فرودین‌ماه 97 بود که مرحوم محمدناصر نیکبخت، استاندار وقت همدان بنا به درپیش بودن رویدادهای بین‌المللی حوزه گردشگری سال 2018، خواهان استقرار دفتر نمایندگی امور خارجه در استان شد؛ درست پس از گذشت تقریباً دو ماه از مطرح شدن این مسئله از سوی استاندار، علی خاکسار مسئول دبیرخانه رویداد «همدان 2018» از پیگیری برای ایجاد دفتر وزارت امور خارجه در همدان خبر داد و این نقطه عطفی شد تا مسئله به‌صورت جدی از سوی نمایندگان شهرستان و نیز استانداری، پیگیری شود. رسانه‌ها نیز ازجمله روزنامه سپهرغرب بارها به این موضوع پرداخته‌اند و این پیگیری‌ها ادامه داشت تا امروز که سرانجام دفتر نمایندگی وزارت خارجه در استان همدان، افتتاح شد.
تأسیس دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه یکی از راهبردی‌ترین مداخلات نهادی برای پیوند دادن ظرفیت‌های استان همدان با شبکه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. همدان سال‌ها است میان دو تصویر معلق مانده؛ شهری با سرمایه‌های فرهنگی استثنایی، از هگمتانه و گنبد علویان تا بوعلی‌ سینا و باباطاهر و استانی با اقتصاد متکی بر کشاورزی، صنایع کوچک و گردشگری که سهم اندکی از بازارهای خارجی دارند. دفتر نمایندگی وزارت خارجه می‌تواند این شکاف را پُر کند و دیپلماسی را از سطح شعار، به ابزار عملی توسعه تبدیل کند.
نخست، این دفتر درگاه واحد تعامل خارجی برای استان خواهد بود؛ امروز فعالان اقتصادی، دانشگاه‌ها، شهرداری‌ها و سمن‌ها برای ارتباط با سفارتخانه‌ها، اتاق‌های مشترک و سازمان‌های بین‌المللی، با مسیرهای پراکنده و زمان‌بر روبه‌رو هستند. نمایندگی وزارت خارجه می‌تواند این مسیرها را یکپارچه کرده، تقویم مأموریت‌های تجاری و فرهنگی را تنظیم، نیازهای اطلاعاتی را گردآوری و ارتباط هدفمند با سفارتخانه‌ها و سازمان‌های تخصصی را برقرار کند. نتیجه این فرایند متراکم، کاهش اصطکاک اداری، افزایش سرعت تصمیم‌گیری و تبدیل فرصت‌های مقطعی به همکاری‌های پایدار است.
دوم، ارتقای دیپلماسی اقتصادی استان است؛ همدان در محصولات کشاورزی (سیب‌ زمینی، انگور، گردو و گیاهان دارویی)، صنایع دستی و گردشگری، ظرفیتی آشکار دارد، اما حلقه اتصال به بازارهای هدف، ضعیف است. دفتر وزارت امور خارجه می‌تواند یک میز صادرات ایجاد کند که با تجمیع اطلاعات مقرراتی، استانداردها، مسیرهای لجستیک و ترجمه نیازهای بازار، به بنگاه‌های کوچک و متوسط نقشه راه بدهد.
علاوه‌بر آن، هماهنگی برای حضور هدفمند در نمایشگاه‌های بین‌المللی، دعوت از هیئت‌های خرید و تنظیم تفاهم‌نامه‌های استانی با مناطق هم‌تراز در کشورهای همسایه (به‌ویژه عراق، ترکیه و کشورهای عضو اکو) می‌تواند سهم صادرات غیر نفتی همدان را افزایش دهد؛ این کار بدون واسطه‌گری حرفه‌ای و شبکه‌سازی دیپلماتیک، دشوار است.
