منبت یکی از اصیل‌ترین هنرهای ایرانی در زمینه‌ صنایع دستی است که قدمتی قابل توجهی دارد و ملایر به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین مراکز منبت‌کاری در ایران شناخته شده است.
برای خلق این هنر زیبا ابتدا طرح توسط هنرمندان خوش‌ذوق طراحی و سپس به کمک کنده‌کاری و حکاکی روی چوب اجرا می‌شود؛ هنرمندان ملایری در این هنر به اوج خود رسیده‌اند و این شهرستان امروزه به‌عنوان یکی از قطب‌های تولید مبل و منبت در جهان شناخته می‌شود و این صنایع دستی نه‌تنها در کشور بلکه در دنیا زبانزد است.
بیشتر طرح‌های اجراشده در منبت ملایر، سنتی و الهام‌گرفته از طبیعت مثل گل‌ها، اسلیمی‌ها و نقوش حیوانی بوده‌اند و امروزه در کنار طرح‌های سنتی از طرح‌های مدرن نیز استفاده می‌کنند و آثار نابی را پیش روی همگان به نمایش می‌گذارند.
منبت ملایر در سال 1396 جایگاه ملی یافت و در سال 1398 تولیدات منبت ملایر در بازدید بازرسان سازمان جهانی صنایع دستی حائز تمامی معیارهای یونسکو ازجمله کیفیت، اصالت، مرغوبیت، پیشینۀ تاریخی، خلاقیت و نوآوری شد تا اینکه در بهمن‌ماه همین سال با عنوان «ملایر؛ شهر جهانی مبلمان و منبت» در فهرست شهرها و روستاهای جهانی یونسکو ثبت شد.
با توجه به آنچه بیان شد؛ با اسماعیل امینی که از منبت‌کاران و طراحان باسابقه ملایری است در این خصوص گفت‌و‌گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید؛
* درباره شروع فعالیتتان در زمینه منبت‌کاری توضیح دهید؟
علاقه من به هنر باعث شد تا این هنر را بیاموزم، از سال 1369 فعالیت خود را در این حوزه آغاز کردم و بیش از 30 سال است که در این حرفه مشغول هستم. ابتدا منبت‌کار بودم و بعد از مدتی کار طراحی را نیز در پیش گرفتم؛ برای خلق هر اثر ابتدا کلاف طراحی و سپس بر پیکر هر مبل منبت‌کاری انجام می‌شود.
*چرا ملایر به‌عنوان یکی از قطب‌های منبت‌کاری ایران شناخته شده؟ ویژگی منبت ملایر چیست؟
نخست قدمت بالای این هنر در ملایر است که به حدود 100 سال می‌رسد، ویژگی مهم دیگر و وجه تمایز منبت ملایر با منبت سایر مناطق این است که کار با دست انجام می‌شود همین باعث شده تا در ایران و جهان حرفی برای گفتن داشته باشد.
* فرآیند منبت‌کاری، چه مراحل و فنونی دارد؟
ابتدا طرح بر روی کلاف خام طراحی و بعد کار منبت انجام می‌شود؛ البته بسته به نوع کار استادکاران، برای هر اثر نوع منبت در خور را برمی‌گزینند. در مرحله بعد با خودکار یا مداد روی چوب طراحی کرده و بعد از درآوردن نقش روی آن، کنده‌کاری را آغاز می‌کنیم.
منبت انواع مختلف یک، دو و سه بعدی دارد و بسته به طراحی و نوع مبل در نظر گرفته‌شده، نوع آن توسط استادکاران انتخاب می‌شود.
*منبت ملایر چه تفاوت‌هایی با سایر مناطق ایران دارد؟
با توجه به اینکه ملایر به قطب منبت تبدیل شده، بنابراین تنوع کارها در آن زیاد است و به‌روز کردن طرح‌های مختلف توسط استادکاران دلیل وجه تمایز آن از سایر مناطق ایران است.
