دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و توسعه همه‌جانبه، نیازمند پیروی از الگوهای مناسب توسعه اقتصادی است. در کشور ایران برای رهایی از وابستگی به نفت سیاست جایگزینی صادرات غیر نفتی جهت تأمین ارز مورد نیاز کشور مورد توجه قرار گرفته است؛ یعنی صنایع داخلی را تشویق به تولید کالاهای وارداتی و صدور کالاها به دیگرکشورها می‌کنند. بیش از هر زمان دیگری در این زمینه هر آنچه که بتواند به توسعه صادرات غیر نفتی کمک کند، می‌بایست مدنظر سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و فعالان اقتصادی قرار گیرد. یکی از ابزارهای مهم برای رونق بخشیدن به صادرات و انجام فعالیت مؤثر در تبلیغات و بازاریابی کالاها و خدمات، نمایشگاه‌ها هستند. با توجه به نظرات کارشناسان اقتصادی و بازرگانی از مؤثرترین نمایشگاه‌ها در توسعه صادرات غیر نفتی، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی صادراتی بین‌المللی است.

رسالت اصلی نمایشگاه‌های بین‌المللی علاوه‌بر موارد بالا، اصلاح، تقویت و بهبود سیستم توزیع نیز هست؛ چراکه برخی برپایی نمایشگاه را صرفاً جهت دسترسی مستقیم به مصرف‌کننده نهایی می‌دانند. نمایشگاه‌ها، نمایش‌های سازمان‌یافته‌ای از آثار هنری، علمی یا صنعتی هستند که علاقه مردم را برمی‌انگیزانند، تولیدات را افزایش و تجارت را گسترش می‌دهند و یا پیشرفت و انجام متنوعی از فعالیت‌های مولد را نشان می‌دهند. بعضی از اهداف ملی صادرات و نمایشگاه‌ها را استفاده بهتر از منابع ملی، پیشرفت فنی، کاهش بیکاری، گسترش بازار به آن سوی مرزها و افزایش درآمد‌های ارزی می‌دانند. صاحب‌نظران دیگری نمایش محصولات و پیشرفت‌های جدید، توسعه بازار، گرفتن نمایندگی و سفارش و فروش کالا، تغییر باورها، بازاریابی و آزمون ایده‌های جدید را به‌عنوان برخی از اهداف نمایشگاه‌ها مطرح می‌کنند؛ دراین‌بین طی دو سال گذشته با بروز کرونا برگزاری نمایشگاه‌ها چه در سطح ملی و چه در سطح بین‌المللی دستخوش تغییرات بی‌شماری شده، به‌گونه‌ای که تدارک دیدن نمایشگاه با درنظر گرفتن شرایط و الزامات بهداشتی درخصوص کرونا کار بسیار دشواری است. با این وجود از ابتدای سال جاری سازمان توسعه تجارت با همکاری کنسول‌گری ایران در اربیل و سلیمانه در یک اقدام قابل تحسین زیرساخت‌های لازم را برای برگزاری و برپایی دو نمایشگاه تخصصی ایران در شهرهای اربیل و سلیمانیه عراق فراهم کرده و نمایشگاه‌های تخصصی ویژه تولیدکننندگان و صنعت‌گران ایرانی را برگزار کرده است. بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع، بر آن شدیم تا درخصوص میزان استقبال استان‌های غربی و به‌ویژه استان همدان و نحوه حضورشان در این نمایشگاه با معتمدی، مجری نمایشگاه اربیل و نیز مهدی شوشتری سرکنسول ایران در سلیمانیه عراق گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

معتمدی با بیان آنکه در این نمایشگاه صنعتگران و تولیدکنندگان رسته‌های صنعت فولاد، ریخته‌گری، معادن، لوازم خانگی، مبلمان و دکوراسیون، مواد غذایی، کشاورزی، شوینده و لوازم بهداشتی حضور داشتند، گفت: حدود 70 شرکت از استان‌های مختلف ایران در این نمایشگاه حاضر بودند.

وی با تأکید بر آنکه برگزاری این نمایشگاه با حمایت سازمان توسعه تجارت ایران و با تبلیغات گسترده و اطلاع‌رسانی عالی این سازمان در استان مبنی بر امکان حضور شرکت‌ها در این نمایشگاه انجام پذیرفت، خاطرنشان کرد: برگزاری این رویداد تجاری بین‌المللی به تمامی اتاق‌های بازرگانی و نیز ادارات صمت در استان‌ها ابلاغ شد.

