بروز احساسات یکی از بدیهیات زندگی انسان‌ها بوده که انواع گوناگون دارد. یکی از آن‌ها، حس استرس و اضطراب است. بدون شک تمام افراد در زندگی خود حتی در سنین کودکی، این حس را به دلایل و اشکال متفاوت تجربه کرده‌اند. احساسات در حد متعارف خود لازمه زندگی و حیات بوده اما در صورت برهم خوردن تعادل، به مشکل و حتی معضل تبدیل می‌شود.
یکی از عوامل برهم‌زننده تعادل حس استرس و اضطراب و تشدید میزان آن، شنیدن اخبار ناگوار خصوصاً در شهرهای مختلف کشور است. طی هفته‌های اخیر خبرهای مربوط به تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک وطن، موجب افزایش استرس و اضطراب در افراد جامعه شده، به گونه‌ای که در روند زندگی برخی افراد اختلال ایجاد شده است.
در شرایط خاص بروز عکس‌العمل‌های متفاوت از افراد دور از انتظار نیست. برخی به اقداماتی جهت افزایش تنش‌ها دست می‌زنند و برخی دیگر به‌دنبال راهکارهایی جهت کنار آمدن با شرایط جدید و آرام کردن فضا هستند. عوامل و دلایل متعددی می‌توانند منشأ عکس‌العمل‌ها باشند.
در هر حال برای داشتن زندگی طبیعی، توانایی افراد در کنترل احساسات، حفظ تعادل و جلوگیری از ایجاد مشکلات، بسیار حائز اهمیت است؛ البته بهره‌گیری از راهکارهای پیشنهادی مراجع مختلف، برای کسب این توانایی مؤثر است. انجمن طب سنتی ازجمله مراجع معتبری است که توصیه‌های اساتید مجرب این مراکز در شرایط خاص راهگشا خواهد بود. در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار سپهرغرب با یکی از این اساتید را می‌خوانید؛
رئیس انجمن علمی طب سنتی همدان با اشاره به اینکه اضطراب و نگرانی راجع به یک موضوع مشخص در حد جزئی، لازمه زندگی و انجام به‌موقع کارهاست اظهار کرد: این حالت وقتی غیرطبیعی است که یا نسبت نگرانی متناسب با واقعه بیرونی نباشد یا در حالت بدتر بدون اینکه موضوعی در بیرون وجود داشته باشد فرد بی‌دلیل و دائماً مضطرب باشد. در شرایطی که احتمال خطر وجود دارد این مقدار نگرانی لازم است که ما بتوانیم خودمان را از خطر حفظ کنیم ولی اگر شدید باشد و زندگی روزمره فرد مختل شود، نیاز به مداخله دارد.
دکتر مامک هاشمی با تأکید بر ارتباط بین سطح اضطراب و آرامش با الگوی تنفس عنوان کرد: چون تنفس یک عمل غیرارادی و ناخودآگاه است در طول روز اصلاً به آن توجه نداریم؛ اما خوب است هرازگاهی به آن توجه داشته باشیم. باید بیاموزیم وقتی دچار اضطراب می‌شویم، جایی آرام بنشینیم، چشمان‌مان را ببندیم و به تنفس‌مان دقت کنیم که با چه الگویی نفس می‌کشیم. تنفس‌مان چقدر سطحی یا عمقی است، همین توجه حتی بدون ایجاد تغییر، ذهن‌مان را آرام می‌کند.
وی با اشاره به اینکه مدل‌های مختلف تنفس طبی در اینترنت به‌راحتی قابل جستجو است، بیان کرد: ساده‌ترین روش، تنفس عمیق است. ابتدا از طریق بینی نفس عمیق بکشید، سپس چند ثانیه آن را حبس کنید و بعد یک بازدم عمیق و طولانی از بینی داشته باشید. زمان حبس تنفس باید نصف زمان دم باشد، البته این امر با توجه به توان افراد متفاوت است.
استاد طب سنتی ادامه داد: آرام شدن ذهن در زمان حبس تنفس انجام می‌شود، افراد می‌توانند با تمرین، ظرفیت حبس را افزایش دهند. چندین‌بار در طول روز و هر زمانی که احساس اضطراب می‌کنند، این تمرین را انجام دهند.
