عالم دینی باید تصویری از شهدا و صدیقین باشد

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در جلسه درس اخلاق با استناد به کلام امیر مؤمنان علی (ع) گفت: انسان همواره باید قدر فرصت‌ها را بداند، طبق صریح روایات فرصت‌ها همانند ابر می‌گذرد، مقصود از ابر نامحسوس بودن گذشت فرصت‌ها است. حضرت علی علیه‌السلام فرمودند که حرمت عالم عامل همانند حرمت شهدا و صدیقین است؛ مراد امیر در این کلام آن است که عالم عامل هویت صدیقیت و شهادت دارد و خصوصیات شهدا و صدیقین را می‌توان در وجود عالم عامل به علم مشاهده کرد. توقع و تصوری که از شهید و صدیق وجود دارد، آن تصور و شأنیت را نیز باید از عالم عامل داشت؛ غالباً در ادبیات دینی اسلام مقصود از علم، علم‌الادیان است و مراد علم‌الابدان نیست.

آیت‌الله علی‌اکبر رشاد با بیان آنکه عالم دینی دو حکم دارد، تصریح کرد: عموم مردم عوام و عامی هستند و هریک از افراد یک حکم دارند؛ شارع برای هر فرد عامی یک وظیفه و حق تعیین کرده که باید رعایت شود. کسی که اهل علم است و ادعا دارد در مسیر علوم دینی فعالیت می‌کند و می‌خواهد عقاید و مبانی دینی مردم را تقویت کند، چنین شخصی دو حکم شرعی و شأنی دارد.

وی درباره حکم شأنی عالم عنوان کرد: بعضاً بر عالم عامل چیزهایی حرام است که بر دیگران حرام نیست و یا چیزهایی احیاناً بر عالم واجب است که بر افراد به‌اصطلاح عامی واجب نیست؛ این حرمت و وجوب‌ها شأنی است. اینکه سینه و ذهنی انباشته از گزاره‌های علمی باشد، سبب نمی‌شود درباره چنین فردی گفته شود که حرمتش حرمت شهدا و صدیقین است، چراکه اگر چنین بود، باید این مصادیق شامل دایره‌المعارف و ابلیس که از همه انسان‌ها باسوادتر است نیز می‌شد.

این استاد حوزوی افزود: بنابراین مقصود این جمله نورانی امیر مؤمنان علی (ع) همان حالات و صفات عالم است که به حالات و صفات صدیقین و شهدا شباهت دارد. زمانی که ارزش ذاتی علم در وجود انسان تسریع پیدا کرد، چنین فردی شبیه شهید و صدیق می‌شود و اگر آثار علم در وجودش متجلی شد، دیگر اخلاق، اعمال، رفتار، کنش و منش او به‌لحاظ معنویت ارتقا پیدا می‌کند و به شأن شهید دست می‌یابد.

وی با بیان اینکه عالم غیر عامل بدتر از انسان جاهل است، خاطرنشان کرد: انسان عالم باید خود را با صفات شهدا مقایسه و تطبیق دهد تا مبادا در زمره عالم غیر عامل قرار گیرد.