معتمدی با اشاره به آنکه متأسفانه در این نمایشگاه شاهد استقبال اندک از سوی استان‌ها به‌ویژه استان‌های غربی بودیم، تشریح کرد: البته استقبال از سوی استان‌های اصفهان، مشهد، گلستان و تهران عالی بود.

مجری نمایشگاه تخصصی ویژه ایران در اربیل با تأکید بر آنکه برای شرکت‌های حاضر در این نمایشگاه از سوی سازمان توسعه تجارت یارانه درنظر گرفته و تخصیص یافت، عنوان کرد: چیزی حدود 30 درصد هزینه‌ها تا سقف 30 میلیون تومان به شرکت‌های حاضر در نمایشگاه از سوی این سازمان پرداخت شد.

وی ادامه داد: برای شرکت‌های دانش‌بنیان حاضر در نمایشگاه نیز با پیگیری‌هایی که شخصاً داشتم، از صندوق نوآوری شکوفایی تا 70 درصد هزینه غرفه و اقامت پرداخت شد.

معتمدی با اشاره به اینکه متأسفانه اطلاع‌رسانی به شرکت‌ها، تولیدکنندگان و صنعتگران در استان‌ها از سوی دستگاه‌هایی همچون ادارات صمت و اتاق‌های بازرگانی بسیار ضعیف بود و همین امر منجر به عدم استقبال این شرکت‌ها و صنایع برای حضور در نمایشگاه شد، اذعان کرد: تأسف‌بارتر آنکه این نقص در استان‌های غربی مشهودتر بود، به‌گونه‌ای که کمترین شرکت‌کنندگان از این استان‌ها (آذربایجان غربی و شرقی، کردستان) بودند و حتی برخی استان‌ها همچون همدان اصلاً در این نمایشگاه شرکت نکردند.

وی ادامه داد: این درحالی بوده که اربیل و سلیمانیه بهترین بازار برای این استان‌ها به‌لحاظ مسافت است.

مجری نمایشگاه اربیل با تأکید بر استقبال بی‌نظیر طرف‌های عراقی از نمایشگاه پس از وقفه دوساله در برگزاری چنین نمایشگاهی در اربیل که نقطه عطفی برای شرکت‌های استان‌های حاضر در نمایشگاه محسوب می‌شد و نتایج پُرباری را نیز به دنبال داشت، اظهار کرد: از 99 درصد شرکت‌ها در روز پایانی برگزاری نمایشگاه با همراهی آقای نصرالله رشنودی سرکنسول ایران در اربیل بازدید داشته و در جریان نتایج حاصل از این نمایشگاه قرار گرفته و مقرر شد پیگیری‌های بعدی توسط این مقامات برای رسیدن به نتیجه مطلوب در دستور کار قرار گیرد.

معتمدی با تأکید بر اینکه خوشبختانه اغلب شرکت‌کنندگان از نتایج حاصل از نمایشگاه اربیل اعلام رضایت داشتند، خاطرنشان‌ کرد: با توجه به موقعیت و شرایط مناسب برگزاری حتی شرکت خودروسازی بهمن از اصفهان با وجود تخصصی بودن نمایشگاه و عدم تعریف صنعت خودروسازی، برای حضور در این نمایشگاه اصرار ورزید و خوشبختانه با رایزنی‌های صورت‌گرفته این مهم محقق شد و نتایج خوبی برای این شرکت به دنبال داشت.

وی با بیان اینکه برای رونق بیشتر نمایشگاه رایزنی با مقامات عراقی جهت بازدید و تبلیغات گسترده در سیمای عراق و شبکه‌های مجازی صورت پذیرفت و خوشبختانه استانداران استان‌های مختلف در نمایشگاه حاضر شدند، ابراز کرد: حضور این مقامات به جهت گستردگی فعالیت این رسته در حوزه تولید خودروهای شهری و غیره بسیار تأثیرگذار بود.

معتمدی با تأکید بر اینکه شرکت فرش جلالی تبریز غرفه 500 متری را در نمایشگاه به خود اختصاص داده بود، اذعان کرد: این شرکت به‌دلیل گستردگی تبلیغات نمایشگاه (در شبکه روداو) مورد استقبال شگرفی واقع شد.

وی با تأکید بر آنکه این شبکه (روداو) علاوه‌بر سراسر کردستان عراق، کردستان روسیه در ترکیه نیز پخش شده و به‌لحاظ گستردگی مخاطبین از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، اظهار کرد: 10 روز پیش از برگزاری نمایشگاه نیز تبلیغات محیطی در دستور کار قرار گرفت و انجام شد.

