تا چندسال پیش شهرستان رزن بنا به برخورداری از ظرفیت‌هایی همچون کشت گیاهان دارویی، شرایط بکر آب‌وهوایی و نیز حمایت‌های کارآمد جهاد کشاورزی، یکی از مناطق مستعد برای زنبورداری بود؛ به‌طوری که همواره از حیث میزان تولید و تعداد کلونی‌ها، جزء شهرستان‌های رتبه‌دار در این زمینه به حساب می‌آمد، اما طی چندسال اخیر گویا این شرایط متفاوت شده است.
به‌طوری که در نبود حمایت به دنبال افزایش قیمت نهاده‌هایی همچون شکر، افزایش هزینه‌های تولید، خشک‌سالی‌ها پی‌درپی و بی‌بهره بودن زنبورداران از ظرفیت شهدی گیاه رازیانه، این جایگاه تقلیل یافته؛ این درحالی است که رازیانه، گیاهی دارویی با اصالت مدیترانه‌ای است که شهرت بسیاری در صنعت تولید عسل دارد. این گیاه در مناطق مختلفی از جهان کشت می‌شود و دارای خواص بی‌نظیری است که زنبورداران را به سمت خود جذب می‌کند، اما گویا این فرآیند در قطب کشت محصول مذکور در کشور ایران یعنی شهرستان رزن، به گونه دیگری است؛ بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع، بر آن شدیم تا دراین‌باره گفت‌وگویی را با سیدکمال حسینی، رئیس شرکت تعاونی زنبورداران رزن ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
رئیس شرکت تعاونی زنبورداران شهرستان رزن با بیان اینکه بنده حدود دو سال است که ریاست این شرکت تعاونی را برعهده گرفته‌ام، عنوان کرد: این شرکت درحال حاضر بنا به فراهم نبودن امکان ارائه خدمت از سوی جهاد کشاورزی، تنها به‌صورت موردی شکر یارانه‌دار در اختیار زنبورداران قرار می‌دهد و خدمت دیگری از سوی این شرکت به فعالان عرصه زنبورداری ارائه نمی‌شود.
سیدکمال حسینی با تأکید بر اینکه جهاد کشاورزی استان و شهرستان هیچ‌گونه همکاری با ما ندارند، اظهار کرد: میزان تولید عسل سالانه توسط زنبورداران شهرستان بنا به شرایط آب‌وهوایی و فراهم بودن بسترهای تولید، متفاوت است؛ برای مثال سال گذشته شرایط تاحدودی بهتر بود.
وی با اشاره به تعداد اعضای این شرکت تعاونی، ابراز کرد: از بالغ‌بر 500 عضو، چیزی بین 150 تا 200 عضو فعال داریم و بقیه بنا به شرایط و مشکلات، از این عرصه کنار کشیده‌اند.
حسینی با بیان اینکه درحال حاضر تعداد کلونی‌های موجود در شهرستان حدود چهار تا پنج هزار کلونی است، افزود: از آنجایی که اغلب اعضای این تعاونی روستاییان هستند، محل استقرار کندو‌ها نیز در محل سکونت زنبوردار و اراضی باغی و کشاورزی آن‌ها است.
رئیس شرکت تعاونی زنبورداران شهرستان رزن با تأکید بر اینکه آخرین قیمت شکر یارانه‌داری که به ما از سوی تعاونی خدمات همدان ارائه شد هر کیلو 40 هزار تومان بود، اظهار کرد: تأسف‌بارتر اینکه امروز حتی خبری از شکر 40 هزار تومانی هم نیست و اعضا باید با قیمت آزاد یعنی 50 هزار تومان، نسبت به خرید نهاده اقدام کنند.
وی با بیان اینکه متأسفانه بیش از دو ماه است که در کارخانه‌ها به دنبال خرید شکر هستیم اما به بهانه کمبود و نبود این محصول از فروختن آن امتناع کرده و آن‌ها را برای افزایش قیمت در آینده دپو می‌کنند، تصریح کرد: در این شرایط چاره‌ای جز خرید شکر به‌عنوان اصلی‌ترین نهاده از بازار آزاد، وجود ندارد.
حسینی ادامه داد: شرایط وقتی بغرنج‌تر می‌شود که سایر لوازم برای زنبورستان‌ها از کندو گرفته تا ملکه نیز گرفتار افزایش قیمت مضاعف‌ شده‌اند.
