رودخانه قره‌سو به‌عنوان تنها رودخانه دائمی شهر کرمانشاه در گذشته منبع آب شرب شهر کرمانشاه بوده، اما در سال‌های اخیر به‌دلیل تخلیه بیش از اندازه فاضلاب‌های شهری، کشاورزی و صنعتی به‌لحاظ آلودگی دارای مشکلات فراوانی شده است؛ درواقع قره‌سو رودخانه‌ای بود که می‌توانست سبب ارتقای محیط‌زیست کرمانشاه شود و برای مباحث گردشگری بسیار مفید و تأثیرگذار باشد، اما به چالش‌ زیست‌محیطی در وسط شهر کرمانشاه تبدیل شده و بوی نامطبوع و فضای بسیار متعفنی را ایجاد کرده؛ به‌گونه‌ای که محیط‌زیست را به خطر انداخته است. تأسف‌بارتر اینکه بحث سامان‌دهی رودخانه قره‌سو سال‌ها است که روی میز مدیران شهر این دست و آن دست شده و اعتبارات قطره‌چکانی نتواسته دردی از این رودخانه که امروز به معنای واقعی همچون نامش روزگار سیاهی دارد، دوا کند.

حال آنکه کلنگ سامان‌دهی رودخانه قره‌سو در سال 1388 از سوی مسئولان وقت بر زمین زده شد؛ طرحی که قرار بود براساس آن، محوطه اطراف رودخانه قره‌سو تبدیل به فضایی برای رونق گردشگری در استان شود و بتواند مزیتی باشد برای توسعه این حوزه در کرمانشاه.

حالا بیش از 20 سال از آغاز عملیات اجرایی ساخت تصفیه‌خانه شهر کرمانشاه می‌گذرد و اعتبارات قطره‌چکانی هم نتوانسته اجرای فاز دوم این طرح را به سرمنزل مقصود برساند؛ موضوعی که سبب شد ساخت این تصفیه‌خانه به کلافی سردرگم تبدیل و امیدها به نجات قره‌سو که به تکمیل این طرح بستگی دارد، کم‌رنگ شود.

از سوی دیگر گرمای زودرس امسال علاوه‌بر مشکلات کم‌آبی و قطعی برق، مشکلاتی را برای ساکنان مجاور رودخانه قره‌سو کرمانشاه ایجاد کرده؛ به‌طوری که بوی نامطبوع ایجادشده بیش از هر زمان دیگری غیر قابل تحمل شده است. هرچند بوی نامطبوع رودخانه قره‌سو در تمام ایام سال سبب آزار مردم می‌شود و موضوع جدیدی نیست، اما این معضل با شروع فصل گرم سال به‌ویژه امسال و خشک‌سالی ایجادشده بسیار شدت یافته است.

این درحالی است که موضوع مذکور سال‌ها بوده که معضلی جدی برای مردم شهر کرمانشاه است؛ اما اینکه تاکنون تدبیری برای آن اندیشیده نشده و رفع نشدن آن به کمبود یا نبود اعتبارات حواله می‌شود، برای مردم غیر قابل قبول است.

بر این اساس با توجه به اهیمت موضوع بر آن شدیم تا در این خصوص گفت‌وگویی را با فضل‌الله رنجبر، فرماندار کرمانشاه و نیز فرحناز اقبالی‌کلهر، معاون محیط‌زیست انسانی اداره کل حافظت از محیط‌زیست استان کرمانشاه درخصوص آخرین وضعیت سامان‌دهی و مشکلات زیست‌محیطی رودخانه قره‌سو ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

فرماندار کرمانشاه با تأکید بر اینکه متأسفانه طی سالیان گذشته اعتبار لازم پیش‌بینی‌شده برای جداسازی فاضلاب از رودخانه قره‌سو تخصیص نیافت، گفت: در سال 97 بود که 90 میلیارد تومان اعتبار برای جداسازی فاضلاب از رودخانه قره‌سو درخواست دادیم که تصویب شده، اما شاهد تخصیصی دراین زمینه نبودیم.

فضل‌الله رنجبر با تأکید بر اینکه درصدد هستیم که بنا به دغدغه‌مندی استاندار و مدیران مرتبط با این حوزه این پروژه جزء پروژه‌های سفر ریاست‌جمهوری به‌لحاظ تأمین اعتبار قرار گیرد، افزود: با توجه به شرایط اقتصادی درحال حاضر برای بحث جداسازی فاضلاب از رودخانه قره‌سو و سامان‌دهی فضای این رودخانه به‌منظور گردشگری اعتباری حدود دو برابر مبلغ پیش‌بینی‌شده نیاز است.

معاون محیط‌زیست انسانی اداره کل حافظت از محیط‌زیست استان کرمانشاه نیز با بیان اینکه رودخانه قره‌سو از سراب روانسر واقع در 50 کیلومتری شمال غرب کرمانشاه سرچشمه می‌گیرد و با جهت شمال غربی به جنوب شرقی جریان پیدا می‌کند، گفت: درخصوص رودخانه قره‌سو به‌عنوان عامل تهدید محیط‌زیست شهر کرمانشاه باید بگویم وضعیت آن متأثر از دو مقوله خشک‌سالی و ورود فاضلاب انسانی به شکل خام است.

