شیوع بیماری کووید-19 پرده از حقایق زیادی در مورد زندگی شهری برداشت که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کیفیت پایین هوا، نابرابری توزیع غذا میان مناطق مختلف، مسکن ناکافی و غیر مقرون به صرفه، نبود فضاهای عمومی کافی و جوامع اغلب ناسالم اشاره کرد. نابرابری‌های اجتماعی و سیستم‌های ناسالم شهری اثرات پاندمی را بر ساکنان شهرها شدت بخشید که در این میان، گروه‌های اقلیت قومی و نژادی بیشترین آسیب را متحمل شدند. زمانی که برای اولین‌بار، ساکنان شهری خود را با ویروس کرونا مواجه دیدند، پایان شهرنشینی را در ذهن خود مجسم کردند با این حال، زمان زیادی نگذشت که مناطق شهری به سرعت با شرایط جدید سازگار شد و زندگی در آن، اگرچه متفاوت با گذشته، اما همچنان پرشور جریان یافت.

دولت‌ها در واکنش به پاندمی، تلاش کردند به سرعت محیط‌های شهری را تغییر دهند تا سکونت در آن‌ها را برای مردم سازگار کنند که در نتیجه آن، تحولاتی در شهرها به وجود آمد و بعضی از آن‌ها، روندی دائمی به خود گرفت.

 واکنش‌های تاکتیکی

شهرها و ساکنان آن‌ها در طول تاریخ و طی بحران‌های مختلف ثابت کرده‌اند که می‌توانند در مواجهه با پاندمی‌ها خود را سازگار کنند و چه بسا تحولات مثبت دائمی بی‌شماری در مناطق محل سکونت خود به وجود آورند.

طی دوران کرونا، بهره‌گیری از خیابان‌ها در سراسر جهان تغییر یافت و در اغلب نقاط دنیا، معابر شهری به فضاهایی برای دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، سرو غذا در بیرون منزل، گسترش پوشش‌های سبز و حتی مکان‌هایی برای رونق اقتصادی تبدیل شد. علاوه بر این، پارک‌های جیبی یا به عبارت دیگر، پارکلت‌ها به سرعت فضای پارک خودروها در خیابان‌ها را از آن خود کرد و به‌عنوان فضاهایی برای استراحت مردم و تماشای چشم‌اندازهای شهری توسط آن‌ها مورد استفاده قرار گرفت.

این تغییرات در کنار تمام مزایای خود و بازگرداندن نشاط از بین رفته در روزهای ابتدایی شیوع کرونا به مناطق شهری، نوعی ضرورت برای حفظ سلامت شهروندان به حساب می‌آمد و به همین دلیل، از محبوبیت بسزایی میان شهرنشینان برخوردار شد. در واقع، مردم طی دوران کرونا به این نتیجه رسیدند که پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری بهترین شیوه تردد برای حفظ فاصله اجتماعی با سایرین است ضمن اینکه از طریق افزایش فعالیت جسمی میان آن‌ها، به تقویت سیستم ایمنی و در نتیجه مقاوم‌سازی شهرنشینان در مقابل ویروس کرونا کمک زیادی می‌کند. علاوه بر این، جایگزینی پارکلت‌ها به جای فضای پارک خودروها به کاهش چشمگیر رفت و آمد وسایل نقلیه موتوری در شهرها منجر شد که همین امر در به حداقل رساندن آلودگی هوا و افزایش سلامت شهروندان سهیم بود.

نیویورک در ایالات متحده آمریکا از نمونه‌های موفق جهان در زمینه پیاده‌سازی روش‌های تاکتیکی شهری به شمار می‌رود که مدیران و ساکنان آن نشان داده‌اند چگونه می‌توان با اعمال تغییراتی نسبتاً کوچک در مناطق و معابر شهری، کیفیت زندگی مردم را به بهترین شکل ممکن بهبود بخشید. مدیران شهر طی دوران کرونا، طرحی تحت عنوان "رستوران‌های باز" ارائه دادند که در پی آن، هزاران مرکز تهیه غذا توانستند بساط خود را در فضاهای باز شهر دایر کنند که این کار نه تنها، اقتصاد رکود یافته آن‌ها را رونق بخشید بلکه فضاهایی امن برای مردم جهت سرو غذا در بیرون از منزل فراهم آورد.

 از تغییرات کوچک تا تحولات دائمی

گزارش‌ها از اعمال تغییراتی دائمی و سریع در دست کم 245 شهر دنیا خبر داد که مدیران آن‌ها، طی دوران پاندمی برای افزایش قابلیت دسترسی، برابری، حمل مواد غذایی، مشارکت عمومی و بهبود امینت و سلامت اعمال کرده بودند. به عنوان مثال، در برلین آلمان، مسیرهای دوچرخه‌سواری جدیدی طراحی شد که با سرعتی باورنکردنی یعنی چیزی حدود 10 روز به بهره‌برداری رسید حال آنکه تا پیش از کرونا، احداث چنین زیرساخت‌هایی دست کم ماه‌ها طول می‌کشید. علاوه بر این، مقامات سایر شهرهای جهان از بوداپست پایتخت مجارستان گرفته تا بوگوتا در کلمبیا، دوبلین در ایرلند و مکزیکوسیتی احداث مسیرهای دوچرخه‌سواری به سرعت گسترش یافت و در انگلستان نیز، تغییر کاربری معابر شهری به افزایش 50 درصدی دوچرخه‌سواران زن در سال 2020 منجر شد.

در لندن، پایتخت بریتانیا، مناطق ترافیک پایین که تا پیش از انتشار کرونا احداث آن‌ها سال‌ها طول کشیده بود به سرعت گسترش یافت و طرحی مشابه با همین در شهرهای نیوزلند و ونکوور کانادا پیاده شد تا در پی آن، مناطقی سالم و پایدار برای بهبود کیفیت زندگی شهری به وجود آید.

این تحولات اگرچه رویدادی جدید و مخصوص دوران کرونا به شمار نمی‌رفت اما با این حال، پیاده‌سازی آن‌ها طی پاندمی بسیار سرعت پیدا کرد. پیش از شیوع بیماری کووید -19، تردد وسایل نقلیه موتوری در شهرک‌های خودکفای بارسلونا ممنوع و شهردار پاریس پایتخت فرانسه نیز از ایجاد مناطق 15 دقیقه‌ای خبر داده بود که در آن، مردم می‌توانند تنها با یک ربع ساعت پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری به تمام ملزومات خود دسترسی داشته باشند. با این حال، احداث چنین مناطقی در سراسر دنیا، طی دوران کرونا دست کم به طور موقت رایج شد و حتی کشور سوئد گام را فراتر نهاد و به ایجاد مناطق یک دقیقه‌ای دست زد. این روزها در سیاتل آمریکا، مقامات در حال افزایش 45 مایل مسیر سبز به شهر هستند ضمن اینکه در نظر دارند برای افزایش هرچه بیشتر زیست‌پذیری شهر بکوشند.

به طور کلی، می‌توان پاندمی کرونا را فرصتی برای اعمال تغییرات اجباری اما بسیار مفید فرض کرد که در مدت زمانی کمتر از دو سال، تحولاتی در شهرها به وجود آورد که بدون شک در صورت گسترش نیافتن بیماری، پیاده‌سازی آن‌ها ممکن بود چند دهه طول بکشد. بشر طی این دوران، بیش از گذشته از چالش‌های پیش روی زندگی شهری نظیر نابرابری، تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا، مهاجرت دسته جمعی، عدالت اجتماعی و کمبود پوشش سبز شهری آگاه شد و برای بهبود هرچه بیشتر آن‌ها کوشید.