منطقه نمونه‌گردشگری الوند همدان نخستین پروژه از نوع خود در کشور، در سال 1378 به بهره‌برداری رسید و سرآغازی تازه برای تحول گردشگری ایران رقم زد. این منطقه که با نام دهکده تفریحی‌توریستی گنجنامه شناخته می‌شود، حاصل 16 سال تلاش است که در سه فاز توسعه یافته و امروز بزرگ‌ترین مجتمع گردشگری غرب کشور به‌شمار می‌آید. موقعیت ممتاز آن در دامنه شمالی کوه‌های الوند، چشم‌اندازی بی‌بدیل از طبیعت و میراث تاریخی همدان را در برابر دیدگان بازدیدکنندگان قرار می‌دهد. این زیرساخت‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که انواع نیازهای گردشگران، اعم از تفریحی، ورزشی، اقامتی، فرهنگی و آموزشی را پاسخ دهند.
عضویت این مجموعه در سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) و دریافت عنوان پروژه کارآفرین برتر در سال 1391، گواهی بر موفقیت آن در سطح ملی و بین‌المللی است. امکانات متنوع این دهکده آن را به بهشتی برای علاقه‌مندان به ماجراجویی و دوست‌داران آرامش تبدیل کرده؛ تله‌کابین گنجنامه، تجربه‌ای هیجان‌انگیز از پرواز بر فراز طبیعت سرسبز و کوهستانی همدان را فراهم می‌آورد. شهر بازی مجموعه، محلی برای شور و سرگرمی خانواده‌ها و کودکان است. سورتمه ریلی که مسیر خود را از میان چشم‌اندازهای کوهستانی طی می‌کند، ترکیبی از سرعت، هیجان و مناظر چشم‌نواز را به بازدیدکنندگان هدیه می‌دهد. غار آکواریوم آن، گونه‌های مختلف آبزیان را در خود جای داده و فضایی منحصربه‌فرد برای گردشگران مهیا کرده است. همچنین ویلاهای کوهستانی با طراحی سنتی و چشم‌اندازهای منحصربه‌فرد، فضایی ایده‌آل برای استراحت و اقامت فراهم کرده‌اند.
دهکده تفریحی‌توریستی گنجنامه امروز نه‌تنها یک مقصد گردشگری، بلکه یک برند معتبر در ذهن گردشگران ایرانی و خارجی است. ترکیب ویژه‌ای از جذابیت‌های طبیعی، امکانات مدرن و خدمات باکیفیت، آن را به نمونه‌ای موفق از پیوند میراث فرهنگی با گردشگری نوین تبدیل کرده است. بی‌شک این مجموعه نگینی در دامنه کوه‌های الوند است که همچنان می‌درخشد و دروازه‌ای به سوی تجربه‌ای متفاوت از تفریح، هیجان و آرامش به روی جهانیان می‌گشاید.
حال با توجه به اهمیت موضوع گردشگری همدان، با سعید ترابیان، مدیرعامل دهکده توریستی‌تفریحی گنجنامه گفت‌گو کرده‌ایم که در ادامه نتیجه را می‌خوانید:
* 24 سال تلاش و چالش برای توسعه دهکده توریستی‌تفریحی گنجنامه
مدیرعامل دهکده توریستی‌تفریحی گنجنامه با اشاره به گذشت 24 سال از تأسیس این مجموعه، گفت: گنجنامه با وجود ظرفیت‌های بی‌نظیر خود، تنها با 25 درصد توان فعال بوده و 75 درصد ظرفیت آن بی‌استفاده مانده است.
سعید ترابیان مهم‌ترین دلیل این مسئله را ضعف تبلیغات جامع در سطح کشور دانست و تأکید کرد: استان همدان باید به‌عنوان آزمونه گردشگری غرب کشور معرفی شود؛ این کار تنها از عهده بخش خصوصی برنمی‌آید.
