پدیده‌های متنوع در حیات انسانی ازجمله نوع اجتماعی آن، اگر به‌خوبی مورد شناسایی و فهم واقع شوند، قطعا تأثیرات عمیق بر اندیشه و رفتارآحاد جامعه و پیشرفت دارند و باید اذعان کرد که قهرا همه ما به اعتباری، مستمر درحال نوعی ارزیابی و قضاوت هستیم و یا خود مورد قضاوت قرار می‌گیریم؛ اما تجربه و مشاهدات متعدد با درجه تکرار زیاد، نشان می‌دهد که درصد بالایی از ما در حوزه‌های مختلف اهل تحقیق و پژوهش نیستیم. این درحالی است که همواره از سوی آموزه‌های دینی و هنجار ترغیب به این سنت و توصیه الهی شده‌ایم؛ قرآن کریم می‌فرماید «درباره چیزی که علم نداری، پافشاری و قضاوت نکن».
حضرت امام علی علیه‌السلام فرموده‌اند «ناقلان خبر بسیارند، اما تحقیق‌کنندگان درباره آن کم». از سوی امام جعفر صادق علیه‌السلام نقل کرده‌اند که در بین جمعی فرمودند «زیباترین سنت ما پژوهش و تحقیق است» و ده‌ها آموزه و سفارش که بدون علم و اطلاع کافی به قضاوت ننشینید.
تحقیقا و با جرأت می‌توان گفت درصد زیادی از اندیشه‌ها، نقل‌ها و گفتارهای ما که به اعتباری بتوان به آن‌ها قضاوت گفت، از جهت علمی و سندیت سست یا بی‌اساس است و هریک از ما می‌توانیم صحت چنین ادعایی را با وقت‌گذاری نه‌چندان زیاد، ثابت کنیم. به‌علاوه همین معضل پای ما را به شایعه پذیری‌های مخرب دو چندان کرده است و امروز جامعه ما از همین بیماری شایعه‌پذیری بسیار رنج برده و هزینه‌اش را هم در عرصه‌های مختلف پرداخت می‌کند. در موضوع قوانین وضع‌شده برای حل مسائل عدیده کشور هم با همین مشکل کم‌تحقیقی و ضعف در پژوهش برای تصمیم‌های راهگشا، مواجهیم. عده زیادی از کارشناسان ما به‌دلیل ضعف در تحقیق و پژوهش‌های ضروری برای حوزه کاری خود، از حل عمیق مسائل و رفع معضلات، ناتوان‌اند و کم نیستند کسانی که فقط می‌خواهند در پشت میزها و یا حداکثر در کتاب‌ها، به پاسخ‌های خود برسند که در عمل حلال مشکلات نیستند.
اگر دقت کرده باشید، گذشته از خبرگان و افراد کارکشته، اشخاص در پاسخ‌گویی به سؤالات به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ نخست آنانی که بدون وقوف به عمق مطالبه مخاطب، سهل‌انگارانه جواب هر سؤالی را می‌دهند که اکثر افراد در این گروه قرار می‌گیرند، گروه دوم که تعداد آنان قلیل است و می‌گویند که من وقوف درخور و اندازه‌ای دراین‌باره ندارم و نمی‌توانم پاسخ صحیح بدهم و یا جواب سؤال را به پس از انجام مطالعه و تحقیق موکول می‌کنند. امیدواریم جهت‌گیری‌های آموزشی، سازمانی و نخبگانی، به سویی حرکت کند که در آینده نه‌چندان دور، اهالی تحقیق و پژوهش در جامعه با درصد زیاد، بروز و ظهور بیشتری داشته باشند، ان‌شاءالله.