کشورهای در حال توسعه با سرعتی بی‌سابقه در حال پیشرفت به سوی شهری‌شدن هستند. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 جمعیت شهری جهان بیش از دو برابر شود و از هر 10 نفر نزدیک به هفت نفر در شهرها زندگی کنند. این شهرنشینی سریع فرصت‌هایی همچون دسترسی بیشتر به شغل‌ها و خدمات اساسی را به همراه دارد، اما از سوی دیگر، افزایش ازدحام و آلودگی هوا به‌ویژه در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط تأثیر منفی بر سلامت دارد. در قاهره مصر که به‌سرعت شهری می‌شود، هر سال تا دو میلیون نفر به‌دلیل مشکلات تنفسی مرتبط با کیفیت پایین هوا که به‌طور عمده ناشی از حمل‌ونقل آلاینده است، به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند.
بسیاری از کشورهای در حال توسعه هنگام طراحی سامانه‌های حمل‌ونقل متناسب با محیط‌های شهری روبه‌رشد خود، به خودروهای سوخت جایگزین روی آورده‌اند. برای مثال قاهره برای مقابله با مشکل کیفیت هوا، با همکاری گروه بانک جهانی، سامانه جدید اتوبوس تندرو را راه‌اندازی کرده است که 100 دستگاه از اتوبوس‌های دیزلی خود را با مدل‌های برقی جایگزین می‌کند. انتظار می‌رود این اتوبوس‌ها تا پایان سال جاری وارد سرویس شوند.
سامانه‌ای مشابه در سال 2024 در داکار سنگال افتتاح شد. این سامانه مدرن نخستین سامانه در آفریقاست که به‌طور کامل با اتوبوس‌های برقی کار می‌کند. سامانه اتوبوس تندروی داکار روزانه به 320 هزار مسافر خدمات سریع‌تر، ایمن‌تر و راحت‌تر ارائه می‌دهد، دسترسی به 170 هزار شغل جدید را ممکن می‌سازد و تضمین می‌کند که 59 درصد مشاغل داکار در کمتر از یک ساعت رفت‌وآمد قابل دسترسی باشند.
این فناوری‌ها همزمان پیشبرد توسعه اقتصادی و مقابله با آلودگی هوا را به همراه دارند. زمانی که کشورها فناوری‌هایی همچون خودروهای برقی باتری‌دار یا خودروهای سلول سوختی هیدروژنی را به کار می‌گیرند، از منافع اقتصادی و بهداشتی متعددی بهره‌مند می‌شوند که از آن جمله می‌توان به افزایش گزینه‌های جابه‌جایی برای شهروندان، ایجاد ظرفیت صنعتی برای تولید خودرو و قطعات در داخل کشور، ایجاد مشاغل تخصصی و توسعه دانش فنی، مقاوم‌سازی در برابر نوسانات قیمت سوخت و ارتقای سلامت عمومی از طریق بهبود کیفیت هوا اشاره کرد.
*توسعه حمل‌ونقل بدون آلایندگی
تقاضا برای خودروهای با سوخت جایگزین رو به افزایش است به‌طوری که تا سال 2023، حدود 40 میلیون خودروی برقی در جاده‌های جهان وجود داشت که نسبت به سال قبل 35 درصد رشد نشان می‌دهد. اگرچه این رقم هنوز بخش کوچکی از ناوگان جهانی خودروها را تشکیل می‌دهد، اما نشانه‌ای از تغییر قابل‌توجه در روندهای حمل‌ونقل است.
در حالی که پذیرش خودروهای برقی به‌طور عمده در اقتصادهای پیشرفته متمرکز است، تعداد فزاینده‌ای از شهرها در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط نیز در حال ادغام خودروهای برقی در سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی خود هستند. علاوه‌بر داکار و قاهره، گروه بانک جهانی در سال‌های اخیر از اجرای اتوبوس‌های برقی تندرو در شهرهایی همچون سانتیاگو و بوگوتا نیز حمایت کرده است.
خودروهای برقی باتری‌دار تنها یکی از گزینه‌های پیش روی دولت‌ها برای حمل‌ونقل پاک‌تر هستند. خودروهای سلول سوختی هیدروژنی نیز گزینه نویدبخش دیگری با مزایای منحصربه‌فرد ارائه می‌دهند. این خودروها همچون خودروهای برقی باتری‌دار، هیچ آلایندگی از اگزوز تولید نمی‌کنند و اگر با هیدروژن سبز (تولیدشده با انرژی‌های تجدیدپذیر) تغذیه شوند، می‌توانند به وضعیت واقعی بدون آلایندگی دست پیدا کنند.
