نوجوانی و جوانی، دوران شکل‌گیری شخصیت، باورها و ارزش‌های انسان است. در این مرحله حساس از زندگی، قرآن با آموزه‌های ناب خود می‌تواند به‌عنوان یک همراه حکیم، پاسخگوی نیازهای فطری و عاطفی جوانان باشد. از سوی دیگر، در عصر فناوری و ارتباطات که افراد با هجوم اطلاعات گوناگون و گاه متناقض مواجه‌اند، قرآن همچون چراغی فروزان، مسیر حق را از باطل متمایز می‌سازد و به زندگی آنان جهت می‌دهد.

اما پرسش اساسی این است که چگونه می‌توان نوجوانان و جوانان را به گونه‌ای با قرآن مأنوس کرد که این ارتباط، پایدار و اثرگذار باشد؟ آیا روش‌های سنتی تربیت قرآنی همچنان کارآمد هستند، یا باید با خلاقیت و نوآوری، راه‌های جدیدی برای جذب نسل جوان به کتاب آسمانی ابداع کرد؟ اینجاست که نقش خانواده‌ها، نظام آموزشی، رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی پررنگ می‌شود.

انس با قرآن تنها به خواندن آیات محدود نمی‌شود، بلکه فهم عمیق معارف قرآنی، تدبر در آیات و تطبیق آموزه‌های آن با زندگی روزمره، از ارکان اصلی این رابطه است. اگر جوانان قرآن را به‌عنوان کتاب زندگی بپذیرند، آنگاه شاهد تحولی عظیم در سبک زندگی فردی و اجتماعی آنان خواهیم بود. این مأموریت بزرگی است و همت جمعی را می‌طلبد تا نسلی قرآنی پرورش یابد که هم خود از نور قرآن بهره‌مند شود و هم جامعه را به سمت صلاح و رستگاری رهنمون سازد.

به همین منظور با استاد بازنشسته دانشگاه بوعلی سینا به بررسی عوامل مؤثر در انس نوجوانان و جوانان با قرآن پرداخته و راهکارهای عملی برای تقویت این رابطه معنوی را بررسی خواهیم کرد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید؛

دکتر منصور خوشخویی در پاسخ به این پرسش که پدر و مادر چگونه می‌توانند فرزندان خود را به سوی این معجزه الهی تشویق کنند و فضای خانواده را با تلاوت قرآن عطرآگین سازند؟ گفت: به‌نظر می‌رسد نخستین گام این است که والدین به این معرفت و بینش برسند که قرآن چه کتابی است و جایگاه آن در حیات بشری کجاست.

وی ادامه داد: اگر والدین به عظمت قرآن و جایگاه اصیل آن پی ببرند و عشق به آن در وجودشان ریشه بدواند، آن‌گاه می‌توانند فرزندان خود را به بوستان بزرگ قرآنی هدایت و جذب کنند به گونه‌ای که عطر و نور آن فضای خانه را پر کند؛ بنابراین، در گام نخست والدین باید خود به این حقیقت بزرگ آگاه باشند.

این استاد بازنشسته دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه قرآن کریم کتابی شفابخش، هدایت‌گر و سرشار از رحمت است که در تمام زوایای زندگی انسان، ازجمله فردی، خانوادگی و اجتماعی، راهگشاست اذعان کرد: این معجزه‌ الهی برای جوانان و نوجوانان نیز می‌تواند پرسش‌برانگیز باشد.

خوشخویی خاطرنشان کرد: در پاسخ به این پرسش نوجوانان که قرآن چه کتابی است و چرا معجزه است؟ باید گفت که برای اثبات بطلان ادعای کفار زمان پیامبر، خداوند آن‌ها را به آوردن سوره‌ای مثل سوره‌های قرآن فرا می‌خواند که به این موضوع در قرآن نیز اشاره شده که می‌فرماید «اگر می‌توانید، حتی یک سوره مانند آن بیاورید»، این استدلال محکم قرآن، نوجوانان و جوانان را به تفکر وامی‌دارد تا به عظمت این کتاب پی ببرند.

وی در پاسخ به این پرسش که اگر قرآن چنین جایگاهی در عالم دارد و ما به عظمت آن پی برده‌ایم، چه کاری مهم‌تر از اینکه فضای خانه خود را با نور و عطر آن منور و معطر کنیم؟ گفت: چه نیکوست که پدر و مادر هر صبح، پس از نماز و پیش از شروع روز، با صوت زیبا، قرآن را تلاوت کنند. این کار، اگر با حضور فرزندان همراه باشد، نور قرآن آرام‌آرام بر قلب و جان آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

وی با ابراز اینکه بزرگان گفته‌اند که وقتی با قرآن مواجه می‌شوید، گویی با کتابی زنده روبه‌رو هستید که با شما سخن می‌گوید افزود: این معجزه الهی شفای دردهای جسمانی، روانی و اخلاقی شماست. اگر این عقیده در خانه حاکم باشد و هر روز صبح قرآن تلاوت شود، فرزندان هم به فراگیری و خواندن آن علاقه‌مند می‌شوند.

