با آغاز سال 1403 و انتخاب شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» از سوی رهبر معظم انقلاب، یک‌بار دیگر نگاه‌ها به یکی از مهم‌ترین و ریشه‌ای‌ترین حلقه‌های مفقوده توسعه اقتصادی کشور معطوف شده. شعاری که در ظاهر، سهل و بدیهی به‌نظر می‌رسد، اما در بطن خود حامل یک پیام عمیق و یک هشدار جدی است؛ هشدار نسبت به رکود مزمن سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران و غفلت تاریخی از پیوند ساخت‌یافته میان سرمایه و تولید.

بر اساس شاخص‌های رسمی، میزان تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در اقتصاد ایران طی سال‌های گذشته یا روندی نزولی داشته یا رشد آن با تورم همخوانی نداشته است. نتیجه آنکه بخش مهمی از ظرفیت تولیدی کشور نه‌تنها توسعه نیافته، بلکه در مواردی نیز دچار فرسایش شده. در چنین شرایطی، ورود سرمایه (داخلی و خارجی) به بخش تولید، بیش از آنکه نیازمند شعار باشد، محتاج زیرساخت، اعتماد، سیاست‌گذاری پایدار و سازوکارهای مؤثر در تسهیل سرمایه‌گذاری است. به‌عبارت دیگر، شعار امسال را باید یک مطالبه بنیادین تلقی کرد؛ مطالبه‌ای که در صورت نادیده گرفتن آن، نمی‌توان انتظار جهش تولید، کاهش بیکاری، رشد پایدار اقتصادی یا مهار تورم را داشت.

اما مسئله اصلی این است که تحقق چنین شعاری، تنها با اتکا به سطح ملی ممکن نیست. نقش استان‌ها و نهادهای استانی در فراهم کردن زمینه‌های سرمایه‌گذاری، شناسایی مزیت‌ها، رفع موانع و تسهیل فرآیند تولید بسیار کلیدی است. استان همدان به‌عنوان یکی از استان‌های با پیشینه تولیدی، دارای مزیت‌های متعدد در حوزه‌هایی همچون کشاورزی، صنایع تبدیلی، معادن، گردشگری و خدمات است. این استان همچنین به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، می‌تواند پل ارتباطی میان غرب کشور و مرکز اقتصادی ایران باشد. اما پرسش اساسی این است که این ظرفیت‌ها تا چه میزان فعال شده‌اند؟ سهم واقعی همدان در نقشه سرمایه‌گذاری ملی چقدر است؟

از سوی دیگر، اتاق‌های بازرگانی به‌عنوان بازوی مشورتی حاکمیت و نماینده قانونی بخش خصوصی، در خط مقدم این چالش قرار دارند. اتاق بازرگانی همدان در سال‌های اخیر تلاش کرده تا صدای بخش خصوصی استان را به گوش تصمیم‌سازان برساند و موانع مزاحم را شناسایی و مستندسازی کند اما آیا این تلاش‌ها، به اصلاح جدی در فضای کسب‌وکار استان منجر شده؟ آیا سرمایه‌گذار امروز با رغبت و اعتماد وارد فضای تولید در همدان می‌شود یا با هراس و تردید؟

گفت‌وگوی پیش‌رو با رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان همدان، تلاشی است برای بررسی این سؤالات کلیدی. گفت‌وگویی که می‌کوشد نگاهی فراتر از کلیشه‌های رایج داشته باشد و از دریچه تجربه و دغدغه فعالان اقتصادی، به‌روشنی ترسیم کند که تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» در همدان، نه‌تنها ممکن است، بلکه ضرورتی حیاتی است؛ به‌شرط آنکه اراده‌ای واقعی برای شنیدن، تغییر و اقدام وجود داشته باشد.

در سال‌های اخیر، استان همدان با داشتن ظرفیت فراوان در حوزه‌های مختلف اقتصادی، به یکی از مراکز مهم اقتصادی کشور تبدیل شده، با این حال، با وجود این ظرفیت‌ها، چالش‌های مختلفی در مسیر جذب سرمایه‌گذاری در بخش تولید وجود دارد. در این گفت‌وگو به بررسی موانع موجود و راهکارهای پیشنهادی برای رفع این مشکلات پرداخته‌ایم.

*چالش‌های اصلی ورود سرمایه به بخش تولید در همدان

دکتر رحیم مرتضایی در ابتدای سخنان خود درباره بزرگترین موانع ورود سرمایه به بخش تولید در همدان صحبت کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین پیش‌فرض‌های جذب سرمایه در همدان، تأمین زیرساخت‌های اساسی برای سرمایه‌گذاری است. به‌ویژه در حوزه انرژی که در حال حاضر به‌دلیل ناترازی موجود، دچار مشکلات زیادی است. این مسئله به‌طور مستقیم بر روی جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی تأثیرگذار است. در صورت حل این مشکل، قطعاً شرایط بهتری برای جذب سرمایه فراهم خواهد شد.

