همدانیها؛ از جنگ تا بحرانهای معاصر، الگویی برای همدلی و ایثار
همدانِ ما، یکی از شهرهای باستانی و فرهنگی ایران، همواره بهعنوان نماد همدلی و ایثار در کشور شناخته شده است. ریشههای این روحیه، فراتر از وقایع تاریخی و جنگهاست و به باورهای فرهنگی و سنتهای اجتماعی مردم این دیار بازمیگردد؛ مردمانی که از قدیم به مدد همنوع و مشارکت جمعی در حل مشکلات جامعه شهره بودهاند.
این ایثارگری نهتنها در بحرانهای طبیعی و اجتماعی مدرن دیده میشود، بلکه در دوران دفاع مقدس و حتی قبل از انقلاب، حضور فعال مردم همدان در تظاهرات، کمکرسانی به مجروحان و تأمین نیازهای روزمره جامعه، نشاندهنده فرهنگ عمیق همدلی و مسئولیتپذیری است.
روحیه ایثار در همدان یک سنت پایدار است؛ سنتی که در دوران جنگ تحمیلی به اوج خود رسید، در بازسازی مناطق آسیبدیده در بمبارانها و حوادث طبیعی ادامه یافت و بعدها در بحرانهایی همچون سیل، زلزله و همهگیری کرونا، بار دیگر به نمایش گذاشته شد. در این پرونده، با دو چهره مطلع و فعال همدانی، خلیل بوجار (مدیرکل اسبق کمیته امداد امام خمینی همدان) و احمد گازرانی (رئیس اتحادیه کیف و کفش همدان)، درباره این روحیه بیبدیل گفتوگو کردهایم تا تصویری جامع و واقعی از ایثار و همدلی مردم همدان ارائه شود.
ریشههای تاریخی و استمرار روحیه ایثار
مدیرکل اسبق کمیته امداد امام خمینی همدان، با اشاره به ریشههای روحیه همیاری مردم این استان، اظهار کرد: این رویکرد به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بازمیگردد. مردم همدان در آن دوران در تعاون، رسیدگی و مساعدت به یکدیگر بسیار فعال بودند و در تظاهرات خیابانی علیه رژیم طاغوت حضوری چشمگیر داشتند. انصافاً میتوان گفت مردم همدان در این زمینه بینظیر یا کمنظیر بودهاند.
خلیل بوجار در ادامه افزود: در راهپیماییها و درگیریهای خیابانی آن دوران، زمانی که عزیزانی مجروح میشدند، تلاش بر آن بود که به بیمارستان منتقل نشوند تا هویتشان فاش نگردد. در این شرایط، افرادی که تجربه طبابت و درمان داشتند، با مهارت و دانش خود به مداوای مجروحان کمک میکردند. همچنین، مردم همدان توجه ویژهای به تأمین نیازهای اولیه مانند مواد غذایی و سوخت داشتند و هرگونه کمبودی را برطرف میکردند. این اقدامات، نشاندهنده روحیه بالای همدلی و کمک به همنوع در آن برهه از زمان بود.
وی اذعان کرد: پس از انقلاب نیز این روحیه ادامه یافت، بهویژه در دوران جنگ تحمیلی که بر ما تحمیل شد. مردم همدان نهتنها فرزندان خود را به جبهههای جنگ اعزام کردند، بلکه کمکهای مالی و لجستیکی نیز به رزمندگان ارائه دادند. این روحیه در حمایت از خانوادههای شهدا و بازسازی مناطق آسیبدیده نیز مشهود بود. در هر گوشه و کنار استان همدان، ستادهای محلی برای کمکرسانی و بازسازی ایجاد شد و مردم با روحیه بالا، حتی زیر بمباران، در صحنه حضور داشتند.
وی با اشاره به استمرار این روحیه در بحرانهای معاصر اظهار کرد: مردم همدان امروز نیز همانند دوران دفاع مقدس، در مواجهه با بحرانها همچون سیل، زلزله و همهگیری کرونا، حضور فعال داشته و دارند. این افراد وفادار به نظام و حزباللهی هستند و هرگاه کوچکترین تهدیدی احساس شود، پیشقدم میشوند.
این پیشکسوت انقلابی همدان در ادامه تصریح کرد: در طول تاریخ، بهویژه در دوران دفاع مقدس و زمان بمبارانها، همدان از نظر مقاومت و کمکرسانی، همسطح و همتراز با مناطقی چون دزفول بوده و همواره نقش خود را به شایستگی ایفا کرده است.
بوجار در پایان خاطرنشان کرد: همه این خاطرات نشان میدهد که روحیه ایثار و همدلی مردم همدان پایدار و مستمر است و نسلهای جدید نیز آن را حفظ کردهاند. این ویژگی فرهنگی میتواند الگویی برای سایر مناطق کشور در تقویت تابآوری اجتماعی و مشارکت مردمی باشد.
در ادامه رئیس اتحادیه کیف و کفش همدان، با اشاره به حضور فعال بازاریها و کسبه در بحرانهای مختلف، تجربه و مشاهدههای خود را از کمکرسانی مردمی و نقش بازار در حمایت از آسیبدیدگان با ما در میان گذاشت.
بازاریهای همدان در خط مقدم ایثار
احمد گازرانی با اشاره به ریشههای تاریخی و فرهنگی روحیه ایثار و همدلی مردم همدان گفت: مردم همدان مردمانی اصیل و پایبند به همنوع هستند. مثل تمام ایرانیها، این خصلت ایرانی است که هرگاه بحرانی پیش میآید، (چه در کشور خودمان و چه در مناطق دیگر) مردم خودجوش و بدون نیاز به دعوت یا هدایت، وارد میدان شده و با جان و دل کمک میکنند. این روحیه در طول تاریخ، از دوران دفاع مقدس تا امروز، همواره پایدار مانده است.