هاشمی با توجه به اهمیت خواب در کاهش اضطراب عنوان کرد: بر اثر دیر خوابیدن، روند طبیعی بدن مختل شده و ترشحات هورمون‌ها تغییر می‌کند. افراد سعی کنند نظم زندگی‌شان، ساعت مناسب خوردن و خوابیدن را رعایت کرده و به‌خاطر تعطیل شدن بعضی از مشاغل و مدارس، شب‌ها دیر نخوابند.
وی در ادامه گفت: از طرفی افراد وقتی بیدار باشند درهم‌خوری کرده و دچار عوارض می‌شوند. خوردن خوراکی بعد از شام باعث می‌شود فرد، سخت به خواب برود و خواب نامناسب داشته باشد حتی رؤیاهای آشفته ببیند.
وی به تشریح توصیه‌های طب سنتی درخصوص منع مصرف برخی از مواد غذایی در شرایط اضطراب‌آور پرداخت و گفت: افراد از مصرف غذاهای محرک مثل ادویه‌های بسیار تند، دمنوش‌هایی که طبع بسیار گرم دارند مثل زنجبیل و پونه، فست‌فودها و غذاهای سرخ کرده و خیلی چرب، سس‌ها و نوشابه‌ها بخصوص نوشابه‌های انرژی زا پرهیز کنند.
این متخصص طب سنتی به مصرف خوراکی‌های کمک‌کننده در کاهش اضطراب اشاره کرد و افزود: با توجه به اینکه هوا گرم است، از نوشیدنی‌های خنک طبیعی و شربت‌هایی که از عرقیات مثل گلاب، بهارنارنج، بیدمشک و نسترن درست می‌شوند، می‌توان استفاده کرد. همچنین زعفران شادی‌آور، کاهش‌دهنده احساس ترس و همچنین مقوی قلب بوده که شربت آن بسیار مفید است.
هاشمی با اشاره به تأثیر سریع عرقیات روی سیستم عصبی و کوتاه‌مدت بودن اثرشان توصیه کرد: اگر افراد در تمام طول روز احساس اضطراب دارند، بهتر است شربت را در مقدار کم و با فاصله استفاده کنند.
وی به استفاده از دمنوش‌ها سفارش کرد و گفت: دمنوش گل گاوزبان طبع معتدل دارد و در هوای گرم عارضه ایجاد نمی‌کند، نشاط‌آور بوده، قلب و مغز را تقویت می‌کند و هم با فرهنگ ما سازگار است. دمنوش به‌لیمو و بهارنارنج نیز بسیار مفید هستند.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه در شرایط بحرانی اخیر چه توصیه‌ای جهت کاهش اضطراب دارید؟ گفت: افراد سعی کنند با اخبار منفی و تکراری خودشان را سرگرم نکنند. با افرادی که خودشان اضطراب دارند و به اضطراب دیگران دامن می‌زنند، صحبت نکنند، با افرادی نشست و برخاست داشته و گفت‌وگو کنند که با اعتماد به‌نفس و شاد بوده و کلام‌شان مثبت و امیدبخش است.
استاد طب سنتی انجام ورزش‌های ملایم را از روش‌های غیر خوراکی برای کاهش اضطراب برشمرد و خاطرنشان کرد: ورزش به کاهش اضطراب کمک می‌کند و باعث نشاط می‌شود اما نه ورزش ­های شدید، سنگین و رقابتی. ورزش‌هایی مثل پیاده‌روی و شنا البته در ساعاتی که شدت آفتاب زیاد نباشد و پیلاتس و یوگا با موسیقی ملایم و آرام‌بخش بسیار مفیدند اما به سالن‌هایی که از موسیقی بلند و ریتم تند استفاده می‌کنند نروید، چون این امر باعث تشدید اضطراب می‌شود.
هاشمی ماساژ را از اقدامات خوب و مفید برای کاهش استرس و اضطراب دانست و گفت: ماساژ تن‌آرامی یعنی ماساژ عمومی و سراسری برای کل بدن که افراد خانواده می‌توانند برای همدیگر انجام دهند به‌ویژه با استفاده از روغن‌های کنجد و زیتون، بسیار مؤثر است. به این صورت که جهت ماساژ باید از سر به سمت پا باشد، با فشار بسیار کم و ملایم. از ماساژ رفت و برگشتی یا جهت برعکس استفاده نشود.