وی ادامه داد: اگر شاخص توسعه هر استانی گردشگری باشد، باید این مقاصد را تقویت کند؛ چراکه این فضاها موجب رونق سایر حوزه‌ها و آورده اقتصادی خواهد شد.
ترابیان با اشاره به اینکه غار علیصدر وگنجنامه دو مقصد مهم گردشگری استان هستند، گفت: مسافرانی که از غار بازدید می‌کنند، ممکن است به شهر همدان مراجعه نکنند، اما گردشگرانی که به گنجنامه مراجعه می‌کنند، حتماً برای دیگر ذی‌نفعان سطح شهر نیز سودآور هستند.
مدیرعامل دهکده توریستی‌تفریحی گنجنامه تصریح کرد: ایجاد اقامتگاه‌های مناسب در همدان می‌‎تواند این شهر را به آزمونه گردشگری تبدیل کند و مسافران بعد از سفر یک‌روزه به شهرهای کرمانشاه، سنندج و خرم‌آباد، به همدان بازگردند.
وی خاطرنشان کرد: همه کارمندان ما درخصوص نحوه رفتار با گردشگران آموزش داده شده‌اند؛ چراکه این موضوع برای ما بااهمیت است.
* از تنوع محصولات تا طبیعت بکر
ترابیان گنجنامه را مجموعه‌ای با تنوع کم‌نظیر خدمات تفریحی، ورزشی، اقامتی و هیجانی دانست که در دامنه کوه الوند و کنار آثار تاریخی واقع شده است.
مدیرعامل دهکده توریستی‌تفریحی گنجنامه الوند را یکی از کوه‌های متفاوت کشور توصیف کرد و افزود: وجود طبیعت بکر در کنار موقعیت تاریخی، ارزش این مجموعه را چندبرابر کرده است.
ترابیان با اشاره به اینکه پیش از کرونا این دهکده 350 نیروی مستقیم داشت که اکنون به 180 نفر کاهش یافته‌اند، ابراز کرد: هدف‌گذاری سند تحول، رساندن اشتغال مستقیم مجموعه به 400 نفر است.
وی در ادامه اذعان کرد: تغییر کاربری بخش‌های غیر سودآور، توسعه اقامتگاه‌ها و بهبود آداب میزبانی، ازجمله برنامه‌های پیش‌بینی‌شده است.
* چالش‌های اصلی؛ از ترافیک تا کمبود توجه به کتیبه‌ها
مدیرعامل دهکده توریستی‌تفریحی گنجنامه بزرگ‌ترین معضل این مجموعه را ترافیک سنگین میدان گنجنامه دانست که گاه تا دو کیلومتر امتداد می‌یابد و مانع خدمات‌رسانی اضطراری می‌شود.
ترابیان افزود: برای حل این مشکل 12 مصوبه در استانداری همدان تصویب شده، اما هنوز به عرصه اجرا نرسیده‌اند.
وی همچنین بر ضرورت سرمایه‌گذاری و شخصیت‌بخشی به کتیبه‌های تاریخی از محل درآمد مجموعه (از طریق فروش بلیت توسط شهرداری یا اداره میراث فرهنگی) تأکید کرد و گفت: متأسفانه کمتر به این میراث توجه شده است.
ترابیان از ارائه خدمات رایگان یک‌روزه به گروه‌های کم‌برخوردار، مددجویان بهزیستی و نیز فرهنگیان در روزهای سه‌شنبه نیز خبر داد.
به گفته وی، این اقدام در راستای مسئولیت‌های اجتماعی مجموعه انجام می‌شود.
* لزوم ایجاد کمیته تبلیغات واحد برای معرفی همدان
وی با اشاره به اهمیت تبلیغات، گفت: سال‌ها است بر تشکیل کمیته تبلیغاتی متشکل از بخش خصوصی و دولتی تأکید کرده‌ایم تا معرفی همدان به‌صورت ملی انجام شود، اما نبود مدیریت واحد و اراده کافی، مانع تحقق آن شده است.
