بدون شک ظهور و بروز انقلاب اسلامی مرهون فعالیت‌های گسترده و طولانی در عرصه فرهنگ این مرز و بوم بوده است؛ فعالیت‌هایی که از این عرصه شروع شده و به سایر عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی و غیره کشیده شد. در نتیجه بیراه نیست اگر بگوییم زیربنای انقلاب اسلامی و آرمان‌های آن جنس فرهنگ تشکیل شده و برای حفظ انقلاب هم ناگزیر از حضور پررنگ در این ساحت مهم هستیم. طی این هفته، دولت سیزدهم سکان قوه اجرایی کشور را در دست می‌گیرد و باید دید نسبت آن با فرهنگ چگونه خواهد بود.

پیش از این گفت‌و‌گویی را در خصوص مطالبات فرهنگی از دولت منتشر کرده بودیم. در این شماره نیز در گفت‌و‌گو با مدیر کل تبلیغات اسلامی استان همدان به بررسی چالش‌ها و راهکارهای اصلاح فرهنگ در کشور خواهیم پرداخت. آنچه می‌خوانید بخشی از این گفتگوست؛

  تعریف درستی از فرهنگ نداریم

حجت‌الاسلام محمد هادی نظیری با اشاره به چالش‌های وضعیت فرهنگی کشور، عنوان کرد: نخستین چالش این است که تعریف درستی از مقوله فرهنگ که مطابق با اندیشه امام راحل و رهبر انقلاب باشد، وجود ندارد و مسئولان و متولیان در حوزه‌های مختلف چه رئیس جمهور که رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی است، چه وزرا و مدیران میانی و رده‌های پایین تلقی درستی از فرهنگ و نسبت فرهنگ با سایر مقوله‌ها ندارند و این یک آسیب جدی است.

  شاخص، مکتب امام است

وی افزود: راه حل این مشکل در گام نخست این است که مطابق با اندیشه‌های امامین انقلاب به تلقی درستی از فرهنگ و کار فرهنگی شاخص انقلاب و مکتب امام (ره) برسیم.

  شلختگی فرهنگی نشأت‌گرفته از نگاه غلط به فرهنگ

وی در ادامه تصریح کرد: استمرار تلقی غلط از فرهنگ باعث شده و می‌شود ما دچار یک آشفتگی و شلختگی فرهنگی باشیم و ساختارهای فرهنگی و الزامات فرهنگی ما دچار آسیب شود.

  مردم دنباله‌رو حاکمان خویش هستند

این مسئول اضافه کرد: این مسئله به سطح زندگی مردم هم تسری پیدا کرده، چراکه در گذشته‌های نه‌چندان دور مردم اهل رعایت برخی از آداب‌ورسوم بودند که در حال حاضر با تغییر سبک زندگی دچار تعارضات جدی شده‌اند.

حجت‌الاسلام نظیری اظهار کرد: وقتی یک مدیر، فهم درستی از رویکردهای فرهنگی نداشته باشد فرهنگ اصیل کشور را دچار آسیب می‌کند و این مسئله نخستین نشانه خود را در زندگی مردم نشان می‌دهد.

  چرا همه خود را کارشناس فرهنگی می‌دانند؟

وی اضافه کرد: یکی دیگر از چالش‌های جدی حوزه فرهنگ این است که همه خود را کارشناس می‌دانند و همین نگاه سلیقه‌ای و غیرکارشناسی فرهنگ را تحت تأثیر قرار داده و آشفته‌اش کرده ضمن اینکه از این راه برای ورود فرهنگ متشتت بیگانه باز شده و به دلیل عدم نظارت با فرهنگ اصیل ما ممزوج شده است.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان همدان ابراز کرد: فرهنگ روح حاکم بر جامعه است که سبک زندگی و آداب‌ورسوم زندگی مردم را شامل می‌شود که مردم مقید به رعایت آن هستند. چون کشور ما اسلامی است این فرهنگ باید اسلامی بوده و در نظام فرهنگی به آن پرداخته شود.

