از تابستان پُرهیاهو تا زمستان خاموش؛ گردشگری نیمهجان همدان
تابستانها و ایام نوروز، خیابانها و میادین شهر پُر از مسافر میشوند؛ هتلها و اقامتگاهها مملو از میهمانان هستند، صنایعدستی به فروش میروند و رستورانها رونق میگیرند، اما همین که پاییز از راه میرسد و سرمای میآید، همدان به شهری خلوت بدل میشود. چراغ بسیاری از کسبوکارها کمنور شده و هنرمندان صنایع دستی بیمشتری میشوند و هتلداران از اتاقهای خالی خود نگهداری میکنند؛ این نوسان شدید نهتنها باعث بیثباتی اقتصادی میشود، بلکه فرصتهای شغلی پایدار را نیز از بین میبرد.
اقتصادی که بر پایه چند ماه از سال بنا شود، نمیتواند موتور محرک توسعه باشد؛ چنین وضعیتی اصناف گردشگری را آسیبپذیر کرده و حتی به مشاغل غیر مستقیم مانند کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی محلی نیز لطمه میزند. وقتی سفرها محدود به تابستان و نوروز باشد، زنجیره ارزش گردشگری قطع میشود و چرخه اقتصادی شهر تنها در بازهای محدود میچرخد.
پرسش اصلی این است: چرا ظرفیتهای بینظیر همدان در تمام طول سال فعال نمیشوند؟ همدان علاوهبر جاذبههای تاریخی، دارای طبیعت زمستانی بکر و فرصتهای کمنظیر برای ورزشهای زمستانی و گردشگری برفی است. چرا این ظرفیتها مغفول ماندهاند؟ چرا جشنوارههای زمستانی، نمایشگاههای دائمی صنایع دستی، رویدادهای فرهنگی مستمر و بستههای متنوع گردشگری برای تمام فصول طراحی نشدهاند؟
واقعیت این است که نگاه مدیران میراث فرهنگی و مدیریت شهری همدان هنوز موسمی و کوتاهمدت است؛ هرساله در تابستان شاهد برخی برنامهها آنهم بسیار محدود برای جذب گردشگر هستیم، اما به محض پایان این فصل، همین حداقل نیز ناپدید میشود که این رویکرد سطحی و مقطعی، جایگاه همدان را در حوزه گردشگری تنزل داده است.
برای برونرفت از این چرخه معیوب به برنامهریزی راهبردی و بلندمدت نیاز داریم؛ باید همدان بهعنوان یک مقصد چهارفصل بازتعریف شود. سرمایهگذاری در زیرساختهای گردشگری زمستانی، ایجاد رویدادهای فرهنگی مداوم، تقویت اقامتگاههای بومگردی و طراحی مسیرهای گردشگری روستایی میتواند حضور گردشگر را در طول سال تضمین کند. همچنین استفاده از ظرفیت دانشگاهها و نهادهای فرهنگی برای برگزاری همایشها و جشنوارههای ملی و بینالمللی، فرصتی است تا چراغ گردشگری حتی در سردترین روزهای سال نیز روشن بماند.
از آنجایی که برای عموم مسئولان ما گردشگری یعنی عدهای در تعطیلات باروبندیل بسته و از میان هزاران گزینه همدان را بهعنوان مقصد گردشگری انتخاب کنند و در خوشبینانهترین حالت هتل رزرو کرده و از چند مکان دیدنی بازدید کنند و احتمالاً مقداری صنایع دستی یا کالای دیگر خریداری کنند و تمام، گردشگری فقط در ایام نوروز و تابستان رونق مییابد.
برای بسیاری از مسئولان این حوزه وجود هفت دانشگاه در استان فرصتی برای تحقق گردشگری علمی و فرهنگی به نظر نمیرسد! جمعآوری محصول و فرآوری سنتی میوهها آنچنان نمیتواند بهانهای برای حضور و ماندگاری گردشگری باشد و حداکثر کاری که انجام میشود، برگزاری چند جشنواره گردو، انگور و غیرع است؛ آنهم به سطحیترین حالت و بدون تبلیغات گسترده.
اگر این روند ادامه پیدا کند و گردشگری همدان همچنان تنها به تابستان و نوروز محدود شود، اقتصاد این استان روی یک پای لنگ خواهد ماند؛ اقتصادی ناپایدار، شکننده و پُرخطر. اکنون زمان آن رسیده است که تصمیمگیران حوزه گردشگری و مدیران محلی نگاه خود را تغییر دهند. همدان نهفقط برای چند ماه، بلکه برای تمام سال ظرفیت دارد. تنها کافی است بخواهیم و برنامهریزی کنیم تا این شهر تاریخی و فرهنگی، به معنای واقعی کلمه، مقصد دائمی و پویای گردشگری در ایران و منطقه باشد.