وی درباره تفاوت کمکرسانی در دوران دفاع مقدس با بحرانهای معاصر توضیح داد: در دوران هشت سال دفاع مقدس، مردم با فداکاری فرزندان خود را به جبههها اعزام کردند و کمکهای مالی، لجستیکی و معنوی را به رزمندگان ارائه دادند. بعد از آن نیز، در بحرانهایی مانند سیل، زلزله و همهگیری کرونا، مردم بدون انتظار تشویق یا دستور، پای کار آمده و نیازمندان را حمایت میکنند.
وی با تأکید بر نقش بازار همدان در این بحرانها بهویژه جنگ 12 روزه که رژیم صهیونیستی به کشورمان تحمیل کرد، افزود: بازاریهای همدان همواره در خط مقدم کمکرسانی بودهاند. در بحرانهای اخیر، از همان ساعتهای اولیه، کمکهای نقدی و کالا جمعآوری شد و مردم با همکاری و هماهنگی کامل، کمکها را به مقصد رساندند. بازار همدان بهنوعی نخ تسبیح و حلقه اتصال میان مردم و افراد نیازمند کمک بود.
این بازاری همدانی با ذکر نمونههای ملموس بیان داشت: در دوران شیوع ویروس کرونا، کمکهای مؤمنانه با سرعت بیسابقهای جمعآوری شد و در همان ساعات اولیه، واریزهای نقدی چشمگیری به شماره حسابهای اعلامشده صورت گرفت. همچنین در سیل و زلزلههای اخیر، بهویژه در مناطق سرپلذهاب و پلدختر، مردم و بازاریان با هماهنگی دقیق، فرآیند بارگیری و ارسال کمکها را به نحو احسن مدیریت کردند.
گازرانی با اشاره به جنگ 12 روزه و فضای آن دوران نیز اظهار کرد: در جنگهای دنیا مرسوم است که افراد حریص شده، فرار میکنند و به فکر خویشاند اما در ایران و بهویژه همدان اصلاً اینطور نبود، ما شاهد بودیم در آن ایام برخی کسبه بهویژه در مراکز خرید برای چند ماه اجاره مغازه خود را نگرفتند تا به بحرانزدگان کمک کنند، این اقدام بدون نیاز به هدایت مستقیم بود.
وی به نقش نسل جوان بازاریها نیز اشاره کرد: نسل جوان بازاریان با تحصیلات بالا و تعهد اجتماعی قوی، بخش عمدهای از تلاشهای کمکرسانی را بر عهده داشتند. بیش از 50 درصد کسبه جوان، مدرک لیسانس یا فوقلیسانس داشته و در بحرانها بهطور فعال مشارکت دارند، حتی در فعالیتهای پیچیدهای مثل اجاره باغها برای خدمترسانی یا هماهنگی ارسال کمکها، جوانان بازاری با توانمندی و انگیزه کامل پای کار بوده و هستند.
وی با اشاره به پایبندی عمیق مردم همدان به کشور و نظام افزود: مردم همدان از دوران دفاع مقدس تا امروز، کوچکترین خطری برای کشور و پرچم را نمیپذیرند و با جان و دل از خود میگذرند تا مشکلات مردم حل شود. نمونههای متعدد از خانوادههای شهدا و کسبهای که از دارایی خود میگذرند، نشاندهنده تعهد عمیق و روحیه ایثارگرانه این مردم است.
دستگیری از همنوع، فرهنگ همدانیهاست
حاج خلیل بوجار و احمد گازرانی تصویری جامع از روحیه پایدار و مستمر مردم همدان ارائه میکنند؛ مردمی که از دوران پیش از انقلاب تا امروز، در مواجهه با بحرانها همواره پیشگام در کمکرسانی و ایثارگری بودهاند. این روحیه ریشه در فرهنگ دیرینه تعاون، مسئولیتپذیری اجتماعی و وفاداری به کشور و نظام دارد و نشان میدهد که همدانیها نهتنها در بحرانهای انسانی، بلکه در مدیریت اجتماعی و بازسازی مناطق آسیبدیده نیز نقش تعیینکنندهای ایفا میکنند.
حضور فعال بازاریها، بهویژه نسل جوان تحصیلکرده، در کنار مردم عادی، نشاندهنده یک شبکه همدلی اجتماعی خودجوش است که بدون نیاز به هدایت رسمی، در بحرانها عمل میکند و تابآوری جامعه را به شکل ملموس افزایش میدهد. کمکهای نقدی، لجستیکی و معنوی، اجتناب از دریافت اجاره مغازه در بحرانها و فعالیتهای داوطلبانه نشان میدهد که همدان الگویی بیبدیل برای مشارکت مردمی است.
این روحیه پایدار، علاوه بر تأمین نیازهای فوری جامعه، پیامهای گستردهای دارد؛ ایجاد تابآوری اجتماعی و اقتصادی در مواجهه با بحرانها و تداوم فرهنگ ایثار و همدلی نسلها و الگویی برای سایر مناطق کشور در مدیریت بحران، بازسازی و کمکرسانی مردمی.
در نهایت، مردم همدان نشان دادهاند که ایثار و همدلی تنها یک ارزش اخلاقی نیست، بلکه یک سرمایه اجتماعی پایدار است که میتواند در طول دههها، حتی در سختترین بحرانها، جامعه را سرپا نگه دارد. این تجربه تاریخی و معاصر همدانیها، الگویی زنده و قابل اعتنا برای کل ایران و حتی فراتر از مرزهای کشور است؛ الگویی که نشان میدهد وقتی مردم پای کار باشند، هیچ بحران و چالشی توانایی ایجاد ناتوانی یا عقبنشینی ندارد.