فرحنار اقبالی‌کلهر افزود: علاوه‌بر این موارد، کاهش شدید خروجی آب از سرچشمه رودخانه قره‌سو هم بسیار نگران‌کننده بوده و ممکن است سبب از بین رفتن اکوسیستم رودخانه و درنهایت مرگ آن شود؛ به‌طوری که دبی آب رودخانه قره‌سو نیز براساس مشاهده‌های میدانی بسیار کم شده‌ است.

این مقام مسئول با تأکید بر اینکه در کلان‌شهر کرمانشاه اکنون تنها یک مدول تصفیه فاضلاب وجود دارد حال آنکه برای تصفیه فاضلاب تمام جمعیت این کلان‌شهر نیاز به ساخت مدول‌های دوم و سوم داریم، اذعان کرد: سامان‌دهی فاضلاب شهر کرمانشاه نیاز به اعتبارات کلانی دارد.

وی گفت: مدیران آب شرکت آب و فاضلاب از طریق گرفتن وام از بانک توسعه کشورهای اسلامی به دنبال تأمین اعتبار مورد نیاز این طرح بودند؛ حال آنکه این پروژه طی سال‌های اخیر دومین طرح اولویت‌دار وزارت نیز بود، اما به مشکل تحریم‌ها برخورد کرد و تاکنون امکان دریافت این وام محقق نشده است.

اقبالی‌کلهر با تأکید بر اینکه تنها 35 درصد فاضلاب شهر کرمانشاه تصفیه می‌شود، اظهار کرد: خروجی سیستم تصفیه براساس استانداردهای زیست‌محیطی است و به‌طور مستمر بررسی می‌شود و تاکنون مشکلی در این زمینه وجود نداشته است.

وی با بیان اینکه درصورت تصفیه آب و تکمیل این فرآیند استفاده از آب خاکستری در عرصه صنعت یکی از فرصت‌های پیش رو است، گفت: تاکنون برنامه خاصی برای استفاده از خروجی سیستم تصفیه وجود نداشته و یکی از خلأهای موجود عدم استفاده از آبی است که از سیستم‌های تصفیه شهرها و پساب‌ واحد‌های صنعتی به‌دست می‌آید.

اقبالی‌کلهر با تأکید بر اینکه با وجود مشکلات موجود در عرصه کمبود اعتبارات برای تکمیل فرآیند تصفیه فاضلاب در شهر کرمانشاه شرکت آب و فاضلاب این استان به‌لحاظ داشتن سیستم تصفیه‌خانه فاضلاب در مدیریت پساب‌های شهری موفق است هرچند که سیستم‌های ما صددرصد کارآمد نیست، ابراز کرد: در خصوص نخاله‌های ساختمانی و زباله‌هایی که در اطراف این رودخانه گاهی ریخته می‌شود نیز نقاط مورد نظر به‌صورت مستمر رصد و موارد با شهرداری و دهیاری‌ها در میان گذاشته می‌شود که همراهی لازم را با این دستگاه داریم.

معاون محیط‌زیست انسانی اداره کل حافظت از محیط‌زیست استان کرمانشاه تصریح کرد: 65 درصد از حجم فاضلاب انسانی تصفیه نشده و به شکل خام وارد رودخانه می‌شود که طی دهه اخیر به‌علت خشک‌سالی‌ها و کاهش دبی، خاصیت خودپالایی رودخانه نیز کاهش یافته که همین موارد مشکل آن را تشدید می‌کند.

اقبالی‌کلهر گفت: علاوه‌بر مکاتباتی که با استانداری و آبفا در این خصوص داشته‌ایم، مکاتبه‌ای هم طی سنوات با رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست صورت گرفته تا این مسئله در هیئت دولت مطرح و با تعیین اعتبار مشکل آن حل شود.

مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، گویا قره‌سو برای دیدن روی خوش حیات پس از گذشت بیش از دو دهه از مطرح شدن بحث سامان‌دهی، چاره‌ای جز چشم‌انتظاری برای سفر ریاست‌جمهوری نداشته و به گفته فرماندار کرمانشاه باید همچنان با تنی نحیف متأثر از خشک‌سالی و فاضلاب انسانی و گاهی صنعتی، منتظر روزهای خوش پس از سفر ریاست‌جمهوری و اعتبارات تخصیصی احتمالی و اماواگرها باشد. این درحالی است که اگر سالانه تنها یک کیلومتر و حتی کمتر از این مقدار از طول مسیر رودخانه در شهر کرمانشاه از بند فاضلاب رهایی می‌یافت، امسال با گذشت 20 سال شاهد ریخته شدن فاضلاب انسانی به‌صورت خام در این رودخانه نبودیم.