اهمیت محیط زیست به‌عنوان یکی از ارکان مهم توسعه، امنیت و زیست سالم برای نسل امروز و آینده به همگان ثابت شده اما وقوع پدیده خشک‌سالی این حوزه پر اهمیت را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده و نگرانی‌ها در خصوص ادامه زیست وحوش و گونه‌های گیاهی را افزایش داده است.

ارتباط بی‌چون و چرای انسان با محیط زیست و گونه‌های زیستی، حقیقتی است که هیچ انسان، مجموعه، کشور، دستگاه اجرایی و دولتی نمی‌تواند نسبت به آن بی‌تفاوت باشد زیرا با حفظ محیط زیست می‌توان اقدام به حفظ منابع، ظرفیت‌ها و تقویت توان و پشتوانه کشور کرد.

محیط زیست و منابع طبیعی به‌مثابه هدیه‌‎ای از نسل‌های گذشته تحویل نسل امروز شده و باید بدون خدشه و کمبود به نسل‌های بعد تحویل داده شود پس وارد آمدن هر گونه خدشه و خسارت به محیط زیست، منابع طبیعی و گونه‌های جانوری، سلامت و زیست انسان را در چرخه طبیعت با مشکل مواجه می‌کند.

در این میان وقوع پدیده خشک‌سالی آغازی بر وارد کردن تنش بر محیط زیست و گونه‌های جانوری و حتی موضوع تأمین آب شرب در برخی استان‌ها را رقم زد که در این بین استان همدان از این قاعده مستثنی نیست.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی کشور گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

احد وظیفه با تأکید بر اینکه خشک‌سالی یک پدیده خزنده و فراگیر است گفت: این پدیده به تدریج ظاهر شده و آثار خود را بر محیط نمایان می‌کند.

وی با اشاره به تعریف پدیده خشک‌سالی، ابراز کرد: این پدیده به چند دسته خشک‌سالی‌های هواشناسی، کشاورزی و هیدورلوژی تقسیم می‌شود و در مرحله چهارم این پدیده دارای اثراث اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیط زیستی خواهد بود که این بخش‌ها زنجیروار به هم پیوسته‌اند.

وی با تأکید بر اینکه در تقسیم‌بندی عنوان‌شده مدت کم‌بارشی ملاک تعیین نوع خشک‌سالی به حساب می‌آید پس ممکن است این پدیده برای یک ماه، یک فصل و یا یکسال و بیشتر ادامه پیدا کند افزود: برای مثال در یک نقطه برای بازه زمانی یک ماهه یا بیشتر بارندگی کمتر از نرم باشد که به این مهم اصطلاحاً خشک‌سالی هواشناسی گفته می‌شود.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی کشور با تأکید بر اینکه اگر در این بازه زمانی کم‌بارشی بین یک تا سه ماه افزایش پیدا کند اثرات خود را در بخش کشاورزی نمایان می‌کند، البته این مهم بستگی به فصل نیز دارد تشریح کرد: اگر این مدت طولانی‌تر شود و به 6 ماه و یا بیشتر برسد به تدریج این پدیده در چرخه هیدرولوژیی (آب‌شناسی) تأثیرگذار خواهد بود به طوری‌که دبی رودخانه و آب پشت سد‌ها تغییر کرده و کاهش می‌یابد.

وظیفه با بیان اینکه اگر این مدت باز هم طولانی‌تر شود به طوری‌که درآمد کشاورزی کاهش پیدا کرده و محیط به‌تدریج تخریب و گردشگری منطقه تحت تأثیر قرار می‌گیرد به‌تدریج مهاجرت و جابه‌جایی جوامع مطرح و نزاع بر سر آب افزایش پیدا کرده و درآمد عمومی مردم در منطقه کاهش می‌یابد، افزود: در واقع شرایط نرمال و نظام موجود در منطقه به‌هم می‌ریزد.

وی با اشاره به اینکه این مهم اثرات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خشک‌سالی است که بر منطقه مورد نظر حادث می‌شود تصریح کرد: بر این اساس متأسفانه ما در کشور طی دو دهه گذشته دچار خشک‌سالی‌‌های بسیار طولانی‌مدت (از دهه 80 تاکنون) و گسترده شدیم.

این مسئول با اشاره به اینکه به‌تدریج فراوانی و تعداد سال‌های خشک در کشور به‌ویژه سال‌های زراعی 99-1400، 1400-1401 رو به افزایش است، ابراز کرد: این سال‌ها دو سال پی درپی خشک است که با آن مواجهیم و حتی سال زراعی 99- 1400 یکی از خشک‌سالی‌های بی‌سابقه در تاریخ کشور بوده که میزان بارش سالانه به کمترین مقدار خود رسیده است.

وظیفه با بیان اینکه خزنده و تدریجی بودن خشک‌سالی منجر به آن می‌شود که جوامع زمانی این پدیده را احساس کنند که خشک‌سالی حادث و اثرات آن نمود یافته است گفت: این پدیده متأسفانه بسیار گسترده بوده و همه بخش‌ها همچون محیط زیست، حیات‌وحش و زندگی جوامع انسانی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.

