اثرات و نقش مهم حمل‌و‌نقل و ترافیک در شئون مختلف زندگی فردی و اجتماعی مردم شهرها، امری واضح و انکارناپذیر است، به طوری که مشکلات ناشی از نارسایی‌ها و کمبودهای موجود در مجموعه امکانات و ساختار حمل‌و‌نقل در همدان در حال حاضر امری است که به‌صورت مشهود، نظیر تراکم سنگین ترافیکی، تصادفات و اثرات مخرب زیست‌محیطی و یا به‌صورت غیرمشهود، نظیر اثرات سوء اقتصادی- اجتماعی فرهنگی وجود دارد.

متأسفانه سهم عمده‌ای از این دشواری‌ها که در قالب مشکلات حمل‌و‌نقل و ترافیک شهری جلوه می‌کند ناشی از سایر عوامل و تشکیلاتی است که به نحوی در سیستم حمل‌و‌نقل ترافیک مؤثرند. به‌عنوان مثال عدم رعایت مقررات رانندگی و ترافیکی از طرف رانندگان، عابران پیاده و یا عدم اعمال دقیق و مستمر مقررات ناشی از ضعف دستگاه‌های ذی‌ربط، عدم هماهنگی برنامه‌های کلان ترافیکی از سوی مدیران شهری و ایجاد کاربری‌های بی‌‌برنامه، اثرات فاحشی در سیستم حمل‌و‌نقل و ترافیک شهری داشته است و به‌صورت مختلف نظیر تصادفات، نزاع و درگیری بین رانندگان، تسخیر معابر و محلات کوچه‌ها توسط خودروها، کندی حرکت، بی‌نظمی و گره‌های ترافیکی در معابر شهری به‌ویژه در ساعات پیک جلوه می‌کند.

پس با توجه به موارد فوق و حساسیت و پیچیدگی سیستم حمل‌و‌نقل شهری و اثرات متقابل آن با سایر عوامل شهری لزوم یک برنامه‌ریزی جامع متکی به ترافیک پویا احساس می‌شود چراکه امروزه به‌عنوان یک پدیده اجتماعی نقش بسیار حساس و مهمی در کیفیت و ساختار فرهنگی یک جامعه ایفا می‌کند. گویی هنوز این نیاز از سوی مدیریت شهری به‌صورت واقعی احساس نشده به طوری که پرداختن به این موضوع تا حد زیادی در قامت یک شعار شیک باقی مانده است.

بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان همدان گفت‌‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

سرهنگ ابراهیم فارسی با بیان اینکه مسئله ترافیک شهر همدان را می‌توان از دو منظر وظایفی که مدیریت ترافیک شهری و زیرساخت‌هایی که برای آن ضروری است و پرداختن به کاربران ترافیکی، مورد بررسی قرار داد، گفت: در حوزه کاربران ترافیک باید بگویم تا زمانی که ما خود را مقید به اجرای قانون ندانیم این بی‌نظمی و گره‌های ترافیکی حل نخواهد شد.

وی ادامه داد: اینکه شهروند در معابر شهری اقدام به پارک دوبل و یا توقف در ایستگاه اتوبوس کند، منجر به آن می‌شود که ترافیک به دیگر نقاط شهر پس زده شود حال آنکه شعاعی بودن شهر همدان خود بر حاد شدن این مسئله و تسری آن به دیگر معابر دامن می‌زند مثلاً وقتی این اتفاق را در خیابان بوعلی شاهد هستیم سایر معابر بالادستی این معبر نیز دچار ترافیک خواهند شد.

رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان همدان با تأکید بر اینکه آنچه در همدان مشهود است و روزانه همکاران بنده نسبت به رصد آن در سطح شهر اقدام می‌کنند، اجرای صحیح مقررات و قوانین راهنمایی و رانندگی است، اذعان کرد: درواقع اگر رانندگان قوانین را به‌درستی اجرا کنند بخش زیادی از معضلات ترافیکی شهر مرتفع خواهد شد.

سرهنگ فارسی با اشاره به اینکه متأسفانه در همدان در فرهنگ و آموزش قوانین رانندگی خوب کار نشده، اذعان کرد: در خصوص این نقصان دستگاه‌های متولی امر ترافیک، پلیس و شهروندان نیز سهیم هستند زیرا وقتی یک نفر که موفق به دریافت گواهینامه می‌شود یعنی تمامی قوانین را بلد بوده که توانسته پس از دادن آزمون این مدرک را کسب کند حال آنکه همین فرد در بسیاری موارد سد معبر کرده و یا به راحتی از چراغ قرمز عبور می‌کند و یا توقف دوبله دارد.