مجری برگزاری نمایشگاه اربیل با اشاره به آنکه شرکت‌هایی همچون ذوب آهن اصفهان در این نمایشگاه حاضر بودند، تشریح کرد: فولاد مهر سهند و گروه صنعتی مبتکر نیز از دیگر شرکت‌های حاضر در این نمایشگاه بودند که موفق به عقد قرارداد و تفاهم‌نامه‌ با طرف‌های عراقی شدند.

وی ادامه داد: به‌عنوان مثال گروه صنعتی مبتکر که در بحث تولید کابل، تابلو و ترانس برق فعال بود، با یک شرکت در عرصه تأمین برق یک مجتمع 400 واحدی تفاهم‌نامه امضا کرد.

این مقام مسئول با تأکید بر آنکه شرکت‌های مهیاگاز و الکتروتکنیک و شرکت امرسان نیز در این نمایشگاه موفق به عقد قرارداد و تفاهم‌نامه‌های بزرگ با طرف‌های عراقی شدند، خاطرنشان کرد: برای استانی همچون همدان بنده شخصاً بنا به عِرقی که نسبت به غرب کشور داشتم، ویژه با اتاق بازرگانی این استان ارتباط گرفتم و حتی با رایزنی‌ها یارانه تخصصی به این استان را به 50 درصد رساندم، اما متأسفانه با وجود موافقت اولیه این اتاق برای گرفتن غرفه 70 متری، این مهم محقق نشد!

معتمدی ادامه داد: گرچه برخی‌ها کرونا را بهانه عدم حضور اعلام کردند، اما از آنجایی که زیرساخت‌های لازم در راستای رعایت پروتکل‌ها فراهم و به آن‌ها وجود چنین زیرساخت‌هایی ابلاغ شده بود، پس دلیل خاصی برای عدم حضور از سوی این استان‌ها اعلام نشد و شاید کم‌کاری مسئولان این استان‌ها را بتوان بهترین دلیل عنوان کرد.

مجری برگزاری نمایشگاه اربیل با بیان اینکه اتاق‌های بازرگانی اصفهان و گلستان همکاری فوق‌العاده با ما در عرصه فراهم کردن بستر برای شرکت‌ها و صنعتگران هم‌استانی خود در این نمایشگاه داشتند، ابراز کرد: در بحث رعایت پروتکل‌ها باید بگویم برای 260 نفر زیرمجموعه 70 شرکتی که در این نمایشگاه حاضر بودند، مجوز تردد گرفته شد.

وی ادامه داد: در بحث حمل‌ونقل علاوه‌بر فراهم کردن امکان سفر هوایی، برای سفرهای زمینی هم در هر اتوبوس 36 نفره تنها 12 نفر مستقر و جابه‌جا می‌شدند.

سرکنسول ایران در سلیمانیه نیز با بیان اینکه برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی در خارج از کشور و یا مشارکت شرکت‌ها و صادرکنندگان ایرانی در این‌گونه نمایشگاه‌ها فرصت مناسبی برای معرفی و عرضه مستقیم محصولات با کیفیت ایرانی در خارج از مرزها منطبق با استاندارد‌های بین‌المللی است، گفت: بر این اساس نمایشگاه‌های بین‌المللی رویدادهای مهم تجاری در روابط اقتصادی میان کشورهای مختلف در دنیا هستند.

مهدی شوشتری با تأکید بر اینکه از یکم تا پنجم تیرماه در سلیمانیه عراق ما شاهد برگزاری دومین نمایشگاه ویژه تخصصی جمهوری اسلامی ایران بودیم، اذعان کرد: این نمایشگاه با مشارکت بیش از 120 شرکت توانمند ایرانی از استان‌های مختلف در بیش از 15 گروه کالایی برگزار شد.

وی با تأکید بر اینکه بسیاری از شرکت‌های توانمند و نیز برندهای معتبر ایرانی در نمایشگاه حاضر بودند، ابراز کرد: نمایشگاه تخصصی سلیمانیه در فضای بیش از 6 هزار متر برپا شد.

شوشتری با اشاره به اینکه شاهد استقبال مناسب سرمایه‌گذاران و تجار از استان‌های مختلف اقلیم کردستان و حتی استان‌های جنوبی و هم‌جوار عراق در این نمایشگاه بودیم، اذعان کرد: بر این مبنا مذاکرات و قراردادهای مناسبی نیز با این سرمایه‌گذاران از سوی شرکت‌های ایران منعقد شد.