وی با بیان اینکه خشک‌سالی وقتی بخش کشاورزی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد بسیاری از حوزه‌های دیگر همچون امنیت غذایی را نیز درگیر می‌کند ابراز کرد: علاوه بر این این پدیده سطح بهداشت عمومی (افزایش گرد و خاک) مردم را نیز دچار مشکل می‌کند.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی کشور با اشاره به اینکه به‌منظور مدیریت این پدیده در سطح ملی تشکیل کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، کشور و صنعت، معدن، تجارت و سازمان‌های حفاظت از محیط زیست و برنامه و بودجه کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اسفندماه سال 96 به تصویب هیئت وزیران رسید گفت: هدف از تشکیل این کارگروه که متعاقباً سازمان هواشناسی کشور نیز به آن اضافه شد، هماهنگی و انسجام در برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی در سطح کشور و متعادل‌سازی منابع و مصارف آب بوده است.

وظیفه با اشاره به اینکه به استناد مصوبه هیئت وزیران در خصوص تأسیس کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی، وظایف این کارگروه عمدتاً معطوف به مواردی همچون انسجام و پیگیری اجرای قوانین و مقررات مؤثر در تحقق سازگاری با کم‌آبی و تعادل منابع و مصارف آب در مناطق مختلف کشور، تعیین چگونگی توزیع کمبود آب بین مصارف مختلف، محدودیت کشت‌های با نیاز آبی بالا، تحویل حجمی آب به اراضی کشاورزی و اعمال محدودیت در برداشت‌ها، کاهش آب مصرفی فضای سبز، اصلاح تعرفه‌ها به‌منظور پیاده‌سازی الگوی مصرف آب شرب، کنترل اضافه برداشت از منابع آب زیر زمینی با افزایش تعرفه مصارف مازاد برای دوره محدود، پشتیبانی از تدابیر استان‌ها درخصوص جلوگیری از بروز مشکلات و تعارضات اجتماعی، نظارت بر عملکرد و پیشرفت برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی استان‌ها در کارگروه‌های استانی سازگاری ارتقای آگاهی‌‌ عمومی از وضعیت منابع آب کشور است تصریح کرد: به‌منظور تحقق اهداف فوق، کارگروه‌های استانی سازگاری با کم‌آبی در کلیه استان‌های کشور به ریاست استانداران فعال شده تا برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی استان‌ها را تدوین و پس از تصویب در سطح استان‌ها برای بررسی و تصویب به کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی ارائه کنند که در حال حاضر در سال دوم عملیات اجرایی این کارگروه در سطح ملی هستیم.

وی با اشاره به وضعیت کم‌آبی در استان‌های غربی کشور ابراز کرد: به طور کلی میزان بارندگی‌ها در کشور وضعیت خشک‌سالی شدید در غالب نقاط کشور را نشان می‌دهد و اصلاً بارندگی‌ها رضایت‌بخش نیست و بسیار کمتر از حد نرمال است.

این کارشناس حوزه مدیریت بحران با تأکید بر اینکه خشک‌سالی سال گذشته و پی در پی بودن این پدیده منجر به آن می‌شود که اثرات این وضعیت شدیدتر شود افزود: بارندگی‌ها در استان‌های ایلام، کرمانشاه، لرستان و همدان بسیار کاهش یافته و حدود 35 تا 65 درصد بارندگی‌ها زیر حد نرمال بوده است.

وظیفه با بیان اینکه آنچه مسلم است عمده بارش‌ها در کشور از آبان شروع می‌شود و غالباً تا اواخر اردیبهشت‌ماه ادامه دارد، اضافه کرد: خردادماه بسیار کم‌بارش می‌شود، در ماه‌های تابستانی نیز تقریباً بارندگی اتفاق نمی‌افتد و مهرماه که شروع سال آبی است، کم‌بارش خواهد بود و بیشتر نوار شمالی کشور و دامنه‌های البرز را دربرمی‌گیرد؛ بنابراین در حال ‌حاضر آن‌چنان فرصتی برای جبران بارش‌ها نداریم و این مهم به سال آبی بعدی موکول می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در استان‌های همدان نبود رودخانه دائمی و برداشت بیش از حد از سفره‌های زیر زمینی و نیز وجود برخی صنایع همچون نیروگاه گازی شرایط را بغرنج کرده است گفت: دراین بین بست چاه‌های غیر مجاز، هوشمند کردن کنتور چاه‌ها و تغییر رویکرد مصرف انرژی در نیروگاه موجود به سمت انرژی‌های پایه، ازجمله الزامات است.

وی با تأکید بر اینکه بنده از دیگر صنایع موجود در استان همدان بی‌اطلاع هستم اما باید این نکته از سوی متولیان امر مورد توجه قرار گیرد که در توسعه‌های جدید صنایع حتماً موضوع انرژی و آب مورد را مد نظر داشته باشند تشریح کرد: در این زمینه توجه به سند آمایش سرزمینی می‌بایست از اولویت‌ها باشد.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی کشور ادامه داد: در مصارف دیگر مثل کشاورزی و صنعتی باید راهکارهای کاهش مصرف به کار گرفته شود مثل بازچرخانی آب، استفاده از پساب‌ها و غیره. این روش‌ها کم‌وبیش در صنعت استفاده می‌شود، ولی باید به نوعی گسترش پیدا کند. با توجه به اهمیت و کمبود آب در کشور، هر جایی که در کشور مجتمع صنعتی بوده، باید برویم به سمت استفاده از آب‌های پساب یا اصطلاحاً آب‌های خاکستری و بازچرخانی آب؛ علاوه بر این‌ها جانمایی صنایع پرمصرف هم به اندازه مصرف بهینه آب مهم است.

وظیفه، افزود: عدم توجه به سازگاری با خشک‌سالی نتیجه ای جز تخریب محیط و سرزمین را نخواهد داشت و امکان برخورد با این مسئله در صورت عدم سازگاری از توان خارج خواهد شد.