*مهم‌ترین ابزارهایی که در منبت‌کاری استفاده می‌کنید چیست؟ هر کدام چه کاربردی دارند؟
مهم‌ترین ابزار اولیه در منبت‌کاری مغار است که سایزهای مختلف دارد و بر اساس نوع کار آن را انتخاب می‌کنند، برای تمیز کردن سطح کار نیز از سوهان و سمباده استفاده می‌شود.
*برای خلق یک اثر، معمولاً از چه نوع چوب‌هایی استفاده می‌کنید؟ دلیل این انتخاب چیست؟
دنیا هنر منبت‌کاری را با چوب راش می‌شناسد؛ البته در این هنر از چوب گردو نیز استفاده می‌شود. از دیگر چوب‌های موجود نیز در هنر منبت‌کاری استفاده می‌شود اما این دو نوع چوب بیش از سایرین برای اجرای این هنر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بافت زیبای چوب راش و استحکام چوب گردو دلیل برتری آن‌ها نسبت به سایرین بوده، از طرفی به نظر من استحکام چوب گردو برای ساخت این محصولات قابل توجه است و با توجه به اینکه جزو چوب‌های محلی است، نسبت به دیگر انواع چوب در بازارها کم‌تر است. سایر چوب‌ها در سایر کشورها پرورش یافته و راهی بازار می‌شوند. در حال حاضر ما از چوب‌های محلی گردو که درختان ناسالم و غیر قابل استفاده هستند و چوب‌های وارداتی استفاده می‌کنیم.
در حال حاضر در ایران پرورش چوب راش نداریم؛ چراکه برای جنگل‌های ما تنفس 10 ساله در نظر گرفته شده و هنوز مشخص نیست دولت چه تصمیمی در این حوزه خواهد گرفت و آیا این مدت زمان تمدید خواهد شد یا خیر؟
*چالش‌ اصلی شما چیست؟ آیا مواد اولیه یا بازار فروش، شما را با محدودیت مواجه کرده است؟
اصلی‌ترین چالش پیش روی ما صادرات است، این موضوع بارها در جلسات بیان شده اما متأسفانه هیچ نتیجه‌ای نداشته است. حدود 98 درصد تولید مبل ما در ملایر در بازارهای داخلی به فروش می‌رسد و تنها دو درصد آن صادر می‌شود.
دیگر مشکل ما تأمین مواد اولیه همچون چوب و فوم است که افزایش قیمت داشته؛ همانگونه که پیشتر اشاره شد ما چوب راش را از دیگر کشورها تهیه می‌کنیم که قیمت آن با دلار بالا می‌رود.
*آیا آثار شما علاوه بر بازار داخلی، به کشورهای دیگر هم صادر می‌شوند؟ اگر بله، استقبال چطور بوده است؟
متأسفانه حمایت‌ها آنگونه که باید باشد، نیست؛ حدود دو سال پیش با سایر همکاران خود آثارمان را به کشور غنا صادر کردیم، این موضوع همزمان با دوران کرونا بود و در پی حمایت نکردن اتاق بازگانی، نیرویی که به غنا فرستاده شده بود، خود امور را پیگیری کرد.
*چگونه می‌توان نسل جوان را به یادگیری و ادامه این هنر ترغیب کرد؟
نسل جوان نسبت به گذشته کمتر به این هنر روی می‌آورد، با ورود ابزارآلات صنعتی رایانه­ای همچون CNC به بازار، حضور جوانان در حرفه منبت کم‌رنگ شد. قطعاً رونق اقتصادی روی آوردن مجدد جوانان به این حرفه را در پی خواهد داشت.
*بهترین اثری که تاکنون خلق کرده‌اید چه بوده و چه احساسی نسبت به آن دارید؟
بعد از حدود 15 سال سابقه کاری، مبلی ساختم که در دنیا بی‌همتاست. از ویژگی‌های منحصر به‌فرد این مبل ترکیب هنر منبت‌کاری و قلم‌زنی روی چوب و فلز است که در عین بزرگی و شکوه بی‌نظیر خود، دارای نشیمنی راحت و متناسب با آناتومی بدن بوده و نقش و نگارها روی پیکره آن به طور سه‌بعدی حکاکی شده، ایده اجرای این مبل سه‌بعدی از آغاز تا پایان متعلق به خودم بود و از هیچ کجای دنیا کپی‌برداری نشده است.