  بازبینی هویت فرهنگی با رجوع به منابع دینی

حجت‌الاسلام نظیری در ادامه سخنان خود یادآوری کرد: این که ما در بعد تربیتی و اخلاقی زندگی، چه‌طور باید باشیم، نظام وجودی ما را شامل می‌شود که برگرفته از معرفت‌النفس و دستوراتی است که خداوند برای انسان مشخص کرده است. بر این اساس ما باید برای بازبینی هویت فرهنگی خودمان به منابع دینی رجوع کنیم.

وی تأکید کرد: این کار هم نشد ندارد مثلا آن چیزی که تحت عنوان الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تدوین‌شده نشان می‌دهد می‌توان در این حوزه با برنامه پیش رفت، اینکه چه چیزی مردم را رشد می‌دهد و چه چیزی رشد آن‌ها را تضعیف می‌کند.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان همدان گفت: هویت یا خودباوری که به اعتمادبه‌نفس شهره است و به تعبیر شهید مطهری کرامت انسانی است، همان چیزی است که باور و فرهنگ ما را شکل می‌دهد و هر چیزی که مخل این کرامت انسانی شده و موجب خفت نفس شود، قبیح است.

حجت‌الاسلام نظیری متذکر شد: فرهنگ ما از ابتدا اسلامی و پاسخگوی نیازمان بود اما رفته‌رفته فرهنگ بیگانگان روی این فرهنگ اصیل را با غبار پوشاند.

  بازتعریف هویت ایرانی- اسلامی

وی ادامه داد: دو کار باید انجام شود تا این مشکل حل شود؛ نخست اینکه هویت ایرانی- اسلامی خود را باز تعریف کنیم. در گذشته مردم ما خیلی سواد نداشتند اما مبادی آداب بودند. به جزئیات زندگی و دستورالعمل‌هایی که در این باره وجود داشت توجه می‌کردند. الان نمونه بارز آن مفاتیح‌الحیات علامه جوادی آملی است که در تبیین زندگی در آداب فردی و اجتماعی دستورالعمل دارد اما متأسفانه مورد غفلت مردم و حتی مبلغان دینی قرار گرفته است.

  مقابله با فرهنگ بیگانه

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان همدان ابراز کرد: مسئله بعدی این است که با هویت‌های غیرصحیح و غیر اسلامی مقابله کنیم. شاید بخشی از فرهنگ بیگانگان با هویت ما همخوانی داشته باشد اشکالی ندارد ما آن را می‌پذیریم اما هر آنچه که ساحت هویت فرهنگی ما را خدشه‌دار کند باید با آن مقابله کرد.

حجت‌الاسلام نظیری در ادامه افزود: اگر بخواهیم این مفهوم را در یک مصداق تحلیل بررسی کنیم پوشش و مد نمونه خوبی است، آنچه ما در جامعه شاهد هستیم این است که الگوی صحیح ایرانی و اسلامی در 90 درصد موارد از بین رفته. آیا ما نمی‌دانیم خواست و تقاضای مردم ما در این باره چیست؟ آیا مصداق پوشش اسلامی منطبق بر فرهنگ خود را نمی‌دانیم؟ واقعیت این است که این را می‌دانیم اما اراده‌ای وجود ندارد که هویت پوشش ما که از دست رفته را احیا و بازسازی کند. چراکه پاشنه بازار و اقتصاد پوشاک ما بر دوری این مهم از هویت اصیل خود می‌چرخد.

