در فضای پُرهیاهوی اقتصاد ایران، معمولاً صدای طبقات پایین‌تر یا بالادست بلندتر شنیده می‌شود؛ اما در میان این همهمه، طبقه‌ای هست که با سکوت و ایستادگی، زندگی خود را بازتعریف می‌کند، نه با فریاد، بلکه با انتخاب‌های روزمره، با صرف‌ نظرهای بی‌سروصدا و با امیدی که گاهی رنگ می‌بازد، اما خاموش نمی‌شود: طبقه متوسط.

* سبک زندگی در تنگنای تورم
تورم مثل بارانی بی‌وقفه، بی‌سروصدا بر زندگی روزمره مردم می‌بارد و کم‌کم ساختار زندگی‌ آنان را دگرگون می‌کند؛ طبقه متوسط که همواره حامل بخشی از نظم، امید و ثبات اجتماعی بوده، در سال‌های اخیر با تصمیمات کوچک اما حیاتی، درحال تغییر دادن سبک زندگی‌ خود است.
خریدهای عمده به خریدهای روزانه تبدیل شده‌اند، برندها جای خود را به اجناس بی‌نام‌ونشان اما مقرون‌به‌صرفه داده‌اند، سفر به «تجملی دور از دسترس» بدل شده و رستوران‌گردی یا فعالیت‌های فرهنگی به «اتفاق‌های خاص» محدود شده‌اند.
* مهاجرت از مصرف‌گرایی به زیست هوشمندانه
اما این داستان فقط روایت حذف نیست؛ بلکه روایت «سازگاری هوشمندانه» است. بسیاری از خانواده‌های طبقه متوسط به‌جای تسلیم شدن، به بازآفرینی سبک مصرف روی آورده‌اند.
آن‌ها از مصرف‌کنندگان صرف، به مدیران دقیق منابع خانوادگی تبدیل شده‌اند. استفاده از نرم‌افزارهای مقایسه قیمت، خرید از حراجی‌های آنلاین، اشتراک‌گذاری خدمات و کالا میان اقوام یا همسایگان و حتی بازگشت به مهارت‌هایی مثل دوخت‌ودوز و تهیه مواد غذایی در خانه، نشانه‌هایی از این تغییر هستند.
* بازتعریف تفریح، آموزش و معنای کیفیت زندگی
طبقه متوسط دیگر به تفریح به‌مثابه «هزینه» نگاه نمی‌کند، بلکه آن را بخشی از زیست انسانی سالم و متعادل می‌داند؛ پیاده‌روی‌های خانوادگی، تماشای فیلم در خانه، بازی‌های دسته‌جمعی و یا حتی کلاس‌های آنلاین رایگان، جای تفریح‌های پُرهزینه را گرفته‌اند.
در حوزه آموزش، والدین به‌جای پرداخت هزینه‌های کلان آموزش حضوری، به سراغ منابع آنلاین، گروه‌های یادگیری مشارکتی و نرم‌افزارهای آموزشی رفته‌اند.
این طبقه آرام‌آرام معنای جدیدی از «کیفیت زندگی» می‌سازد؛ کیفیتی که در مصرف بیشتر یا لوکس‌تر بودن نیست، بلکه در کارآمدی، تعادل و حفظ کرامت فردی است.
* نقش زنان در تاب‌آوری خانواده‌های طبقه متوسط
در دل این تغییرات، زنان نقش مهمی ایفا کرده‌اند. از راه‌اندازی کسب‌وکارهای خانگی گرفته تا مدیریت دخل‌وخرج خانواده و مراقبت از سلامت روحی اعضا؛ بسیاری از زنان با ایجاد جریان‌های کوچک درآمدی از طریق پخت‌و‌پز، صنایع‌ دستی، آموزش مجازی، تولید محتوا و خدمات خانگی، به پشتیبان اصلی خانواده تبدیل شده‌اند.
زنان این طبقه اگرچه بار بیشتری بر دوش دارند، اما در ساختار جدید مرکز ثبات و خلاقیت خانه‌ها هستند.
* آیا طبقه متوسط همچنان ستون جامعه است؟
سؤال مهمی که امروز پیش روی ما است، این بوده که با وجود فشارهای اقتصادی، آیا طبقه متوسط همچنان می‌تواند نقش تاریخی خود را به‌عنوان ستون تعادل، پیشرفت و گفت‌وگو در جامعه ایفا کند؟
پاسخ در این واقعیت نهفته است که طبقه مذکور هنوز درحال تلاش است، هنوز درحال ساختن آینده فرزندانش است و هنوز می‌کوشد امید را زنده نگه دارد؛ هرچند دیگر با صدای بلند نمی‌خندد و با خیالی آسوده نمی‌خوابد.
تغییر سبک زندگی طبقه متوسط، داستانی است بی‌صدا، اما عمیق. اگر می‌خواهیم آینده‌ای متعادل، پویا و انسانی داشته باشیم، باید به این طبقه توجه کنیم؛ نه‌فقط با وعده‌های سیاست‌گذاری، بلکه با فهمی عمیق از دغدغه‌ها، توانایی‌ها و راه‌ حل‌های خلاقانه‌ای که خود آن‌ها در سکوت ساخته‌اند.

زهره پوروهابی