هورامان، منطقه‌ای منحصربه‌فرد در استان کرمانشاه، به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری ایران شناخته می‌شود. این منطقه، با طبیعت بکر، فرهنگ غنی و تاریخ پربارش، همواره مورد توجه گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی قرار گرفته است. هورامان، در دامنه کوه‌های زاگرس واقع شده و به‌دلیل مناظر طبیعی زیبا، کوه‌ها، دره‌ها و رودخانه‌های خروشان‌اش، همواره به‌عنوان یک مقصد ایده‌آل برای طبیعت‌گردان مطرح است.
*هورامان؛ مقصدی برای گردشگری و میراث فرهنگی
طبیعت هورامان به‌خوبی نمایانگر تنوع زیستی و زیبایی‌های طبیعی کشور ایران است. در این منطقه، می‌توان از کوه‌پیمایی و پیاده‌روی در مسیرهای طبیعی لذت برد. بهار با رنگارنگی گل‌ها و صدای پرندگان و پاییز با رنگ‌های گرم و طبیعی، هر کدام فضایی خاص و دل‌انگیز را در هورامان به ارمغان می‌آورند.
از جنبه تاریخ و فرهنگ، هورامان نیز دارای غنای بسیاری است. این منطقه به‌خصوص به‌دلیل داشتن آثار تاریخی مهم شناخته شده. معماری خاص خانه‌ها و بناهای تاریخی در روستاهای پلکانی هورامان، نشان‌دهنده دقت و هنر مردم این دیار در استفاده از منابع طبیعی و هم‌زیستی با محیط‌زیست است. این روستاها، با معماری منحصر به‌فرد خود، نه‌تنها به‌عنوان جاذبه‌ای گردشگری، بلکه به‌عنوان نمادی از هویت فرهنگی مردم هورامان نیز محسوب می‌شوند.
زبان کردی و آداب و رسوم بومیان هورامان نیز یکی از عواملی است که جذابیت این منطقه را دوچندان می‌کند. جشن‌ها و مراسم‌های محلی مانند جشن نوروز و جشن باران، نشان‌دهنده غنای فرهنگی این منطقه و ارتباط نزدیک مردم با طبیعت است. موسیقی سنتی و رقص‌های محلی نیز در این مراسم‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و فرصتی است برای گردشگران تا با فرهنگ و هنر مردم هورامان آشنا شوند.
صنایع دستی هورامان، مانند گلیم و جاجیم، از دیگر جذابیت‌های این منطقه هستند. این صنایع دستی، نمایانگر هنر و ذوق مردم هورامان در خلق آثار زیبا و کاربردی می‌باشند. بازدید از بازارهای محلی و خرید این محصولات، یک تجربه لذت‌بخش و یادگاری برای گردشگران به همراه خواهد داشت.
غذاهای محلی هورامان نیز یکی از جاذبه‌های این منطقه به‌شمار می‌روند. طعم‌های متنوع و عطر خوش خوراکی‌ها، مانند کباب، دیزی و دیگر غذاهای محلی، دعوتی است که نمی‌توان به آن پاسخ منفی داد. لذت کنار هم نشستن و چشیدن غذاهای محلی در مهمان‌خانه‌های بومی، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی خواهد بود.
مردم هورامان به مهمان‌نوازی شهرت دارند و این خصیصه، یکی از عوامل جذابیت این منطقه برای گردشگران است. آشنایی با زندگی روزمره آن‌ها و اقامت در خانه‌های سنتی، فرصتی است تا گردشگران از نزدیک با فرهنگ و آداب و رسوم این دیار آشنا شوند.
در نهایت، هورامان کرمانشاه، با ترکیب زیبایی‌های طبیعی، تاریخ غنی و فرهنگ زنده، به‌عنوان یک مقصد بی‌نظیر برای سفرهایی خاطره‌انگیز شناخته می‌شود. این منطقه، برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ، طبیعت‌دوستان و ماجراجویان، فرصتی مناسب برای تجربه‌ای منحصر به فرد را فراهم می‌آورد. سفر به هورامان، نه‌تنها یک تجربه گردشگری، بلکه سفری به دل تاریخ و زندگی فرهنگی ایران است که روح و جان هر مسافر را تازه خواهد کرد.
اخیراً سیف‌الله رنجبر، مدیر پایگاه جهانی منظر فرهنگی، طبیعی و تاریخی اورامانات کرمانشاه از پیگیری برای تأسیس موزه فرهنگی هورامان خبر داد. این موزه شامل بخش‌های مرکز علمی پژوهشی، باستان‌شناسی و مردم‌شناسی خواهد بود. پیش‌تر تلاش برای ایجاد مرکز پژوهش‌های باستان‌شناسی در روانسر به‌دلیل مشکلات زیرساختی و اعتباری ناکام مانده بود، اما در سفر اخیر وزیر میراث فرهنگی به منطقه، مقرر شد این طرح در قالب موزه فرهنگی هورامان پیگیری شود.