مدیرعامل دهکده توریستی‌‌تفریحی گنجنامه همدان ادامه داد: لازم است در همه شهرها در و در نمایشگاه‌های دائمی تبلیغات کنیم.
ترابیان با اشاره به سه محور اصلی برنامه‌های آینده این مجموعه، گفت: زیباسازی محیط، برگزاری جشنواره‌های محیط‌ زیستی و احیای اراضی طبیعی، سه اولویت این مجموعه است؛ این سیاست‌ها با هدف ارتقای جایگاه گنجنامه به‌عنوان نمونه‌ای موفق از گردشگری پایدار و مسئولانه اجرا خواهد شد.
مدیرعامل دهکده توریستی‌‌تفریحی گنجنامه همدان در ادامه اذعان کرد: مدیریت محیط‌ زیست کاری تخصصی است و حضور متخصصین امر، بستر حل چالش‌های این بخش را فراهم کرده است.
* محیط‌ زیست، دغدغه‌ای جهانی و نه محلی
ترابیان با اشاره به اهمیت نگاه جهانی به محیط‌ زیست، خاطرنشان کرد: اگر کسی در هر گوشه جهان آسیبی به طبیعت برساند، اثر آن ممکن است در نقطه‌ای دور احساس شود؛ حفاظت از محیط‌ زیست تنها یک دغدغه محلی نیست، بلکه تعهدی جهانی به‌شمار می‌آید.
مدیرعامل دهکده توریستی‌ ‌تفریحی گنجنامه همدان نگاه خود به کارش را این‌گونه تعریف «این مجموعه برای ما فقط یک بیزینس (تجارت) نیست، بلکه یک امانت است و اظهار کرد: منافع مردم و محیط‌ زیست، بر سود مالی مقدم است.
وی افزود: بسیاری از طرح‌های اجراشده‌ در مجموعه ما برای حفاظت از محیط زیست بوده که ازجمله این موارد می‌توان به انجام مطالعات زیست محیطی و تأیید آن توسط سازمان محیط زیست، استفاده از متخصصان فضای سبز و محیط زیست، عدم استفاده از جاده جهت دسترسی به پایه‌های تله‌کابین، جمع‌آوری آب‌های سطحی با کانال‌های عریض، ایجاد فضای سبز در نقاط مختلف دهکده، ایجاد تصفیه‌خانه صنعتی و تبدیل آب فاضلاب به آب قابل استفاده در کشاورزی، برگزاری برنامه‌های رویدادمحور دائمی مانند پاکسازی کوهستان، جشنواره‌های روز طبیعت، ساخت‌وساز براساس مصالح طبیعی بومی منطقه با استفاده از پوسته‌های سنگی، ایجاد دیواره حائل برای تثبیت خاک، کاشت درخت در حاشیه جاده میشان به‌منظور تثبیت جاده، ساخت 10 دهنه پُل در جاده برای دسترسی راحت‌تر به میشان، انتقال آب و جلوگیری از سیلاب، جمع‌آوری آب‌های هرز و هدایت آن‌ها به مجتمع برای صرفه‌جویی در مصرف آب، خرید اعیانی عشایر دشت میشان و حاشیه منطقه با هدف حفظ گیاهان، برپایی جشنواره‌های گیاهان دارویی الوند به‌منظور توسعه منطقه الوند و فرهنگ‌سازی شناخت و استفاده از گیاهان بومی اشاره کرد که نشان‌دهنده تعهد دهکده گنجنامه به حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار است.
ترابیان به نمونه‌هایی از هزینه‌های سنگین و تلاش‌های پنهان برای حفظ محیط زیست اشاره کرد و گفت: از انتقال تجهیزات تله‌کابین با قاطر در کوهستان گرفته تا ساخت مجسمه‌های هنری در غارها و مراقبت از گونه‌های جانوری، برای ما هزینه‌های زیادی در بر داشته و جهت ایجاد این مجموعه وزین زحمات بسیاری طی این سال‌ها کشیده شده است.