وی رایحه‌درمانی را یکی از روش‌های غیرخوراکی و دارویی که روی سیستم عصبی تأثیر سریع و شاخصی دارد، برشمرد و گفت: از عطرهای طبیعی که آرام‌بخش و نشاط‌آور هستند مانند عطر گل محمدی، گل نرگس، گل مریم و... استفاده کنید. می‌توانید آن را در فضای منزل پخش کنید یا برای بهبود کیفیت خواب و احساس آرامش در خواب، دستمالی را به عطر آغشته کرده و کنار بالش بگذارید.
استاد طب سنتی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه توصیه طب سنتی برای افراد مستعدی که بیماری زمینه‌ای دارند و اضطراب، آن را تشدید می‌کند چیست؟ گفت: حجامت ممکن است برای بعضی از افراد، کمک‌کننده باشد تا سطح تنش را پایین بیاورد؛ البته اعمال یداوی دیگر مثل طب سوزنی و EFT هم می‌تواند در کاهش اضطراب نقش درمانی داشته باشد.
هاشمی به تشریح روش درمانی (EFT) یا رهایی عاطفی که یک روش درمانی مکمل است که از اصول طب سوزنی و روان‌شناسی شناختی برای درمان ریشه‌ای مشکلات روحی، روانی و حتی جسمی بهره می‌برد، پرداخت و گفت: در این روش به جای استفاده از سوزن با ضربه زدن با نوک انگشتان به نقاط خاصی از بدن که با نقاط طب سوزنی مرتبط هستند، به تحریک این نقاط و آزادسازی انرژی مسدودشده در بدن پرداخته می‌شود. یعنی به فرد درمانگر یا هر فرد دیگری آموزش داده می‌شود که به نقاط خاص روی بدن خودش با ترتیب خاص، ضربه‌های ریتمیک بزند همزمان مصاحبه‌ای با فرد انجام شده و در مورد احساساتش صحبت می‌شود.
وی در ادامه به مزیت این روش اشاره کرد و افزود: عاملی که باعث اضطراب شده در ضمیر ناخودآگاه ما وجود دارد و وقتی برای درمان اضطراب، مثلاً گیاه بادرنجبویه استفاده می‌کنیم، ما فقط علائم اضطراب را در بدن با داروی گیاهی یا شیمیایی تسکین داده‌ایم اما روش‌هایی مثل EFT ریشه عاملی که باعث اضطراب است را در ذهن و روان از بین می‌برد؛ بنابراین حتی نیازی به داروی گیاهی نخواهیم داشت.
این استاد طب سنتی در پایان سخنان خود بر کمک گرفتن از خداوند و مناسک مذهبی به‌عنوان یکی از قوی‌ترین روش‌های آرام‌بخشی تأکید کرد و گفت: در مواقع سختی هر کس طبق تجربه‌ای که دارد، از مراقبه‌های مختلف، نماز خواندن، دعاهای مختلف، گوش دادن به دعاها و قرائت‌ قرآن، توسل کردن به ائمه، رفتن به زیارت مکان‌های مقدس استفاده کند.
می‌دانیم که برای حل هر مشکلی، راه‌حل‌های متعددی وجود دارد. نخستین نکته بسیار مهم برای به‌دست آوردن راه‌حل‌ها ضرورت مراجعه به افراد و مراکز معتبر جهت مشاوره و راهنمایی گرفتن است.
نکته بعدی که باید مدنظر داشته باشیم، ساده و پیش پا افتاده به‌نظر رسیدن برخی از راه‌حل‌هاست که باوجود سادگی‌شان قفل مشکلات بزرگی را می‌گشایند. همچنین به‌منظور به‌کار گرفتن برخی از راه‌حل‌ها می‌توانیم به‌تنهایی اقدام کنیم اما برای انجام سایر آن‌ها همچون اعمال یداوی نیازمند کمک دیگران هستیم. نکته مهم دیگر توجه به این نکته است که در بعضی از شرایط و برای عده‌ای از افراد، راه‌حل‌ها نه‌تنها کمک‌کننده نیستند بلکه احتمال بروز آسیب هم متصور است. پس برای همه نباید یک نسخه پیچید.
بنابراین انتخاب راه‌حل‌های مناسب تأثیر بسزایی در بهبود و مرتفع شدن مشکل دارد. افراد می‌بایست با در نظر گرفتن شرایط جسمی و روحی خود و مشورت گرفتن از افراد آگاه و متخصص، راهکارهای مؤثر را به‌کار گیرند.