ملیکا قانعی:
حوادث ترافیکی ازجمله چالش‌های جدی جوامع امروزی هستند که سالانه جان هزاران نفر را گرفته و خسارات مالی و روانی سنگینی برجای می‌گذارند. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، تصادفات جاده‌ای یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ‌ومیر، به‌ویژه در میان جوانان و افراد در سنین فعال محسوب می‌شوند. در چنین شرایطی، اقدامات سریع و حیاتی اورژانس می‌تواند تفاوتی از مرگ تا زندگی ایجاد کنند و نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش تلفات و عوارض ناشی از این حوادث دارند.
نخستین دقایق پس از وقوع یک حادثه ترافیکی که به دقایق طلایی معروف هستند، حیاتی‌ترین زمان برای نجات جان مصدومان به‌شمار می‌روند. در این بازه کوتاه ارائه کمک‌های اولیه، انجام احیای قلبی ریوی (CPR)، کنترل خونریزی و ثابت‌ نگه‌ داشتن مصدوم تا رسیدن نیروهای امدادی، می‌تواند از تشدید آسیب‌ها جلوگیری کند.
تیم‌های اورژانس با تجهیزات پیشرفته و دانش تخصصی خود، نقش کلیدی در تثبیت وضعیت بیمار و انتقال ایمن او به مراکز درمانی ایفا می‌کنند.
افزایش آگاهی عمومی درباره کمک‌های اولیه، بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای و تقویت سیستم‌های پاسخگویی اورژانس ازجمله راهکارهای مؤثر برای کاهش تلفات حوادث ترافیکی هستند. درنهایت، با آموزش همگانی و ارتقای خدمات اورژانسی، می‌توان امیدوار بود که از بسیاری از مرگ‌ومیرهای قابل پیشگیری در سوانح رانندگی، جلوگیری شود.
همان‌طور که گفته شد، حوادث ترافیکی به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی نظام سلامت، سالانه جان هزاران نفر را می‌گیرند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر خانواده‌ها و جامعه وارد می‌کنند؛ به همین دلیل گفت‌وگویی با دکتر محمدرضا شکوهی، رئیس اورژانس پیش‌بیمارستانی همدان و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی استان همدان درخصوص پیشگیری از حوادث، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و اهمیت مراقبت‌های تخصصی اورژانس صورت گرفته که در ادامه می‌خوانید و امید است که با نشر این مطالب و با آگاهی از نکات ویژه، گام‌های مؤثری در جهت کاهش حوادث ترافیکی و حفظ جان هم‌وطنان برداریم.
رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی و مدیر اورژانس پیش‌بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه حوادث به‌ویژه حوادث ترافیکی یکی از چالش‌های مهم حوزه سلامت و سومین علت مرگ‌ومیر در ایران هستند، ادامه داد: درصد زیادی از مرگ‌ها و مصدومیت‌های مرتبط با حوادث ترافیکی، مربوط به گروه سنی زیر 30 سال است.
محمدرضا شکوهی با بیان اینکه یکی از سیاست‌های کشور پیشگیری از روند سالمندی و حفظ جوانی جمعیت است، تصریح کرد: بنابراین با توجه به در معرض آسیب بودن گروه سنی مذکور، باید به موضوع کاهش حوادث ترافیکی و تلفات ناشی از آن، اهمیت ویژه‌ای داده داشته باشیم.
رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی و مدیر اورژانس پیش‌بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه عوامل زیادی در بروز حوادث ترافیکی دخیل هستند، توضیح داد: از مهم‌ترین این عوامل که باعث مرگ‌ومیر زیادی هستند، می‌توان به توجه نکردن به قوانین رانندگی، ضعف این قوانین در کشور ایران و وجود خودروهای ناایمن اشاره کرد.
وی با بیان اینکه مهارت ناکافی و خطای انسانی از دیگر عوامل ایجاد حوادث است، تشریح کرد: عدم توجه به جلو و کناره‌ها در حین رانندگی، رعایت نکردن فاصله طولی و سرعت گرفتن غیر مجاز نیز عواملی هستند که باعث بروز حوادث می‌شوند.
شکوهی با بیان اینکه بهترین راه کاهش تلفات ناشی از این حوادث پیشگیری است، خاطرنشان کرد: رعایت مقررات و احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی، رانندگی با سرعت مجاز و مطمئنه، استفاده از کمربند و کلاه ایمنی (توسط موتورسیکلت‌سوران) می‌توانند از افزایش تلفات ناشی از حوادث ترافیکی پیشگیری کنند.
وی با بیان اینکه از نشاندن کودکان زیر 12 سال بر صندلی جلو خودداری کنید، ادامه داد: استفاده از صندلی کودک در خودرو نیز توصیه می‌شود که این مهم می‌تواند جلوی آسیب دیدن کودکان در حوادث ترافیکی را بگیرد.
رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی و مدیر اورژانس پیش‌بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه باید از رانندگی درصورت خستگی و خواب‌آلودگی اجتناب کنیم، توضیح داد: عدم استفاده از مواد و داروهای خواب‌آور قبل و حین رانندگی، حیاتی است.
وی با بیان اینکه اگر با صحنه تصادف مواجه شدید و خطر آتش‌سوزی و انفجار خودرو وجود نداشت از جابه‌جایی مصدومین و بیرون کشیدن آن‌ها از داخل خودرو به‌شدت خودداری کنید، گفت: جابه‌جایی نادرست مصدومان درصحنه تصادف مساوی با قطع نخاع است.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: جابه‌جایی نادرست می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری مانند قطع نخاع و تشدید خونریزی را به دنبال داشته باشد؛ این کار را به نیروهای امدادی، به‌ویژه اورژانس 115 واگذار کنید.
رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی و مدیر اورژانس پیش‌بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه یکی از ارکان اساسی در سیستم مراقبت از تروماهای ناشی از حوادث ترافیکی مراقبت‌های پیش‌بیمارستانی است، ابراز کرد: اورژانس پیش‌بیمارستانی جهت شروع هرچه سریع‌تر مراقبت از بیماران ترومایی در صحنه حادثه تعریف شده است که این مراقبت‌ها در اورژانس بیمارستان پایان می‌یابند.
وی با بیان اینکه معمولاً اگر تعداد مصدومان در صحنه حوادث بسیار زیاد باشد باید برای اعزام و انتقال آن‌ها به بیمارستان اولویت‌بندی یا تریاژ انجام شود، گفت: در تریاژ افرادی که نیاز به اقدامات درمانی فوری دارند یا شدت جراحتشان بیشتر است، در اولویت اعزام قرار می‌گیرند و آنان ابتدا به مراکز درمانی منتقل می‌شوند؛ سپس مصدومانی که اولویت کمتری دارند و شانس زنده‌ ماندن آن‌ها بیشتر است، انتقال داده می‌شوند.
شکوهی با اشاره به شاخص‌های مهم در اولویت‌بندی اعزام مصدومان، بیان کرد: وضعیت تنفس، گردش خون و هوشیاری بیمار، از شاخص‌های اولویت‌بندی مصدومان در حادثه است.
وی با بیان اینکه اگر مصدومی دچار مشکل تنفسی است باید سریع‌تر جهت باز کردن راه هوایی آن اقدام شود، افزود: کنترل خونریزی‌های خارجی با اعمال فشار مستقیم نیز باید انجام بگیرد که پس از کنترل خونریزی و اطمینان از بی‌مشکل بودن تنفس بیمار، اقدامات انتقال به بیمارستان صورت می‌گیرد.
رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی و مدیر اورژانس پیش‌بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه در بحث کمک‌های اولیه تا قبل از رسیدن نیروهای اورژانس گاهی لازم است مصدوم را از محیط حادثه دور کنیم، تصریح کرد: به خاطر داشته باشید که تنها درصورتی که خطر انفجار یا آتش‌سوزی خودرو وجود دارد، این کار باید انجام شود و در غیر این صورت، هرگز مصدوم را جابه‌جا و یا از داخل خودرو خارج نکنید.
وی با بیان اینکه جابه‌جایی نادرست مصدوم ممکن است باعث وارد آمدن آسیب‌های شدیدتر مانند قطع نخاع شود و یا حتی موجب مرگ فرد باشد، توضیح داد: لطفاً از انتقال غیر اصولی مصدومین خودداری کنید و این وظیفه را به نیروهای امدادی، به‌ویژه اورژانس پیش‌بیمارستانی بسپارید.
شکوهی با بیان اینکه از شایع‌ترین عوارض حوادث ترافیکی چه برای سرنشینان خودرو و چه عابران پیاده می‌توان به ضربه مغزی و آسیب دیدن ستون فقرات اشاره کرد، گفت: همچنین از عوارض پس از حوادث ترافیکی، می‌توان به مشکلات روحی- روانی اشاره کرد.
رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی و مدیر اورژانس پیش‌بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه در حوادث ترافیکی که همراه با آسیب‌های جسمانی متعدد بوده تشخیص ضربه مغزی ممکن است دشوار باشد، ادامه داد: به‌دلیل وجود سایر آسیب‌ها، علائم ضربه مغزی می‌تواند پنهان بماند؛ بهترین راه این است که تمام افراد درگیر در حوادث ترافیکی به بیمارستان منتقل شوند.
وی با بیان اینکه آسیب‌های مغزی ناشی از حوادث می‌توانند خفیف، متوسط و یا شدید باشند، خاطرنشان کرد: این مهم می‌تواند عوارضی مانند سردردهای مداوم، خونریزی‌های مغزی، عفونت‌، تشنج، زوال عقل، مشکلات ذهنی و اختلالات خلقی و روانی را به دنبال داشته باشد.
