اگر فقط دو دهه به گذشته برگردیم روستاها به معنای واقع روستا بودند و در آن تولید جریان داشت اگرچه هنوز هم در روستاهایی با وجود تغییرات ایجاد شده در معماری و دیگر موارد مربوطه، تولید محصولات کشاورزی برقرار است ولی در برخی روستاها زنگ خطر کاهش تولید به‌ویژه در بخش باغبانی به صدا درآمده است.
این زنگ خطر ناشی از کمبود آب و افزایش قیمت نهاده‌ها و ماشین‌آلات کشاورزی نیست بلکه آنچه مسبب آن شده گسترش تقسیم باغات به قطعات کوچک‌تر و خرید و فروش آن و در مجموع تبدیل باغات از منبع تولید به تفریح است.
باغ که محل تولید انواع میوه و سبزی و صیفی است، به مکانی برای سرگرمی و تفریح عده‌ای تبدیل می‌شود که شغل اصلی آن‌ها کشاورزی و باغداری نیست.
تغییر نوع تولید، کشت و حتی محصول براساس فناوری و علم روز به‌منظور افزایش کمی و کیفی محصول امری پسندیده است ولی زمانی که تغییر، تولید را به حاشیه براند آن وقت نه‌تنها شایسته نیست بلکه معضلی است که باید برای رفع آن فکر اساسی کرد.
  ساخت قصر به جای خانه کارگری در باغات
سراب قامیش روستایی که در 10 کیلومتری شهر سنندج است و روزگاری محصولات باغی آن سرآمد بود و نمونه بارز آن می‌توان به کاله‌ک (خربزه) تُرش (یکی از میوه‌های اصلی شب چله یا همان یلدا در کردستان) اشاره کرد ولی امروز در این روستا خبری از تولید این محصول نیست.
به گفته یکی از باغداران این روستا باتوجه به نزدیکی روستا به مرکز استان تقاضا برای خرید و فروش اراضی کشاورزی آن، از سوی افراد متمول در چند سال اخیر به طور قابل ملاحظه ای افزایش پیدا کرده است.
حاجی علی می‌گوید: بیشتر مالکان خانه باغ‌ها را پزشکان و کارکنان رده بالای برخی از ادارات تشکیل داده‌اند و به واسطه جایگاه اجتماعی و شهرتی که دارند هم تاکنون مرجعی مانع از ساخت و ساز آن‌ها نشده است.
وی که 63 سال سن دارد و جزو معدود کشاورزان این روستا است که هنوز اقدام به فروش اراضی خود نکرده و به باغداری مشغول است، ادامه داد: اکنون تعداد خانه باغ‌های ساخته شده که هیچ شباهتی به خانه کارگری ندارد و بیشتر شبیه قصر و در این روستا به 900 واحد رسیده است.
  سونامی که دارد باغات کردستان را می‌بلعد
این معضل تنها مربوط به شهر سنندج نیست و در شهرهای سقز، مریوان و بانه هم به نسبت شهرهای دیگر استان میزان تغییر کاربری و ساخت و سازهای غیرمجاز و قطعه بندی‌های کوچک و خرید و فروش باغات بیشتر است.
مدیر امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی کردستان اظهار کرد: در دیوان عدالت اداری جرائم تغییر کاربری غیرمجاز از مستمر به آنی تبدیل شده است یعنی اگر ساخت و سازی سه سال از آن گذشته باشد مشمول مروز زمان می‌شود و از طریق مرجع قضائی قرار منع تعقیب می‌گیرد.
محمدعلی صادقی ادامه داد: در گذشته اینگونه نبود بلکه در هر بازدید کارشناسان و اکیپ بازرسی اگر بنای غیرمجازی در اراضی کشاورزی مشاهده می‌شد با حکم قضائی اقدام به تخریب آن می‌کردند.
وی اضافه کرد: با توجه به وضعیت پیش‌آمده و انتقادهایی که در کل کشور از جرایم تغییر کاربری شده است به‌دنبال اصلاح آن هستند.
مدیر امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی کردستان در ارتباط با خانه باغ‌های ساخته شده در روستای سراب قامیش سنندج هم گفت: 70 تا80 درصد این خانه باغ‌های ساخته شده احکام قضائی دریافت کردند و تعدادی هم نوع اراضی آن‌ها ملی است و باید تعیین تکلیف شود.