وی با تأکید بر آنکه این رویداد مهم تجاری از سوی سرکنسولگری ایران در سلیمانیه حمایت شد، بیان کرد: ما از ماه‌ها قبل از طریق پایگاه‌های اطلاع‌رسانی و نیز مکاتبه با وزارت امور خارجه و به تبع آن از طریق رایزنی این وزارتخانه با دفاتر وزارت خارجه در استان‌ها اطلاع‌رسانی کامل به اتاق‌های بازرگانی استان‌ها را در دستور کار قرار دادیم.

سرکنسول ایران در سلیمانیه با اشاره به آنکه خوشبختانه این نمایشگاه به‌لحاظ استقبال و پراکندگی شرکت‌های ایرانی کم‌نظیر بود، اظهار کرد: درواقع نوع چینش و حضور شرکت‌ها در نمایشگاه بیانگر سطح ملی بودن این نمایشگاه بود.

شوشتری با بیان اینکه روابط اقتصادی و تجاری جمهوری اسلامی با عراق در دوران کرونا با اراد‌ ای که مقامات دو طرف داشتند و نیز تدبیر و تمهیداتی که در کلیه مرزها درخصوص رعایت پروتکل‌های بهداشتی داشتند روابطی پایدار بوده است، اذعان کرد: درخصوص برگزاری نمایشگاه هم کلیه تدابیر لازم از سوی طرفین و نیز مجریان نمایشگاه‌ها در دستور کار قرار گرفته بود.

وی با اشاره به آنکه افتتاح این نمایشگاه با حضور وزیر بازرگانی و صنعت اقلیم و نیز فرماندار اقلیم و همچنین استاندار حلبچه برگزار شد، خاطرنشان کرد: دراین‌بین استان همدان دارای ظرفیت مناسبی برای روابط تجاری و اقتصادی با عراق و اقلیم کردستان است.

این مقام مسئول ادامه داد: این توانمندی در حوزه‌های صنعت، کشاورزی، صنایع دستی و گردشگری سلامت مشهودتر است، استان همدان با توجه به شرایط جغرافیای و نزدیکی به اقلیم کردستان عراق، این ظرفیت و توان را دارد که بتواند روابط اقتصادی و تجاری خود را به‌لحاظ اقتصادی و تجاری توسعه دهد؛ به‌گونه‌ای که درحال حاضر نیز بسیاری از محصولات حوزه صنعت این استان در بازار اقلیم کردستان مورد استقبال قرار گرفته است.

وی افزود: با این وجود قطعاً این روابط همچنان پتانسیل تقویت بیشتر را متناسب با ظرفیت استان همدان در بخش‌های مختلف، دارا است و به تعبیر بهتر استان همدان می‌تواند نقش پُررنگ‌تری را در بازار اقلیم کردستان ایفا کند.

مع‌الوصف، این نخستین‌بار نیست که استان‌های غربی و به‌ویژه همدان از حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی آن هم در شرایطی که فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان در شرایط فعلی نیازمند معرفی و فروش محصولات خود هستند، باز مانده است؛ حال این سؤال را باید از مدیران اقتصادی و به‌ویژه اتاق بازرگانی همدان پرسید که به‌واقع وظیفه این نهاد در عرصه اقتصادی مگر نه اینکه حمایت از تجار و تولیدکنندگان در عرصه فروش محصول و بازاریابی است؟ پس چرا و چگونه این فرصت را در استان‌های اربیل و سلیمانیه سوخت کرده و اطلاع‌رسانی و زیرساخت لازم را برای واحدهای تولیدی و صنعتی همدان درنظر نگرفته تا از این نمایشگاه‌های بین‌المللی که مقامات سیاسی آن‌ها را دو رویداد تجاری بین‌المللی می‌دانند، بازماندند و استان‌هایی همچون اصفهان و گلستان از فرسنگ‌ها آنطرف‌تر برای حضور در نمایشگاه از هیچ تلاشی فروگذار نکرده و به گفته مجری و برگزارکنندگان این نمایشگاه اتاق‌های بازرگانی این استان‌ها خود تک به تک واحدهای تولیدی و صنعتی را برای حضور در چنین نمایشگاهی مجاب کردند که کمترین نتیجه آن قرارداد‌های چند هزار دلاری برای فعالان اقتصادی این استان‌ها بوده است (نمونه‌ها را در متن خواندید؛ شرکت تولیدکننده ترانس و تابلوبرق با شرکت خودروسازی بهمن).