شکوهی با بیان اینکه یکی از اختلالات مهم بعد از حوادث ترافیکی استرس پس از سانحه (PTSD) است، افزود: این اختلال روانی پس از یک اتفاق ناگوار مانند تصادف شدید رانندگی ایجاد می‌شود و با علائمی مانند بی‌خوابی، تحریک‌پذیری و تغییرات منفی در خلق‌وخو همراه است.
رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی و مدیر اورژانس پیش‌بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه اگر فردی دچار این اختلال شد باید آن را جدی بگیرد و با مراجعه به پزشکان متخصص روان‌درمانی نسبت به درمان اقدام کند، به سخنان خود پایان داد.
حوادث ترافیکی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های نظام سلامت در جهان مطرح هستند که هرساله جان هزاران نفر را به خطر می‌اندازند؛ این حوادث به‌دلیل عدم رعایت قوانین، مهارت ناکافی رانندگان و خودروهای ناایمن ایجاد و باعث تلفات زیادی می‌شوند. دراین‌بین اقدامات مؤثر در صحنه حادثه، می‌تواند به‌طور چشمگیری از شدت و عوارض ناشی از تصادفات بکاهد.
به‌طور کلی نخستین دقایق پس از وقوع حادثه به «دقایق طلایی» معروف هستند؛ در این زمان، انجام سریع و مؤثر اقدامات اورژانسی می‌تواند جان مصدومین را نجات دهد. بلافاصله پس از وقوع تصادف و بنا بر گزارش‌ها، باید از امنیت محیط کار اطمینان حاصل کرد و درصورت وجود خطر آتش‌سوزی یا انفجار، اقداماتی جهت خروج افراد در خطر انجام داد. وجود تجهیزات اورژانسی در خودروها، مانند جعبه کمک‌های اولیه و مثلث خطر، می‌تواند در این مواقع بسیار مفید باشد.
یکی از مهم‌ترین اقدامات در صحنه تصادف، ارائه کمک‌های اولیه است که این مهم شامل احیای قلبی ریوی (CPR)، کنترل خونریزی‌ها و ثابت نگه‌ داشتن مصدومین تا رسیدن تیم‌های امدادی است؛ برای مثال اگر مصدومی دچار ایست قلبی شود، انجام CPR می‌تواند جان او را نجات دهد. درصورت مشاهده تنفس یا ضربان قلب نداشتن مصدوم، باید فوراً اقدام به انجام CPR کرد؛ این عمل شامل فشار دادن قفسه سینه حدود 30 بار و سپس دو تنفس مصنوعی است و اگر بیمار دچار خونریزی شدیدی است، باید با فشار مستقیم بر زخم‌ها و استفاده از بانداژ، در جهت کنترل خونریزی‌های شدید اقدام کنیم.
نکته حائز اهمیت در اقدامات اولیه در صحنه تصادف، جلوگیری از حرکت مصدوم به‌ویژه در موارد آسیب دیدن ستون فقرات است. باید مصدوم را در وضعیت امن نگه داشت و از هرگونه جابه‌جایی غیر ضروری خودداری کرد. این کار باید به تیم‌های امدادی که تخصص لازم را دارند، واگذار شود.
تیم‌های اورژانس با تجهیزات پیشرفته و آموزش‌های تخصصی خود، به‌سرعت به محل حادثه می‌رسند و اقدامات نجات‌دهنده را انجام می‌دهند. آن‌ها در ابتدا به ارزیابی وضعیت مصدومان پرداخته و براساس شدت جراحات، اولویت‌بندی جهت اعزام می‌کنند. درصورت وجود چندین مصدوم، سیستم تریاژ به‌کار گرفته می‌شود تا اطمینان حاصل شود که افراد نیازمند به مراقبت فوری، ابتدا به مراکز درمانی منتقل شوند.
افزایش آگاهی عمومی درباره اقدامات اورژانسی و کمک‌های اولیه می‌تواند نقش مؤثری در کاهش تلفات حوادث ترافیکی ایفا کند. برگزاری دوره‌های آموزشی برای عموم مردم و رانندگان درباره نحوه برخورد با صحنه تصادف، می‌تواند به نجات جان‌ها و کاهش عوارض ناشی از حوادث کمک کند؛ همچنین تشویق به رعایت قوانین رانندگی و استفاده از کمربند و کلاه ایمنی، نقش کلیدی در پیشگیری از حوادث دارد.
با توجه به سردمدار بودن حوادث ترافیکی در مرگ‌ومیر افراد جامعه که این مهم به‌عنوان یکی از معضلات اجتماعی و بهداشتی هم شناخته می‌شود، نیازمند توجه جدی و اقدامات مؤثر هستیم که با آموزش همگانی، بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای و تقویت سیستم‌های اورژانس، می‌توان از مرگ‌ومیرهای قابل پیشگیری در حوادث رانندگی کاست و جان‌های بسیاری را نجات داد.
لزوم آگاهی‌بخشی از سنین پایه در مدارس و آموزش مراحل کمک‌های اولیه و نحوه برخورد با صحنه‌های حادثه وجود دارد که این امر می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش شدت آسیب‌ها و نجات مصدومان داشته باشد.