  صدور دو هزار و 500 مجوز ساخت خانه کارگری در باغات استان
صادقی با اشاره به اینکه در هر شهرستان گشت حفظ کاربری مستقر و روزانه بازدید و پایش انجام می‌دهند، گفت: در واقع حجم تغییر کاربری‌ها به حدی زیاد است که قانون و مقررات کنونی نمی‌تواند بازدارنده باشد و نیاز به اصلاح دارند.
وی بیان کرد: در گذشته به باغات با مساحت یک هزار و 500 متر دارای سند مجوز ساخت خانه کارگری داده می‌شد که بر مبنای آنالیز انجام شده از سال 1394 تا 1401 در این استان دو هزار و 500 مجوز صادر شده است.
مدیر امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی کردستان افزود: در یکی، دو سال اخیر بخش‌نامه‌ای صادر شد که مجوز خانه کارگری تنها برای باغات یک هکتار به بالا صادر شود.
زمانی که مجوز برای خانه باغ‌های با مساحت یک هزار و 500 متر به بالا صادر می‌شد بجای خانه کارگری در مساحت 12 تا 40 مترمربع خانه‌های ویلایی با متراژ 100 و 200 مترمربع و گاهی در چند طبقه هم ساخته شدند.
ابلاغ بخشنامه صدور مجوز ساخت خانه کارگری برای باغات یک هکتار به بالا هم برای کردستان که میزان باغات در سطح یک هکتار به بالا در آن بسیار اندک بوده و بیشتر باغات آن دارای قطعات کوچک‌تری هستند نه‌تنها بازدارنده نیست بلکه همچنان بر روند ساخت و سازهای غیرمجاز می‌افزاید.
یکی از نقاط ضعف موجود در چنین بخشنامه‌هایی، نگاه و رویکرد کلی به همه نقاط کشور است در حالی که وضعیت هر استان با استان دیگر متفاوت است و می‌طلبد بر همین اساس تصمیم‌گیری شود.
ناگفته نماند رئیس سازمان امور اراضی کشور اواخر فروردین سال جاری در دیدار با مدیران و کارکنان حوزه حفظ کاربری و یکپارچگی اراضی کشاورزی؛ بیان کرد: در حفظ کاربری اراضی کشاورزی روش‌های قدیمی و سنتی پاسخگو نیست و نیازمند ایده‌های جدید و استفاده از شیوه‌های نوین در رصد و پایش هستیم.
رضا افلاطونی گفت: در برخی موارد نیازمند اصلاح و بازنگری در تفاهم‌نامه‌های منعقد شده و قوانین و بخشنامه‌ها برای تسهیل در فعالیت‌های کشاورزی و عوامل بادارنده غیر کشاورزی در راستای حفظ کاربری و اجرای طرح تجمیع و یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی هستیم.
وی بر درنظرگرفتن مناطقی برای گردشگری در هر استان تأکید کرده بود تا اینگونه نیاز مردم در این حوزه‌ها رفع شود و تمایل برای احداث ویلا در مناطق کشاورزی به حداقل برسد که امید می‌رود با وجود چنین دیدگاهی شاهد تغییر و تحول اساسی در حوزه حفظ اراضی کشاورزی باشیم.
بر اساس آمار موجود از یک میلیون و 217 هزار و 38 هکتار اراضی کشاورزی استان چهار درصد به عبارتی 52 هزار و 670 هکتار آن به اراضی باغی اختصاص پیدا کرده است و از این میزان سطح سالانه 443 هزار تن محصول برداشت می‌شود.
بی‌شک یکی از عواملی که باعث شده مردم گرایش زیادی به خرید باغ آن هم برای استفاده تفریحی پیدا کنند؛ نبود فضای سبز و پارک و تفرجگاه‌های مناسب در سطح شهرهای استان است که امید می‌رود در راستای حفظ و ارتقای تولید اقدامات اساسی در راستای ایجاد مکان‌های تفریحی و گردشگری توسط مدیران شهری انجام شود و افزون براین طرح‌هایی هم در راستای اقتصادی کردن فعالیت در بخش باغات به اجرا درآید تا باغداران از فروش باغ هایشان خودداری کنند.