این استاد بازنشسته دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه برای کودکان نیز باید از مهر خداوند سخن گفت و سپس آن‌ها را با قرآن کریم، آشنا کرد گفت: معلمان قرآن، یعنی پیامبر، ائمه اطهار و حضرت زهرا علیهم‌السلام، بهترین الگوها برای آموزش قرآن هستند. در ذهن و قلب کودکان، باید تقدس قرآن و احترام به پیامبر و عترت او را ایجاد کنیم.

خوشخویی با بیان اینکه این کار را می‌توان با روش‌های جذاب و غیرمستقیم، در فضایی معنوی انجام داد افزود: حتی تلاوت قرآن در دوران بارداری و شیردهی مادر نیز بر کودک تأثیر مثبت می‌گذارد، چراکه کتابی زنده و پویاست و اعجاز خداوند در آن آشکار است.

وی با اشاره به اینکه یکی از روش‌های مؤثر برای ترویج قرآن در خانواده، برگزاری جلسات هفتگی است خاطرنشان کرد: پدر و مادر و فرزندان می‌توانند یک یا دو شب در هفته، به مدت نیم ساعت یا بیشتر، دور هم جمع شوند و به تلاوت آیات الهی بپردازند.

وی با تأکید بر اینکه بهتر است این کار را با آیات و سوره‌های کوتاه آغاز کنیم و به‌تدریج، با توجه به ظرفیت فرزندان، به سمت سوره‌های بلندتر برویم اظهار کرد: استمرار در تلاوت قرآن بسیار مهم بوده و بهتر است هر روز، به‌ویژه در هنگام صبح، انجام شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه برای تشویق کودکان به قرآن، می‌توان از روش‌های جذاب و حتی پاداش‌های مادی استفاده کرد گفت: شرکت دادن کودکان در جلسات قرآن مساجد، حسینیه‌ها یا دارالقرآن‌ها نیز بسیار مؤثر است. برنامه‌های قرآنی رادیو و تلویزیون، کانال‌های قرآنی و حتی برنامه‌های مجازی نیز می‌توانند ابزارهای مفیدی برای ترویج قرآن در میان فرزندان باشند.

خوشخویی با ابراز اینکه هنگام تلاوت، رعایت آداب آن نیز بسیار مهم است اظهار کرد: آداب نخست اینکه با وضو و آمادگی کامل به محضر قرآن برویم. با وضو می‌توان آمادگی روحی و جسمی برای شنیدن سخن خداوند پیدا کرد.

وی با اشاره به آداب هنگام تلاوت نیز تصریح کرد: تمام توجه ما باید به قرآن معطوف باشد، چه در تنهایی و چه در جمع. حتی نگاه کردن به آیات قرآن، بدون خواندن، نیز ثواب دارد و رشد معنوی ایجاد می‌کند.

این استاد بازنشسته دانشگاه بوعلی سینا با تأکید بر اینکه پس از تلاوت قرآن، قدم بعدی فهم معانی آن است ادامه داد: چه خوب است که کودکان را تشویق کنیم تا از ترجمه‌های روان بهره ببرند. وقتی فرزندان به سن نوجوانی و جوانی رسیدند، می‌توان آن‌ها را به تدبر در آیات قرآن تشویق کرد.

خوشخویی با بیان اینکه استفاده از تفاسیری مانند تفسیر نمونه یا تفسیر حجت‌الاسلام محسن قرائتی، نیز بسیار مفید است گفت: قرآن اقیانوس بی‌کران معارف الهی است که هر چه بیشتر از آن بنوشیم، تشنه‌تر می‌شویم.

وی با بیان اینکه در نهایت، اگر قرآن در خانواده ترویج یابد و با خلوص تلاوت شود، آرامش روانی، پاکی اخلاقی و دوری از گناه را به ارمغان می‌آورد خاطرنشان کرد: دوستی و محبت بین اعضای خانواده و جامعه نیز از برکات قرآن است. کسانی که با قرآن مأنوس هستند، در کشاکش زندگی، راه روشنی پیش‌رو دارند، چراکه نور قرآن قلب‌های آن‌ها را روشن کرده است.

استاد بازنشسته دانشگاه بوعلی سینا با ابراز اینکه اگر برای فرزندان در سن نوجوانی و جوانی، ابهامی درباره معجزه بودن قرآن وجود دارد، باید با استدلال و برهان، این موضوع برای آن‌ها تبیین شود تصریح کرد: به این ترتیب وقتی به سن بلوغ رسیدند، خودشان با اراده کامل به سوی قرآن خواهند آمد. قرآن و عترت پیامبر دو سرچشمه نور و هدایت هستند که انسان را به سعادت می‌رسانند. این دو از هم جدا نشدنی‌اند و قرآن بدون معلمان وحی، یعنی پیامبر و عترت او، به‌درستی فهمیده نمی‌شود.