یک کارشناس ارشد معماری و عضو سازمان نظام مهندسی ایلام با اشاره به جایگاه معماری در شکل‌گیری هویت شهری ایلام گفت: هویت این شهر بازتابی از تاریخ کهن، جغرافیای خاص و فرهنگ غنی مردم است، اما در سال‌های اخیر گسست میان معماری بومی و معاصر باعث کم‌رنگ شدن این هویت در سیمای شهری شده است.
احسان موحدی‌نژاد اظهار کرد: معماری سنتی ایلام به‌عنوان بخشی از معماری بومی غرب ایران دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که از اقلیم خاص منطقه، فرهنگ، تاریخ و ساختار اجتماعی مردم آن تأثیر گرفته است.
وی افزود: معماری سنتی ایلام به‌قدری غنی بوده که با توجه به وجود اقلیم‌های متفاوت از شمال تا جنوب و شرق تا غرب استان، در هر منطقه براساس اقلیم خاص و مصالح موجود، یک معماری ویژه شکل گرفته است. این امر باعث شد در گذشته شاهد سکونتگاه‌های متنوعی از کپر و سیاه‌چادر تا خانه‌های سنگی، خشتی و چوبی باشیم که هرکدام متناسب با شرایط جوی بهترین عملکرد را داشتند.
وی تصریح کرد: هرچه به دوران معاصر نزدیک می‌شویم، ساختار خانه‌ها و معماری بومی تغییرات بیشتری یافته است، تا دهه‌های اخیر خانه‌ها اغلب به‌صورت ویلایی با حیاط‌های بزرگ ساخته می‌شدند که نقشی مهم در زندگی اجتماعی داشتند، اما به‌تدریج این فضاها جای خود را به آپارتمان‌ها داده‌اند و امروز در معماری معاصر ایلام دیگر ردپای جدی از معماری سنتی دیده نمی‌شود.
عضو سازمان نظام مهندسی ایلام درباره هویت شهری ایلام نیز گفت: هویت این شهر ترکیبی از عناصر طبیعی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی است و چیزی فراتر از ساختمان‌ها و خیابان‌ها به شمار می‌آید، هویت شهری ایلام بازتابی از تاریخ کهن، جغرافیای خاص، معماری بومی، فرهنگ کردی، ساختار اجتماعی سنتی و تحولات معاصر است.
موحدی‌نژاد ادامه داد: گسست معماری بومی و معاصر ناگهانی نبوده بلکه نتیجه مجموعه‌ای از تحولات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و فنی است. الگوبرداری کورکورانه از سبک‌های مدرن بدون توجه به زمینه محلی، ورود مصالح جدید و جایگزینی آن‌ها با مصالح سنتی، تغییر سبک زندگی خانواده‌ها و ضعف نظام آموزشی و سیاست‌گذاری شهری از جمله عوامل این گسست هستند.
وی افزود: در سال‌های اخیر شاهد رواج نماهای رومی و کامپوزیت هستیم که هیچ نسبتی با هویت و اقلیم منطقه ندارند، این امر ناشی از نگاه تقلیدی و چشم‌وهم‌چشمی کارفرماها و نبود طرح جامع برای حفظ یا احیای معماری بومی است.
وی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در ایلام، عدم درک اهمیت فرآیند طراحی است، گفت: بسیاری از کارفرماها حاضر نیستند هزینه طراحی را پرداخت کنند اما مبالغ هنگفتی را صرف خرید مصالح لوکس می‌کنند، در حالی‌که طراحی درست می‌تواند هم کیفیت زیستی و هم ارزش مادی بنا را ارتقا دهد.
این کارشناس معماری خاطرنشان کرد: مجوزها و فرآیندهای اداری پیچیده، نبود نهادهای تشویق‌کننده معماری بومی و همچنین فاصله آموزش دانشگاهی با بازار کار، مشکلات جدی معماران در استان ایلام است، دانشجویان معماری پس از پایان تحصیل آمادگی کافی برای ورود به بازار کار ندارند و دسترسی به آموزش‌های تخصصی نیز در استان بسیار محدود است.
موحدی‌نژاد تأکید کرد: برای احیای معماری بومی و حفظ هویت شهری ایلام، نیازمند برنامه‌ریزی منسجم، حمایت نهادهای شهری، ارتقای آموزش دانشگاهی و فرهنگ‌سازی عمومی هستیم تا معماری ایلام بتواند همسو با توسعه معاصر، هویت خود را بازآفرینی کند.