مشتری داشتیم که یک مبل خاص مد نظر داشت و کارهای ما که همگی زیبا و در نوع خود خاص بوده را پسند نکرد همین باعث شد تا به‌دنبال ساخت مبلی باشم که در دنیا تک باشد. ساخت این مبل پنج سال زمان و 116 هزار نفر ساعت کار برد و من با صرف این زمان توانستم نخستین مبل سه‌بعدی ترکیبی خاورمیانه را بسازم.
گروه بازرسی که برای ثبت جهانی مبل و منبت ملایر به شهرستان ما آمده بودند، با وجود آنکه از صبح آن روز برای بازرسی آثار مختلف به جاهای مختلف رفته و بسیار خسته بودند، با دیدن این مبل همچون مادری که فرزندش را دیده، خوشحال و هیجان‌زده شدند، من نیز از این ذوق آن‌ها سر کیف آمدم و تمام خستگی‌هایم در رفت. به جرأت می‌توانم بگویم این اثر تأثیر بسزایی در ثبت جهانی شدن مبل و منبت ملایر داشت.
دو سال پیش نیز در نمایشگاه دبی به‌عنوان نماینده ایران حضور داشتم، حضور من با کمک دکتر شهبازخوانی میسر شد که همواره در کنار ما بوده‌اند. این اثر در بین آثار 190 کشور حاضر خوش درخشید و بازدیدکنندگان از دیدن این هنر شگفت‌زده ‌شده بودند.
*به‌عنوان پرسش آخر بفرمایید چه تأثیری از تاریخ و فرهنگ منطقه ملایر در آثار منبت‌کاری مشاهده می‌شود؟
آثار ما تأثیر چندانی از تاریخ شهرستان ندارد و بیشتر تأثیرات فرهنگی بوده است. مجموعه آثار تخت جمشید را حدود 20 سال پیش روی یک مبل خلق کردم که برای انجام آن از کتاب‌ها کمک گرفتم و حتی در سفرم به شیراز تخت جمشید را از نزدیک دیدم تا بتوانم آثار را به‌درستی خلق کنم؛ خوشبختانه این طرح مورد استقبال قرار گرفت و فروش خوبی داشت.
با توجه به آنچه بیان شد؛ منبت ملایر نه‌تنها یک هنر بلکه بخشی از هویت فرهنگی و اقتصادی مردم این شهر است. ترکیب هنر سنتی با نوآوری‌های مدرن و همچنین توجه به بازارهای جهانی، منبت ملایر را به‌عنوان یکی از گنجینه‌های ارزشمند ایران معرفی کرده است.
استفاده از چوب‌های باکیفیت مانند گردو و راش، حفظ و تقویت هنر منبت‌کاری دستی با طرح‌های اصیل ایرانی، دقت در ساخت، کنترل کیفیت، طراحی نوآورانه و جذاب، ترکیب سنت و مدرنیته، درک سلیقه بازارهای هدف، همکاری با طراحان، بازاریابی و ویژندسازی مؤثر، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، بازاریابی دیجیتال، داستان‌گویی برند برای ایجاد ارتباط با مشتریان، مدیریت زنجیره تأمین، آموزش نیروی کار، توجه به بسته‌بندی و حمل‌و‌نقل، رعایت استانداردهای بین‌المللی، دریافت گواهینامه‌های بین‌المللی و رعایت نوآوری و انعطاف‌پذیری ازجمله عوامل موفقیت این هنر است.
با توجه به اینکه این صنعت ظرفیت بالایی برای رشد و توسعه بیشتر دارد، با برنامه‌ریزی مناسب، توجه به کیفیت و بازاریابی مؤثر، مبلمان ملایر می‌تواند سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهد تا به‌عنوان یک برند معتبر در سطح بین‌المللی شناخته شود، اما همانگونه که بیان شد لازمه آن حمایت اتاق بازرگانی همدان از این هنرمندان است.
کلام آخر آنکه موفقیت مبلمان و منبت ملایر در عرصه جهانی نیازمند تلاش و همکاری تمامی ذی‌نفعان است.