این موزه، علاوه بر نمایش آداب و رسوم و فرهنگ غنی اورامانات در بخش مردم‌شناسی، آخرین یافته‌های باستان‌شناسی منطقه را نیز به نمایش خواهد گذاشت. آثار کشف‌شده در کاوش‌های باستان‌شناسی در آزمایشگاه‌های موزه بررسی می‌شوند و مطالعات انجام‌شده درخصوص اورامانات در یک کتابخانه جمع‌آوری خواهند شد.
طبق گفته وی اعتبار مورد نیاز برای احداث این موزه حدود 15 میلیارد تومان برآورد شده و نیازمند زمینی به مساحت 500 متر است. منطقه ثبت جهانی شده اورامانات کرمانشاه دارای 363 اثر و محوطه تاریخی است.
با توجه به آنچه بیان شد؛ برای اطلاع از آخرین برنامه‌هایی که برای توسعه این منطقه در نظر گرفته شده با پویا طالب‌نیا، مدیر پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی هورامان/ اورامانات گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیر پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی هورامان با بیان اینکه بعد از ثبت جهانی این منطقه برای آن برنامه‌های مدیریتی مختلف با چشم‌انداز پنج‌ساله در نظر گرفته شد، اظهار کرد: این برنامه‌ها با مشارکت جامعه محلی نوشته شده چراکه با توجه به ماهیت این منطقه؛ حضور مردم در همه برنامه‌ها و رویدادها، حفاظت و مدیریت این میراث جهانی حائز اهمیت است.
پویا طالب‌نیا با اشاره به اینکه سعی داریم این برنامه هرچه سریع‌تر اجرایی شود، گفت: تمامی موضوعات حوزه گردشگری، میراث فرهنگی، اقتصاد پایدار منطقه و رسانه در قالب کارگروه‌های مختلف و استفاده از انجمن‌های میراث فرهنگی کشور در نظر گرفته شده تا بتوان از همه ظرفیت‌های موجود برای حفاظت از میراث طبیعی، مملوس و ناملموس منطقه بهره برد.
وی تأکید کرد: همه کارهای این طرح انجام ‌شده و به‌زودی مرحله اجرایی آن آغاز خواهد شد. اجرای این طرح قطعاً در حوزه مدیریت این منطقه ساماندهی مناسبی در پی خواهد داشت.
* موزه فرهنگی هورامان؛ نمایشگاه زنده فرهنگ و تاریخ
مدیر پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی هورامان در بخش دیگر سخنان خود درخصوص موزه، تصریح کرد: در سفر اخیر رئیس جمهور به کرمانشاه، وزیر میراث فرهنگی از دو شهر روانسر و پاوه که در محدوده میراث جهانی هورامان است بازدیدی داشتند، در آن دیدار مقرر شد موزه مردم‌شناسی واقع در شهر پاوه بیشتر مورد توجه قرار گیرد چراکه از نظر ساختاری در شأن میراث جهانی نیست.
طالب‌نیا خاطرنشان کرد: طبق جلسه‌ای در فرمانداری روانسر، مقرر شد در این شهر نیز به‌عنوان دروازه اورامانات در استان کرمانشاه، یک موزه فرهنگی راه‌اندازی و به همه جوانب حوزه فرهنگ از معماری گرفته تا آثار تاریخی، میراث ناملموس، رویدادها و همه موارد پرداخته شود.
*اقدامات اجرایی؛ از مرمت مساجد تا ساماندهی بافت‌های روستایی
وی در بخش دیگر سخنان خود اظهار کرد: بیشتر پژوهش‌های لازم منطقه در روند ثبت جهانی انجام شد تا این منطقه به ثبت جهانی برسد، هم‌اکنون اقدامات تکمیلی در حال انجام است. به‌طور مثال اخیراً فهرست مساجد اورامان را تهیه کرده و پنج مسجد آن را به ثبت ملی رساندیم، سال گذشته نیز از اعتبارات ملی برای مرمت مسجدی در روستای گرال شهرستان پاوه بهره بردیم.
وی درخصوص نخستین ساختمان بخشداری منطقه کرمانشاه در شهر باینگان که متعلق به دوران پهلوی است گفت: پرونده ثبتی آن با همکاری شهرداری و فرمانداری تشکیل شد و سال گذشته در فهرست میراث ملی قرار گرفت و حدود یک میلیارد تومان اعتبار برای مرمت فاز نخست آن هزینه کردیم.
این مسئول ادامه داد: در سال جاری نیز فاز دوم مرمت آن را آغاز کردیم و قرار است از این بنا برای عرضه صنایع دستی هورامان استفاده شود تا از حوزه صنایع دستی منطقه نیز حمایت شده باشد.
