌گذاری در نوسازی و استفاده از فناوری‌های جدید برای ارتقای راندمان نیروگاه‌ها و بهینه‌سازی فرایند انتقال و توزیع انرژی ضروری است. بر اساس تحلیل‌ها، افزایش راندمان نیروگاه‌ها و کاهش تلفات انتقال می‌تواند منجر به صرفه‌جویی قابل‌توجهی در مصرف سوخت و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی شود. بنابراین، برنامه‌ریزی صحیح برای نوسازی این بخش‌ها، همراه با سیاست‌های اقتصادی مناسب، می‌تواند به بهبود وضعیت انرژی کشور کمک کند و از بحران‌های آینده جلوگیری کند.