سوم، دیپلماسی گردشگری و فرهنگی با محور هویت همدان، نیازمند متولی استانی متصل به شبکه جهانی است. این دفتر قادر خواهد بود با همکاری اداره‌ کل میراث فرهنگی و شهرداری، بسته‌های سفر موضوعی (فلسفه و طبِ بوعلی، شعر باباطاهر، ژئوپارک‌های طبیعی همچون غار علیصدر و دیگر موارد) را به زبان‌های مقصد تولید و از مسیر سفارتخانه‌ها، آژانس‌های معتبر و رسانه‌های بین‌المللی، توزیع کند. همچنین، برنامه‌ریزی هفته‌های فرهنگی همدان در پایتخت‌های منطقه و دعوت از خبرنگاران و انسان‌رسانه‌های سفر، وجهه استان را از مقصد عبوری به مقصد انتخابی ارتقا می‌دهد. در کنار آن، پیوند با یونسکو، ایکوموس و شبکه شهرهای خلاق، می‌تواند مسیر ثبت‌ها و برندسازی شهری را هموار کند.
چهارم، دیپلماسی دانشگاهی و فناوری است. ظرفیت دانشگاه‌های همدان در پزشکی، کشاورزی و علوم انسانی اگر با توافق‌های تبادل استاد و دانشجو، پروژه‌های مشترک پژوهشی و جذب کمک‌ هزینه‌های تحصیلی بین‌المللی همراه شود، به سرمایه انسانیِ درآمدزا بدل خواهد شد. نمایندگی وزارت خارجه می‌تواند با نقش تسهیل‌گر و تضمین‌کننده اعتبار، فرآیند انعقاد تفاهم‌نامه‌های واقعی (نه صرفاً تشریفاتی) را به‌ویژه در حوزه‌های اولویت‌دار مانند سلامت، گردشگری پزشکی، زنجیره سرد محصولات کشاورزی و اقتصاد، خلاق و سریع کند. این پیوندها علاوه‌بر انتقال دانش، به ورود سرمایه‌گذاری‌های کوچک فناورانه و ایجاد استارت‌آپ‌های صادرات‌محور، کمک می‌کنند.
پنجم، کارکرد «خدمات کنسولی و مدیریت خطر» است. برگزاری رویدادهای بین‌المللی، میزبانی هیئت‌ها و توسعه تردد خارجیان نیازمند پروتکل‌های دقیق، توصیه‌های امنیتی و سازوکار پاسخ به بحران است. دفتر وزارت خارجه می‌تواند با آموزش دستگاه‌های استانی، تدوین راهنمای میزبانی و هماهنگی میان نهادهای نظامی، انتظامی و شهری، خطرها را کاهش و کیفیت تجربه میهمانان خارجی را افزایش دهد. مهم‌تر آنکه در شرایط بحران، از لغو پرواز تا مسائل حقوقی گردشگران، پاسخ واحد و حرفه‌ای ارائه کند تا اعتبار استان آسیب نبیند.
برای اینکه دفتر از روز اول اثرگذار باشد، یک نقشه عمل 12 ماهه لازم بوده و ضروری است که محورهای شناسایی بازار، صادرات محصولات کشاورزی و صنایع‌ دستی، تدوین بسته برندینگ همدان، برگزاری رویدادهایی با مشارکت کشورهای همسایه به‌ویژه عراق که مقصد سفر اربعین هم هست و همدان که یکی از راه‌های دسترسی به کشور عراق و جزء کریدور کربلا است، ایجاد فرصت‌ها و معرفی ظرفیت‌های دانشگاهی، تعامل علمی با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و طراحی برنامه‌ای استاندارد در تعامل با حوزه گردشگری برای جذب گردشگران خارجی، جزء اولویت‌های آن باشد.
درنهایت تأسیس و فعالیت دفتر نمایندگی وزارت خارجه در همدان نه یک نشان تشریفاتی، بلکه یک اهرم حکمرانی توسعه‌گرا است؛ اهرمی که با پیوند دادن منابع محلی به فرصت‌های جهانی، هزینه مبادله را پایین می‌آورد، خطر را مدیریت می‌کند و ارزش‌افزوده می‌سازد. اگر استان می‌خواهد از حاشیه نقشه اقتصاد بین‌الملل به متن بیاید، به نهادی نیاز دارد که زبان جهان را بداند، منافع همدان را بفهمد و این دو را حرفه‌ای و بی‌واسطه به هم متصل کند. چنین دفتری، با مأموریت روشن، تیم متخصص و سنجش‌پذیر، می‌تواند موتور محرک این تغییر باشد.