رئیس تعاونی زنبورداران شهرستان رزن در پاسخ به این سؤال که آیا وجود بسترهایی همچون مزارع گیاهان دارویی مثل رازیانه و عرصه‌های کشت وسیع این محصول در افزایش بهره‌وری زنبورستان‌ها تأثیرگذار بوده است یا خیر؟ گفت: متأسفانه خیر، چراکه اغلب این مزارع به‌صورت مستمر سم‌پاسی می‌شوند که این مهم موجب تلف شدن زنبورها است؛ بنابراین کسی مایل نیست به‌صورت موردی هم زنبورهای خود را در این مزارع رها کند.
حسینی در پاسخ به این سؤال که شرایط تأمین ملکه و به‌نژادی زنبورستان‌ها چگونه است؟ ابراز کرد: در حوزه اصلاح نژاد باید بگویم چیزی حدود دو سال است کل زنبورستان‌های شهرستان به‌نژادی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و حدود 90 درصد آن‌ها اصلاح نژاد لازم را داشته‌اند.
رئیس تعاونی زنبورداران شهرستان رزن با تأکید بر اینکه عمده ملکه‌ زنبورستان‌های شهرستان کارنیکا هستند که اغلب یا توسط خود زنبورداران خریداری می‌شوند و یا ما برایشان خریداری می‌کنیم، تشریح کرد: مسئله این است که میزان تولید و افزایش راندمان کندو‌ها تنها به تأمین ملکه خوب و اصلاح نژاد بستگی ندارد، بلکه شرایط مطلوب، محیط و رسیدگی به کندو از طریق تأمین نهاده نیز در این زمینه تأثیر دارند؛ به‌طوری که در شرایط مطلوب یک کندو می‌تواند تا دو برابر عسل تولید کند.
وی ادامه داد: برای مثال چندسال اخیر برخی از زنبورداران شهرستان کندوهای خود را در مناطق کوهستانی مستقر کردند، اما متأسفانه شرایط آب‌وهوایی نه‌تنها با آن‌ها یار نبود، بلکه منجر به تلف شدن زنبورها نیز شد.
حسینی در پاسخ به این سؤال که در زمینه فروش محصول عسل خود با چه مشکلاتی مواجه هستید؟ زیرا برخی زنبورداران از اشباع بازار از طریق عسل‌های تقلبی سخن به میان می‌آورند، اذعان کرد: اغلب محصول تولیدی به خریداران عمده در قالب دلالی فروخته می‌شود، درحال حاضر حدود 90 درصد عسل تولیدی زنبورداران روی دستشان باقی مانده، زیرا قیمت تولید ما با درنظر گرفتن سودی متعارف با قیمت عسل بازاری، متفاوت است؛ بنابراین عسل تولیدی ما خریدار ندارد، چراکه قیمت عرضه ما در مقایسه با عسل تقلبی موجود در بازار، گران است. مردم ترجیح می‌دهند عسل تقلبی را به قیمت هرکیلو 130 تا 140 هزار تومان بخرند و عسل تولیدی ما را به قیمت هر کیلو 300 هزار تومان، نمی‌خرند.
وی با اشاره به اینکه عسل ما به قیمت عمده هر کیلو 300 هزار تومان به فروش می‌رسد و این درحالی است که این قیمت با هزینه تولید هم‌خوانی نداشته و باید آن را حداقل به یک میلیون تومان رساند تا فعالیت در این عرصه توجیه داشته باشد، گفت: مسئله این است که عسل کالای اساسی نیست که مردم همچون مرغ و گوشت نسبت به خرید حتمی آن اقدام کنند؛ پس ما مجبوریم برای فروش محصول به هر طریق و قیمتی، اقدام کنیم.
این فعال در عرصه زنبورداری شهرستان رزن با تأکید بر اینکه دیگر پافشاری بر تولید عسل به‌عنوان محصول اصلی در زنبورستان‌ها فایده ندارد، اظهار کرد: درحال حاضر عمده همکاران من در بخش‌هایی همچون تولید ژل رویال و تکثیر ملکه مشغول به کار شده‌اند؛ چراکه سود منطقی‌تر و درعین‌حال بازار بهتری نسبت به عسل دارد.
مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد صنعت زنبورداری به‌ویژه در شهرستان‌ها هیچ‌گونه ضمانت اقتصادی ندارد، چراکه در این صورت اشباع بازار توسط عسل‌های تقلبی، معنا نداشت.
از سوی دیگر همان‌طور که گفته شد، یکی از مشکلات اصلی در صنعت زنبورداری، بازاریابی و فروش است؛ بنابراین انتظار می‌رود تعاونی‌ها و اتحادیه زنبورداری از طریق دریافت خدمات آموزشی از کارشناسان جهاد کشاورزی، جهت تقویت این امر اقدامات لازم را انجام دهند.

طاهره ترابی مهوش