*تبلیغات و رویدادهای فرهنگی برای معرفی بهتر
طالب‌نیا در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به اینکه همه آثار قرار گرفته در منطقه هورامان امکان بازدید ندارند، گفت: برخی مناطق فقط یک محوطه است و جاذبه‌ای ندارد بنابراین آثار شاخص به گردشگران معرفی می‌شود.
وی افزود: ما برای بهبود وضعیت آثار شاخص مانند مساجد و بافت‌های روستایی مانند قلعه‌جی و کلاش لولم در جوانرود از اعتبارات پایگاه استفاده می‌کنیم تا زیرساخت‌های گردشگری خود را مهیای پذیرش گردشگران کنیم.
وی با اشاره به اینکه دیگر اثر، گوردخمه‌ای در شهر روانسر است که به‌عنوان دروازه ورودی اورامان از آن یاد می‌شود، ابراز کرد: سال گذشته مستندنگاری علمی، مرمت و پاکسازی آن انجام شد و با نورپردازی مناسب به‌عنوان یک جاذبه طبیعی آماده پذیرش گردشگران است.
این مسئول در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به اینکه فیلمبرداری از منطقه برای ثبت جهانی منطقه انجام شد، گفت: روابط عمومی ما در نمایشگاه گردشگری به‌صورت ویژه، آگهی‌های کوتاه تبلیغاتی از هورامان و جاذبه‌های گردشگری آن ارائه داد.
طالب‌نیا با اشاره به برگزاری جشنواره‌های مختلف در این منطقه به‌صورت مستمر گفت: اخیراً جشنواره توت فرنگی در شهر شاهو در شهرستان روانسر با استقبال خیلی خوب مردم برگزار شد. همچنین سال گذشته در ایام نوروز با حضور پوران درخشنده که از مشاوران قائم مقام وزیر گردشگری است، مراسمی با نام «گَل» که به معنای همکاری و مشارکت عمومی است را برگزار کردیم. این مراسم در فهرست ملی میراث ناملموس ما ثبت شده و تبلیغات خیلی خوبی برای آن انجام دایم، شهرداری نیز برای ماندگاری این مراسم، خیابانی را با این اسم نامگذاری کرد.
وی در بخش پایانی سخنان خود تأکید کرد: همسویی ارگان‎های مختلف برای انجام‌ امور در محوطه‌های تاریخی ضروری است تا از موازی‌کاری جلوگیری شود و بتوان با مدیریت واحد برای بهبود این محوطه گام برداشت.
*تبلیغات هدفمند؛ ضرورتی برای معرفی هورامان به جهان
منطقه هورامان در استان کرمانشاه که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده، گنجینه‌ای بی‌نظیر از فرهنگ، تاریخ و طبیعت ایران‌زمین محسوب می‌شود. این منطقه با دارا بودن 363 اثر و محوطه تاریخی، نیازمند مدیریتی هوشمندانه و برنامه‌ریزی دقیق برای حفظ و معرفی این میراث ارزشمند است.
در این راستا، طرح احداث موزه فرهنگی هورامان به‌عنوان یکی از پروژه‌های کلیدی در دستور کار قرار گرفته. این موزه که شامل بخش‌های پژوهشی، باستان‌شناسی و مردم‌شناسی خواهد بود، می‌تواند نقش مهمی در معرفی فرهنگ غنی این منطقه‌ ایفا کند. در بخش مردم‌شناسی نیز آداب و رسوم و شیوه زندگی مردم هورامان به نمایش گذاشته خواهد شد و در بخش باستان‌شناسی، آخرین یافته‌های کاوش‌های منطقه، در معرض دید عموم قرار خواهد گرفت.
مدیریت صحیح این پروژه و جذب اعتبار مورد نیاز، می‌تواند تحولی اساسی در توسعه گردشگری منطقه‌ایجاد کند. ایجاد چنین مرکزی علاوه بر حفظ و معرفی میراث فرهنگی، موجب رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال برای ساکنان محلی خواهد شد.
برای جذب گردشگران به این منطقه، علاوه بر احداث موزه، نیازمند توسعه زیرساخت‌های گردشگری، آموزش راهنمایان محلی و تبلیغات هدفمند هستیم. معرفی جاذبه‌های طبیعی و تاریخی هورامان از طریق رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند سهم مهمی در شناساندن این منطقه به گردشگران داخلی و خارجی داشته باشد.
در نهایت، موفقیت این طرح‌ها در گرو همکاری نهادهای دولتی، مشارکت جوامع محلی و مدیریت یکپارچه تمامی بخش‌هاست. با برنامه‌ریزی دقیق و اجرای صحیح این پروژه‌ها، می‌توان هورامان را به یکی از قطب‌های مهم گردشگری فرهنگی کشور تبدیل و این میراث ارزشمند را برای نسل‌های آینده حفظ کرد.

شهره کرمی