  چرا فرهنگ؟

وی در بخش دیگری از سخنان خود تشریح کرد: یک اشتباه استراتژیک که برخی مطرح می‌کنند این است که در این وضعیت بد اقتصادی باید به دنبال احیا و بازسازی فرهنگ و مقوله‌های فرهنگی باشیم. پاسخ این سؤال روشن است، در خارج از کشور مهم‌ترین رشته‌ها علوم انسانی است و عمده سرمایه‌گذاری روی این دسته از علوم است چون صاحب‌نظران آن‌ها می‌دانند اگر هویت دچار چرخش شود، هویت جدید شرایط جدید تعریف می‌کند و این مبدأ چالش‌های و تحریف‌ها خواهد بود.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان همدان با طرح این سؤال که چرا اقتصاد ما چالشی بوده و سود محور است؟ مطرح کرد: وقتی سرمایه از سمت تولید به سوی مشاغل کاذب و دلالی برود نشان می‌دهد در اندیشه‌های دینی تردید ایجاد شده است، اسلام به خمس، ایثارگری، توجه به نیازمندان و نیازهای دیگران تأکید دارد اما دلالی و سودمحوری از این باورها جداست بنابراین نیاز به اصلاح باورهای خود در این زمینه داریم.

حجت‌الاسلام نظیری متذکر شد: مشکل دیگر ما این است که شاید قدری استقامتمان ضعیف شده و این در سایه بی‌توجهی مسئولان و متولیان امر شکل گرفته چراکه «الناس علی دین ملوکهم» وقتی مسئولان منافع حزبی و گروهی خود را بر منفعت مردم و جامعه ترجیح می‌دهند و مردم در نگاه مسئولان کمرنگ هستند، طبیعی است که این رویه در جامعه به یک فرهنگ غلط تبدیل شده و مردم هم به فکر سود خودشان باشند.

  مطالبات فرهنگی از دولت سیزدهم

وی خاطرنشان کرد: انتظار می‌رود فرهنگ در نگاه دولت سیزدهم مهم‌تر باشد؛ مجلس فعلی هم انقلابی است اما وقتی صحبت از کمیسیون فرهنگی به میان می‌آید کسی راغب حضور در این کمیسیون نیست این نشانه مظلوم بودن و بی‌توجهی به فرهنگ است.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان همدان بیان کرد: انتظار می‌رود دولت در وهله اول به فرهنگ و نسبت آن با سایر بخش‌ها نگاه ویژه داشته باشد و سپس عارضه‌یابی کند و با رصد جدی فرهنگ کشور به این عرصه سامان ببخشد.

  تعدد متولیان فرهنگی، چالش جدی حوزه فرهنگ

حجت‌الاسلام نظیری عنوان کرد: یکی از چالش‌های جدی عرصه فرهنگ علاوه بر موارد مذکور تعدد دستگاه‌های فرهنگی کشور است که باید اصلاح شود؛ اگر لازم است که برخی دستگاه‌ها منحل شود باید این کار صورت بگیرد، یا اگر می‌توان مأموریت برخی دستگاه‌ها را به دیگر دستگاه‌ها سپرد باید این اقدام را انجام داد و به طور کلی باید اصلاح جدی در این زمینه صورت بگیرد.

وی تأکید کرد: مسئله بعدی این است که لازم است در شکل‌گیری وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌های فرهنگی به «تخصص برآمده از اندیشه اسلامی» توجه شود ممکن است افرادی به بنا به سفارشات در این حوزه قرار بگیرند اما فهم صحیحی از این مهم نداشته باشند.

  رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی نقش خود را به‌درستی ایفا کند

این مسئول درپایان یادآور شد: شورای عالی انقلاب فرهنگی اولاً سیاست‌گذار برنامه‌های فرهنگی بوده و دوماً هماهنگ‌کننده مجموعه‌های فرهنگی است که خودش مختل بوده و تاکنون نقش خود را به‌درستی ایفا نکرده است رئیس جمهور به‌عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی باید این موارد را به صورت جدی در دستور کار خود قرار دهد تا شاهد تحول و ترمیم و بازسازی هویت از دست رفته خود در عرصه فرهنگی کشور باشیم.