*گردشگری، موتور رونق منطقه
وی با مروری بر سابقه بین‌المللی گنجنامه در رویدادهای گردشگری، از فرصت‌سوزی‌های برخی مسئولان گلایه کرد و ادامه داد: گردشگری در رونق اقتصادی منطقه نقش ب‎سزایی دارد؛ زیرا گردشگران تنها در این مجموعه هزینه نمی‌کنند، بلکه درآمد آن‌ها به پمپ‌ بنزین‌ها، رستوران‌ها، بازار و دیگر بخش‌های شهر نیز می‌رسد.
مدیرعامل دهکده توریستی‌ ‌تفریحی گنجنامه همدان در بخش دیگر سخنان خود برنامه‌های آتی این مجموعه را بر سه محور اصلی دانست و گفت: زیباسازی، برگزاری جشنواره‌های محیط‌ زیستی و احیای اراضی طبیعی ازجمله اولویت‌های ما در این مجموعه هستند.
این فعال گردشگری با اشاره به برخی طرح‌های پیشنهادی برای اجرا در این مجموعه، ادامه داد: در دشت‌های متعلق به مجموعه امکان ساخت‌وساز وجود ندارد، اما می‌توان با طراحی حفاظت‌شده، این مجموعه را به مکانی برای گردشگری و آموزش زیست‌محیطی تبدیل کرد.
ترابیان در بخش پایانی سخنان خود با بیان اینکه ما با تمام توان پای کار هستیم تا مجموعه ارتقا یابد، افزود: هر اقدامی زمانی ارزش واقعی دارد که از حرف فراتر رفته و به مرحله عمل برسد. آینده را باید از امروز ساخت؛ آینده‌ای که می‌تواند افق‌های 10، 50 یا حتی 100 سال بعد را شکل دهد.
* دهکده گنجنامه؛ ظرفیتی در سایه
برای توسعه گنجنامه، این گوهر نادر دامنه الوند، نخستین نیاز، اراده واحد و هماهنگ میان همه مسئولان محلی و ملی است. امروز پراکندگی تصمیم‌گیری‌ها و نبود یک فرماندهی واحد در حوزه گردشگری، باعث شده فرصت‌های معرفی و سرمایه‌گذاری بارها از دست برود. تشکیل یک شورای راهبری گردشگری همدان که بخش خصوصی، شهرداری، اداره‌ کل میراث فرهنگی و نمایندگان ملی در آن حضور داشته باشند، می‌تواند ستون فقرات این تحول باشد.
دومین گام، سرمایه‌گذاری جدی برای تبلیغات و برندسازی ملی و بین‌المللی است؛ گنجنامه باید روی نقشه گردشگری ایران همان جایگاهی را بگیرد که ماسوله یا تخت‌ جمشید برای مناطق دیگر دارند. این کار بدون پویش رسانه‌ای متمرکز، محتوای چندزبانه و پلتفرم‌های رزرو آنلاین به‌روز، شدنی نیست.
سوم، رفع گره‌های زیرساختی مثل ترافیک فلج‌کننده میدان گنجنامه بوده که جدی‌ترین مطالبه مردم و گردشگران است. این مشکل نه یک مانع کوچک، بلکه سدی در برابر توسعه همه‌جانبه است؛ اجرای مصوبات معطل‌مانده و ارائه راهکارهای خلاقانه حمل‌ونقل باید فوریت پیدا کند.
کلام آخر آنکه حفاظت و معرفی میراث تاریخی کتیبه‌های گنجنامه باید در دستور کار ملی قرار گیرد؛ این یادگار هخامنشی‌ها باید با نورپردازی استاندارد، موزه معرفی دیجیتال و برنامه‌های روایتگری، بخشی از تجربه گردشگری شود و نه صرفاً یک سنگ‌نوشته دورافتاده!

شهره کرمی