وی با بیان اینکه متأسفانه احساس مسئولیتی که فرد به‌عنوان کاربر ترافیک باید در او ایجاد شده باشد وجود ندارد و یا اینکه این احساس بسیار کم است و بیشتر افراد به هدفی‌ که از سفر درون شهری دارند فکر می‌کنند تا مسئولیت در قبال شهر و شهروندان، ابراز کرد: برای نمونه؛ من هر وقت قصد خرید از یک مغازه را دارم حتماً باید جلوی درب آن مغازه خودروی خود را متوقف کنم و به‌دنبال پارک خودرو در یک محل امن و مناسب نیستم خود مؤید این موضوع است.

وی ادامه داد: یکی دیگر از معضلاتی که به کاربران ترافیک بازمی‌گردد اینکه اگر صبح هنگامی که از منزل خارج شده سری به خیابان‌های اصلی شهر بزنید می‌بینید که حاشیه تمامی معابر اصلی کاملاً پر از خودروهایی است که توسط کارمندان و کسبه پارک شده و عملاً دیگر جایی برای پارک وسیله نقلیه حتی برای لحظاتی در حاشیه این معابر وجود ندارد یعنی این افراد از صبح که به محل کار خود می‌روند خودروی خود را در معابر شهری پارک کرده و تا پایان یافتن ساعت کاری خود آن را جابه‌جا نمی‌کنند.

رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان همدان با بیان اینکه تسخیر معابر شهری توسط این افراد نیز در همدان یک معضل اصلی است یعنی فردی اگر 10 صبح به بازار برای خرید مراجعه کند بنا به‌دلیل عنوان‌شده جای پارک پیدا نمی‌کند‌، خاطرنشان کرد: در حوزه زیرساخت‌ها نیز باید بگویم وضعیت معابر شهری نسبت به 10 سال پیش تغییر چندانی نداشته زیرا شهر طی چند سال اخیر گسترش خاصی نیافته و اخیراً در طرح جامع شهر مصوب‌شده، قرار است اراضی به شهر الحاق شود که تأثیر چندانی در معابر شهری نخواهد داشت.

سرهنگ فارسی ادامه داد: تعداد وسایط نقلیه نیز روزبه‌روز در حال افزایش است در حالی که شاهد خروج وسایل نقلیه فرسوده نبوده‌ایم.

وی با بیان اینکه این عوامل در بالا رفتن حجم تردد خودرو در معابر شهری تأثیر دارد، ابراز کرد: راه حل پیش رو گسترش و توسعه ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی است یعنی تا زمانی که ما ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی قوی نداشته باشیم که به مردم به‌موقع خدمات‌رسانی کند ترجیحی برای استفاده از ناوگان عمومی در بین شهروندان وجود ندارد و همچنان از خودروی شخصی استفاده خواهند کرد.

وی با اشاره به اینکه ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی بنا به خدمات‌رسانی به‌موقع و گسترده می‌تواند در بین مردم اعتمادسازی کند، تشریح کرد: وقتی من شهروند می‌خواهم با اتوبوس سفر کنم باید اطمینان داشته باشم که در کوتاه‌ترین زمان ممکن بر سر ایستگاه خواهد بود و به‌موقع حرکت خواهد کرد اما متأسفانه در حال حاضر این اطمینان خاطر وجود ندارد.

رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان همدان با بیان اینکه مهم‌ترین کاری که در این زمینه انتطار می‌رود که شهرداری انجام دهد و بارها هم خواهان آن بوده‌ایم، توسعه حمل‌و‌نقل‌عمومی است، اذعان کرد: به‌نظر می‌رسد باید تمامی معابر شهری مجهز به ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی شوند.

سرهنگ فارسی با بیان اینکه مردم باید به سیستم حمل‌ونقل عمومی اعتماد داشته باشند، پس لازم است برنامه‌ریزی منظم انجام شود، ادامه داد: بسیاری معتقدند بخشی از مشکل ترافیک شهر همدان از طریق احداث پارکینگ‌های عمومی حل خواهد شد بنابراین بنده نیز معتقدم پارکینگ عمومی خوب است اما نه در رینگ مرکزی شهر همچون میدان آرامگاه بوعلی.

وی افزود: متأسفانه در حال حاضر پارکینگ‌های ما در رینگ نخست و دوم شهر قرار گرفته‌اند که خود این موضوع محرک سفر به این گونه مناطق است برای مثال با استقرار پارکینگ سینا در محوطه کولانج عملاً به مردم می‌گوییم خودروی خود را در میدان بعثت و یا میدان بیمه پارک نکنند بلکه ما برایشان در میدان آرامگاه پارکینگ در نظر گرفته‌ایم که خود دعوت خودرو به رینگ مرکزی شهری است.

رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان همدان با تأکید بر اینکه اگر قرار است پارکینگی جانمایی و ساخته شود باید در رینگ سوم شهر قرار گیرد، افزود: برای مثال در اطراف میدان بعثت و یا میدان شریعتی و امثالهم ساخته شوند.

سرهنگ فارسی با بیان اینکه در حال حاضر معضل ترافیک عصرگاهی میدان آرامگاه به این موضوع بازمی‌گردد که تعداد بسیاری از خودورها می‌خواهند از ظرفیت پارکینگ سینا استفاده کنند، خاطرنشان کرد: جانمایی پارکینگ‌ها باید به گونه‌ای باشد که ترافیک مضاعفی بر مناطق پرترافیک تحمیل نکند.

وی با بیان اینکه زیرساخت سوم مورد تقاضا از شهرداری به هوشمندسازی معابر بازمی‌گردد، ابراز کرد: اگر ما بتوانیم هوشمندسازی معابر و در پی آن اجرای طرح پارک حاشیه‌ای را در همدان به‌صورت درست کلید بزنیم کمک شایانی به حل معضل ترافیک خواهیم کرد.

این مقام مسئول یکی از وظایف شهرداری را ساماندهی پارک حاشیه‌ای دانست و افزود: برای این نوع پارک باید زمان درنظر بگیرند تا کسانی که خودروهایشان را در حاشیه خیابان پارک می‌کنند، هزینه پرداخت کنند.

سرهنگ فارسی با بیان اینکه البته در حوزه هوشمندسازی اخیراً کارهایی انجام شده که ازجمله آن می‌توان به اجرای طرح زوج و فرد اشاره کرد، افزود: اجرای این طرح در مقاطعی توانسته ترافیک را در میدان آرامگاه کنترل کند زیرا شاهد کاهش حجم ترددها هستیم؛ البته طی روزهای آینده دوربین‌های اجرای این طرح قرار است به‌صورت کامل راه‌اندازی شده و به سامانه راهور متصل شوند تا از این طریق بتوان رانندگان متخلف را از طریق سامانه اعمال قانون کرد.

وی در پاسخ به اینکه تأثیرگذاری مهندسی ترافیک (احداث میدانچه، مثلثی، یکطرفه کردن و غیره) که از طرف شهرداری و با هماهنگی راهور انجام می‌شود را چطور ارزیابی می‌کنید؟ گفت: برای ما در حوزه ترافیک دو مسئله حائز اهمیت است؛ نخست نظم در عبور و مرور و دیگری جلوگیری از تصادف، پس وقتی نظمی در عبور و مرور ما وجود نداشته باشد شاهد ایجاد گره‌های ترافیکی خواهیم بود و در عین حال بی‌نظمی تبعات بی‌شماری را ایجاد می‌کند.

رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان همدان ادامه داد: در ورای تمام این اصلاحاتی که در سطح معابر شاهد آن هستیم یک سری نظرات کارشناسی اعمال می‌شود و در شورای ترافیک شهرستان و استان مورد بررسی قرار می‌گیرد اما اینکه به‌صورت قاطع درخصوص تأثیرگذاری مطلق مثبت آن بخواهیم نظری بیان کنم، امکان‌پذیر نیست زیرا ترافیک خود موضوعی متغییر است پس نمی‌توان درباره تأثیرگذاری قاطع اجرای چنین پروژه‌هایی نظر داد.

سرهنگ فارسی با تأکید بر اینکه اولویت ما در انجام کارهای ترافیکی جلوگیری از تصادفات و ایجاد نظم در عبور است، اظهار کرد: تلاش برای اصلاح هندسی معابر بر این امر استوار است که ما کمترین زحمت را برای شهروندان داشته و از تصادفات جلوگیری کنیم.

وی در واکنش به اینکه وضعیت هوشمندسازی معابر شهری همدان چگونه است؟ گفت: متأسفانه از سالیان قبل کارهای خوبی انجام نشده، اینکه بگویم در این زمینه شهرداری مقصر است یا راهور، پاسخ درستی نمی‌توان داد چراکه نمی‌توان فرد و یا سازمانی را زمینه مقصر دانست اما در کل ما در حوزه هوشمندسازی از بسیاری از شهرها عقب هستیم.

رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان همدان با بیان اینکه شهرداری به سمت هوشمندسازی در حال حرکت است؛ بنابراین کارهایی نیز طی چند ماه اخیر در دستور کار قرار گرفته که می‌توان آن‌ها را نسبتاً خوب قلمداد کرد؛ افزود: البته نه اینکه انتظار 100 درصدی ما و جامعه ترافیک را برآورده کرده باشد بلکه نسبت به قبل شرایط بهبود یافته یعنی از نقطه صفر در هوشمندسازی معابر شهری گام به گام در حال حرکت هستیم، در واقع این گونه به‌نظر می‌رسد که تلاش در مسیر انجام این فرایند است.

سرهنگ فارسی با اشاره به اینکه شهرداری در این مسیر چند دوربین هم راه‌اندازی و تعدادی از دوربین‌های ثبت تخلف سرعت که از قبل قطع بودند را وارد مدار کرده، تصریح کرد: چهار دوربین ورودی میدان مرکزی شهر فعال هستند و دوربین‌های طرح زوج و فرد نیز طی روزهای آتی راه‌اندازی خواهند شد.

وی با بیان اینکه در مسیر هوشمندسازی کامل معابر شهری همدان، نیازمند نصب و راه‌اندازی بالغ بر 150 دوربین ثبت تخلف هستیم، تشریح کرد: گرچه دوربین‌های نظارتی در بیشتر معابر شهری فعالیت دارند اما متأسفانه تنها معدودی از دوربین‌های ثبت تخلف در سطح معابر شهری فعال و به سامانه راهور متصل هستند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد ترافیک که در همدان به گرهی کور تبدیل شده، در کنار همه مشکلات و معضلات شهری، از اساسی‌ترین مشکلات این شهر محسوب می‌شود. غفلت، بی‌تفاوتی و عدم برنامه‌ریزی مناسب و شایسته از سوی مدیران شهرداری و شورای شهر، هر روز بر وسعت این مشکل می‌افزاید طوری که امروزه بخش قابل توجهی از وقت شهروندان همدانی در خیابان‌ها و معابر، پشت ترافیک سنگین تلف می‌شود و کوچه‌ها و پس‌کوچه‌های محلات به معبر درروی خودروها از ترافیک تبدیل شده‌اند و می‌توان گفت دامنه‌ ترافیک به درب منازل شهروندان کشیده شده است.

با کمال تأسف با وجود اینکه مسئولان و مدیران شهری از عنوان کلان‌شهر برای همدان استفاده می‌کنند اما هنوز زحمت ارائه برنامه‌ای کارآمد برای مدیریت ترافیک را به خود نداده‌اند.

شورای شهر با ترکیب جدید که اکنون سال سوم خود را سپری می‌کند اگرچه فرصت مناسبی برای عرضه ابتکارات و اجرای برنامه‌های خود برای حل مشکل و مصائب شهری داشت اما با سیری گذرا و سطحی به شرایط و وضعیت شهر به‌راحتی می‌توان پی برد که کارنامه‌ای مورد قبول از خود ارائه نداده و به غیر از خرید تعداد محدودی اتوبوس، اجرای یکی دو پروژه در حد اصلاح هندسی و اجرای طرح‌های ترافیکی (زوج و فرد) آن هم به‌صورت ناقص اقدام قابل ملاحظه‌ای انجام نداده، این در حالی است همدان که اکنون نام پایتخت تاریخ و تمدن را یدک می‌کشد و تنها در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت جوابگو خواهند بود.

مدیران و تصمیم‌گیران شهری باید آگاه باشند که تسهیل رفت‌وآمد شهروندان حکم حیاتی دارد و انسداد خیابان‌ها و معابر علاوه بر اتلاف وقت و انرژی و ایجاد آلودگی، هزینه‌های بهداشتی و روانی برای مردم، راندمان کار و بازدهی را کاهش می‌دهد و ضرر و زیان‌های متعددی را متوجه جامعه می‌کند.

زیرا همدان به‌واسطه موقعیت جغرافیایی و اداری، شهری مهاجرپذیر، محل رفت و آمد و مقصدی مسافرتی است بنابراین نیازمند برنامه‌ریزی راهبردی در حوزه مدیریت شهری است، لزوم برنامه‌ریزی دقیق، مدون و کارشناسی‌شده و رعایت مقررات در ساخت و سازها، احداث پارکینگ، هوشمندسازی ترافیک، خارج کردن خودورهای فرسوده از ناوگان شهری، نوسازی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای گسترش ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی و پیشرفته نظیر تراموا و تقویت و حمایت از بازارچه‌های محلی که لزوم مسافرت‌های درون شهری را کاهش دهد است که تنها در سایه این اقدامات و در پی جدی بودن مسئولان و متولیان امر در حل معضل ترافیک می‌توان در قدم دوم بر روی فرهنگ‌سازی و همکاری مردم برای رهایی از این وضعیت حساب کرد.