وی افزود: مسئله بعدی، تأمین مالی پروژه‌هاست. بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل دارند که بانک‌ها بخشی از تأمین مالی پروژه‌ها را انجام دهند، اما متأسفانه بانک‌ها در حال حاضر با سیاست‌های انقباضی عمل می‌کنند و قادر به تأمین تسهیلات مورد نیاز سرمایه‌گذاران نیستند. این مسئله باعث می‌شود که بسیاری از پروژه‌ها حتی در مراحل اولیه با مشکل تأمین مالی روبه‌رو شوند و برخی از آن‌ها بعد از شروع به کار متوقف شوند.

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان همدان، در ادامه، یکی دیگر از موانع بزرگ سرمایه‌گذاری در استان را بروکراسی پیچیده در ادارات و سازمان‌ها دانست و افزود: کاغذبازی اداری سنگین و طولانی در صدور مجوزها، یکی از مشکلات جدی است که در استان همدان وجود دارد. این امر باعث می‌شود که روند سرمایه‌گذاری به‌شدت کند شده و بسیاری از سرمایه‌گذاران از ورود به بازار استان منصرف شوند.

*نقشه راه اتاق بازرگانی برای جذب سرمایه

مرتضایی درباره نقشه راه اتاق برای جذب سرمایه در استان، بیان کرد: به‌عنوان پارلمان بخش خصوصی، دو وظیفه عمده داریم؛ یکی مشاوره به قوای سه‌گانه و دیگری رفع مشکلات فعالان بخش خصوصی. در راستای این اهداف، ما در اتاق بازرگانی تلاش کرده‌ایم تا جلسات شورای گفت‌وگو را به‌صورت منظم برگزار کنیم تا مهم‌ترین مشکلات بخش خصوصی شناسایی و حل شود. همچنین، با توجه به اینکه استاندار محترم استان برنامه‌های خوبی برای توسعه سرمایه‌گذاری در نظر گرفته‌اند، اتاق بازرگانی به‌عنوان دبیر این بخش، نقش کلیدی در اجرای این برنامه‌ها ایفا خواهد کرد.

وی تصریح کرد: یکی از اقدامات مهمی که اتاق بازرگانی در دست دارد، دعوت از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای حضور در پروژه‌های مختلف در بخش‌های کشاورزی، معدن، صنعت و گردشگری است. در این راستا، ما برنامه‌هایی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی در نظر داریم تا استان همدان بتواند از ظرفیت‌های خود در این حوزه‌ها بهره‌برداری کند.

*مطالبات از دولت برای تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان همدان، سپس به مطالبات بخش خصوصی از دولت برای بهبود شرایط سرمایه‌گذاری اشاره کرد و توضیح داد: یکی از مهم‌ترین اقداماتی که دولت می‌تواند به‌سرعت در استان همدان انجام دهد، رفع کاغذبازی سنگین اداری است که به‌طور مستقیم مانع از سرمایه‌گذاری و رشد تولید می‌شود. در حال حاضر، فرآیند صدور مجوزها در استان همدان پیچیده و زمان‌بر است و این مسئله باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران زیادی از ورود به این بازار منصرف شوند.

مرتضایی ادامه داد: ما از دولت انتظار داریم که با ایجاد یک سیستم پنجره واحد برای صدور مجوزها، فرآیندهای اداری را تسهیل کند. این اقدام می‌تواند بسیاری از مشکلات سرمایه‌گذاران را حل کرده و فرآیندهای اداری را سریع‌تر و کارآمدتر کند. همچنین، قوانین و مصوبات باید به‌گونه‌ای باشد که به نفع تولید و سرمایه‌گذاری عمل کند، نه اینکه به مانع جدیدی برای بخش تولید تبدیل شود.

*اقدامات عملی اتاق بازرگانی برای جذب سرمایه

وی در بخش دیگری از سخنان خود به اقدامات عملی اتاق بازرگانی در جهت جذب سرمایه و توسعه صادرات استان اشاره کرد و متذکر شد: در چند سال اخیر، اتاق بازرگانی همدان تمرکز ویژه‌ای بر بخش بین‌المللی و جذب سرمایه از خارج از کشور داشته است. یکی از مهم‌ترین اقدامات ما، تدوین اطلس صادراتی استان همدان است. این اطلس، مزیت‌های استان در حوزه‌های مختلف تولیدی و صادراتی را شناسایی کرده و به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا بازارهای هدف خود را در کشورهای مختلف شناسایی کنند.

رئیس اتاق بازرگانی همدان اضافه کرد: همچنین، با برگزاری همایش‌های مختلف در استان همدان، توانسته‌ایم مزیت‌های اقتصادی استان را به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی معرفی کنیم. به‌ویژه در حوزه گوهرسنگ‌ها و فرش، استان همدان ظرفیت‌های زیادی دارد که می‌تواند به توسعه اقتصادی استان کمک کند.

مرتضایی سپس به ظرفیت‌های ویژه استان همدان در بخش‌های مختلف اشاره و اظهار کرد: استان همدان در حوزه‌های کشاورزی، معدن، گردشگری و صنایع دستی ظرفیت‌های فراوانی دارد. به‌ویژه در زمینه کشاورزی، همدان به‌عنوان قطب تولید گندم، جو، سیب‌زمینی و کشمش شناخته می‌شود و در زمینه تولید مبلمان و صنایع دستی نیز از ظرفیت‌های بسیاری برخوردار است. در بخش گردشگری، همدان می‌تواند به یکی از مقاصد اصلی گردشگران تبدیل شود.