از جمله مزایای عملیاتی خودروهای هیدروژنی برد حرکتی آن‌هاست که از خودروهای برقی باتری‌دار بیشتر است، زیرا چگالی انرژی سلول سوختی هیدروژنی نسبت به باتری‌ها بالاتر است. سوخت‌گیری این خودروها تنها پنج تا 15 دقیقه طول می‌کشد، در حالی که شارژ خودروهای برقی باتری‌دار بیشتر مواقع چند ساعت زمان می‌برد. برای خودروهای سنگین، مخازن ذخیره هیدروژن بسیار سبک‌تر از باتری‌های بزرگ هستند و این امکان را می‌دهد که بار بیشتری حمل شود و استهلاک کاهش پیدا کند، علاوه‌بر این خودروهای هیدروژنی در کاربردهای لجستیکی برتری دارند که نیاز به پیمایش مسافت‌های طولانی با کمترین توقف را دارند. در شرایط دشوار همچون مناطق کوهستانی، هوای بسیار سرد یا مواقع اضطراری که برق قطع است نیز این خودروها عملکرد مطلوبی دارند.
فراتر از مزایای حمل‌ونقل، تولید هیدروژن سبز می‌تواند رشد اقتصادی و اشتغال را تقویت کند، به‌عنوان مثال، بانک جهانی به دولت شیلی کمک می‌کند تا منابع مالی لازم برای توسعه صنعت نوظهور هیدروژن سبز را جذب کند. این ابتکار با حمایت وام 150 میلیون دلاری بانک جهانی، انتظار می‌رود 280 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خصوصی جذب و حدود 50 هزار شغل ایجاد کند. پروژه هیدروژن سبز شیلی هدف دارد صنعتی جدید ایجاد کند که صادرات را افزایش دهد و هم‌زمان از تلاش‌های داخلی برای کربن‌زدایی حمایت کند.
با وجود این مزایا، خودروهای هیدروژنی هنوز کمیاب هستند. در سال 2024، مجموع خودروهای سلول سوختی جهان تنها 93 هزار دستگاه بود، یعنی به ازای هر 330 خودروی برقی باتری‌دار، یک خودروی هیدروژنی وجود دارد. این محدودیت به‌طور عمده ناشی از توجیه اقتصادی است. در حالی که خودروهای برقی باتری‌دار در بسیاری از بازارها مقرون‌به‌صرفه شده‌اند، خودروهای هیدروژنی همچنان قیمت بسیار بالاتری دارند و در اغلب موارد گزینه عملی به‌شمار نمی‌روند. هزینه اتوبوس‌ها و خودروهای سنگین سلول سوختی سه برابر نمونه‌های دیزلی و 20 تا 30 درصد بیشتر از مدل‌های برقی باتری‌دار است.
انتظار می‌رود در آینده نزدیک معادله اقتصادی برای خودروهای هیدروژنی بهبود پیدا کند. با پیشرفت فناوری هیدروژن پاک، هزینه‌ها به‌طور قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت. تا سال 2030، اتوبوس‌ها و خودروهای سنگین سلول سوختی می‌توانند به گزینه‌هایی اقتصادی برای جایگزینی خودروهای متداول تبدیل شوند، به‌ویژه در مناطق شهری پرجمعیت که نگرانی‌های کیفیت هوا جدی‌تر است.
برای شهرهایی که به‌دنبال سامانه‌های حمل‌ونقل کارآمدتر و کم‌آلاینده‌تر هستند، در نظر گرفتن فناوری‌های برقی باتری‌دار و سلول سوختی هیدروژنی، راهکارهایی متناسب برای آینده‌ای شهری و اقتصادی‌تر فراهم می‌کند. کشورها باید عوامل محلی و نیازهای منحصربه‌فرد خود را بسنجند تا مسیر خود را به سوی حمل‌ونقل کم‌آلاینده‌تر تعیین کنند. بانک جهانی می‌تواند با پژوهش‌ها، تحلیل‌ها و ابزار ارزیابی جابه‌جایی خود که مزایا و هزینه‌ها را می‌سنجد، کمک‌رسان باشد. این ابزار که ابتدا برای نمونه‌ای کوچک به کار رفت، تاکنون به 30 کشور و در حال افزایش سود رسانده است.