هفته دفاع مقدس هرسال فرصتی تازه است برای بازخوانی بزرگ‌ترین تجربه جمعی ملت ایران در قرن اخیر، تجربه‌ای که تنها در عرصه نظامی خلاصه نمی‌شود و اگر صرفاً به میدان‌های نبرد و عملیات‌ نظامی محدود شود، بخش بزرگی از حقیقت آن نادیده گرفته خواهد شد؛ دفاع مقدس در لایه‌های عمیق اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی، میراثی گران‌بها برای نسل امروز و آینده به‌جا گذاشته است. میراثی که اگر درست بازخوانی و بازتولید شود، می‌تواند چراغ راه ما در عبور از بحران‌های کنونی جامعه باشد.
دفاع مقدس درحقیقت مدرسه‌ای بود برای سرمایه اجتماعی، هشت سال مقاومت و ایستادگی، مردم ایران را به هم پیوند داد و از این پیوند، اعتماد و همبستگی بی‌سابقه‌ای شکل گرفت. در روزهایی که کشور درگیر تجاوز دشمن بود، همه اقشار مردم فارغ از طبقه، سن، قومیت و حتی گرایش‌های سیاسی، حول یک هدف مشترک گرد آمدند: دفاع از وطن و حفظ عزت ملی.
آنچه در جبهه‌ها و پشت جبهه‌ها جاری شد، چیزی فراتر از مشارکت نظامی یا کمک مالی بود. جامعه معنای تازه‌ای از اعتماد، همیاری و ایثار را تجربه کرد؛ مادرانی که با رضایت فرزندان خود را راهی میدان می‌کردند، بازاریانی که دارایی‌ خود را برای پشتیبانی جنگ می‌دادند و جوانانی که بدون چشمداشت، جان خویش را در طبق اخلاص می‌گذاشتند، همه قطعاتی از این پازل بزرگ بودند. حاصل این حرکت ملی، شبکه‌ای از اعتماد و همبستگی اجتماعی بود که هیچ بمب و موشکی توان در هم شکستن آن را نداشت.
این تجربه تاریخی نشان می‌دهد که دفاع مقدس صرفاً یک واقعه تاریخی یا نظامی نیست؛ بلکه فرصتی است برای افزایش سرمایه اجتماعی. شاید یکی از دلایلی که رهبر فقید انقلاب اسلامی امام‌ خمینی (ره) در همان ایام فرمودند جنگ نعمت است، همین اندوخته بی‌بدیل از اعتماد و همدلی در جامعه بود که تاکنون نیز ثمرات آن ادامه دارد. جامعه‌ای که مردم آن به یکدیگر اعتماد دارند و در مسیر اهداف مشترک حرکت می‌کنند، می‌تواند بزرگ‌ترین تهدیدها را پشت سر بگذارد.
امروز ما با بحران‌هایی همچون فشارهای اقتصادی، فاصله طبقاتی، بیکاری جوانان، کاهش اعتماد عمومی و آسیب‌های اجتماعی روبه‌رو هستیم؛ در چنین شرایطی بازخوانی سرمایه اجتماعی دفاع مقدس یک ضرورت راهبردی است، نه صرفاً یک یادآوری نوستالژیک. همان‌طور که در دهه شصت مردم با همبستگی و اعتماد متقابل توانستند بر تهدیدهای نظامی فائق آیند، امروز نیز می‌توان همان روحیه را در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی زنده کرد؛ اگر اعتماد متقابل میان مردم و مسئولان احیا و فرهنگ اولویت دادن به منافع جمعی بر منافع فردی دوباره تقویت شود، بسیاری از مشکلات امروز جامعه قابل مدیریت خواهد شد. این همان موضوع مهمی است که جنگ 12 روزه به ما یادآوری کرد؛ جنگی که از یک صبح جمعه بهاری شروع شد و در طول 12 روز یک‌بار دیگر ملت ایران در برابر تمام ابرقدرت‌های جهان با سینه ستبر ایستاد و شهید داد. همچنین خانه‌هایی ویران و برخی از مردم مجروح شدند، عده‌ای هم عزیز از دست دادند، اما از پای ننشستند.
آنچه که با فرا رسیدن سالگرد تجاوز رژیم بعث عراق به نمایندگی از استکبار جهانی و هفته دفاع مقدس مهم به نظر می‌رسد، این است که سرمایه اجتماعی دفاع مقدس تنها با یادآوری خاطرات و تصاویر حفظ نمی‌شود؛ این سرمایه باید به زبان امروز ترجمه شود، باید به نسل جدید نشان داد که همان روحیه‌ای که می‌توانست میادین جنگ را به دانشگاه ایثار و مقاومت بدل کند، امروز هم می‌تواند اقتصاد را آباد کند، عدالت اجتماعی را گسترش دهد و امید را به جامعه بازگرداند. این رسالت سنگینی است که بر دوش رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و نخبگان فرهنگی قرار دارد؛ آنان باید روایت‌های زنده و قابل لمس از همبستگی و ایثار آن روزها را به نسل جدید منتقل کنند و نشان دهند که دفاع مقدس در زندگی امروز هم معنا دارد.
هفته دفاع مقدس اگرچه یادآور رشادت‌ها و حماسه‌های نظامی است، اما مهم‌تر از آن فرصتی است برای بازخوانی میراثی که آن سال‌ها برای ما به‌جا گذاشت؛ میراثی که برآمده از فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی است، سرمایه‌ای که می‌تواند به ما بیاموزد چگونه در برابر مشکلات امروز به‌جای تفرقه و بی‌اعتمادی، مسیر همبستگی و ایثار را انتخاب کنیم. کافی است همان اصل ساده و بزرگ را دوباره در زندگی اجتماعی جاری کنیم: باهم بودن، اعتماد کردن و ایثار کردن برای آینده‌ای مشترک.