وی اعلام کرد: اتاق بازرگانی همدان از تمام فعالان اقتصادی در این حوزه‌ها دعوت می‌کند تا مشکلات خود را در اتاق مطرح کنند تا با همکاری بخش دولتی و خصوصی، این مسائل حل شود.

*همکاری‌های بین‌المللی و توسعه صادرات

رئیس اتاق بازرگانی همدان به همکاری‌های بین‌المللی و توسعه روابط اقتصادی استان نیز اشاره کرد و گفت: ما در اتاق بازرگانی همدان توانسته‌ایم تفاهم‌نامه‌هایی با کشورهای مختلف ازجمله ازبکستان، تاجیکستان و رومانی امضا کنیم و امیدواریم این همکاری‌ها به توسعه صادرات و جذب سرمایه‌گذاران خارجی در استان کمک کند. همچنین، با توجه به ظرفیت‌های صادراتی استان، برنامه‌هایی برای توسعه صادرات به کشورهای همسایه در دست اجرا داریم.

مرتضایی همچنین به تبیین همکاری‌های مشترک اتاق بازرگانی همدان با استان‌های همجوار پرداخت و خاطرنشان کرد: ما با استان ایلام در زمینه توسعه روابط تجاری و صادرات به عراق همکاری می‌کنیم و امیدواریم این همکاری‌ها بتواند به افزایش صادرات استان همدان کمک کند.

وی در پایان با اشاره به اهمیت همدلی و همکاری میان بخش دولتی و خصوصی برای حل مشکلات اقتصادی، عنوان کرد: امیدواریم با تلاش‌های مشترک، بتوانیم به توسعه اقتصادی استان همدان کمک و مشکلات فعالان بخش خصوصی را حل کنیم. امیدواریم سال جدید، سالی پر از پیشرفت و موفقیت برای اقتصاد استان باشد.

در خاتمه باید گفت؛ در مسیر جذب سرمایه‌گذاری و توسعه تولید در استان همدان، نیاز به اصلاحات و تدابیر اساسی در چندین حوزه کلیدی احساس می‌شود. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در این زمینه، بروکراسی پیچیده و زمان‌بر است که سرمایه‌گذاران را از ورود به بازار همدان منصرف می‌کند. سیستم‌های اداری باید به‌طور جدی اصلاح و فرآیندهای صدور مجوزها به‌گونه‌ای طراحی شوند که سریع‌تر و شفاف‌تر انجام شوند. راه‌اندازی «پنجره واحد» می‌تواند راه‌حلی مؤثر برای تسهیل این فرآیندها باشد و موجب کاهش هزینه‌ها و زمان‌بر شدن اقدامات شود.

همچنین، موضوع تأمین انرژی پایدار و کاهش ناترازی موجود در این بخش یکی دیگر از موانع اصلی جذب سرمایه است. استان همدان با توجه به ظرفیت‌های تولیدی‌اش، نیازمند زیرساخت‌های انرژی مناسب برای صنعت و کشاورزی است. در این راستا، توجه به منابع انرژی تجدیدپذیر و استفاده بهینه از آن‌ها می‌تواند به حل این مشکل کمک کند و موجب توسعه پایدار در بخش‌های مختلف شود.

از دیگر مسائلی که در جذب سرمایه‌گذاری در همدان اهمیت دارد، توجه به مزیت‌های صادراتی استان است. تدوین اطلس صادراتی استان همدان که مزیت‌ها و ظرفیت‌های تولیدی را شناسایی کرده، فرصت مناسبی است تا با استفاده از این اطلاعات، تولیدکنندگان استان بتوانند به بازارهای هدف خارجی وارد شوند و از ظرفیت‌های صادراتی خود بهره‌برداری کنند. این اقدام نه‌تنها می‌تواند به رشد تولید و افزایش درآمدهای استان منجر شود، بلکه به توسعه اقتصادی پایدار و جذب سرمایه‌های خارجی نیز کمک خواهد کرد.

استان همدان به‌ویژه در بخش‌هایی مانند گردشگری درمانی، معدن و گوهرسنگ‌ها و همچنین کشاورزی، ظرفیت‌های بسیاری دارد که هنوز به‌طور کامل از آن‌ها بهره‌برداری نشده. سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها می‌تواند تحولی اساسی در اقتصاد استان ایجاد و همدان را به یک مقصد مهم برای سرمایه‌گذاری در سطح کشور تبدیل کند.

در مجموع، برای تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» در همدان، لازم است که مسئولان دولتی و بخش خصوصی استان همکاری بیشتری داشته باشند و اقداماتی جامع و هم‌افزا را در جهت رفع موانع موجود انجام دهند. تنها در این صورت است که همدان می‌تواند از ظرفیت‌های خود بهره‌برداری کند و به یکی از قطب‌های اقتصادی مهم کشور تبدیل شود.