یکی از مشکلات حادی که دامنگیر جنگل‌های زاگرس شده است، آفات و بیماری است. آفت‌های جوانه‌خوار، برگ‌خوار، بذرخوار بلوط ازجمله بیماری‌هاست که زاگرس را با خطر مواجه کرده است. آن‌ها جزو اکوسیستم زاگرس هستند و به‌خودی خود آفت محسوب نمی‌شوند اما زمانی که موجب به‌هم خوردن تعادل زیستی‌ شوند، تبدیل به آفت می‌شوند.

حمیدرضا قنبری درباره آفت‌های موجود درجنگل‌های زاگرس اظهار کرد: از مهم‌ترین میزبانان آفات و حشرات در جنگل‌های زاگرس، درختان بلوط هستند. در بلوطستان‌های ایران دو آفت کلیدی برگ‌خوار و جوانه‌خوار بلوط‌ وجود دارد که غذای مورد نیاز خود را از برگ‌ها و جوانه‌های درختان بلوط تأمین می‌کنند. این آفات که طی سالیان گذشته به‌ویژه سال قبل در جنگل‌های زاگرس طغیان کردند، آفت‌های بومی منطقه بودند.

وی درباره راه‌های مبارزه با آفات اظهار کرد: ازجمله راهکارهای مبارزه با آفات به‌ویژه این دو آفت کلیدی در جنگل‌های زاگرس‌، راهکارهای بیولوژیک و استفاده ازترکیبات بی ‌تی (ترکیبات اثرگذار بر آفات که تأثیر منفی بر محیط زیست ندارند) هستند. بر اساس پایش‌های انجام‌شده می‌توان گفت که استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، فارس‌، خوزستان، چهارمحال وبختیاری- که در منطقه رویشی زاگرس قرار دارند- درگیر طغیان آفات هستند. در این زمینه تیم‌های پایش و نظارت دفتر حفاظت و حمایت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور متشکل از کارشناسان گیاه‌پزشکی خبره به نام گروه گیاه پزشکی با تیم‌های استانی هماهنگی‌های لازم برای مبارزه با آفات را انجام داده‌اند.

به گفته مدیرکل دفتر حفاظت و حمایت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در مراحل اولیه این کار، دستورالعمل‌هایی برای کنترل و مبارزه با هر نوع آفت، بیماری همچنین دو آفت کلیدی پروانه جوانه‌خوار و پروانه برگ‌خوار بلوط تهیه و به استان‌ها ابلاغ کردیم. پس از ابلاغ این دستورالعمل‌ها، از سال 1401 پیش‌بینی اعتبارات برای کنترل آفات را در دستور کار خود قرار دادیم و اعتبارات را بر مبنای آن فراهم کردیم.

قنبری درباره محل تأمین این اعتبارات اظهار کرد: اعتبارات در نظر گرفته شده در حوزه گیاه‌پزشکی، از دو محل استانی که خود استان‌ها فعال شدند و اعتبارات ملی به استان‌ها تخصیص یافت. میزان اعتبارات تخصیص یافته درحوزه کنترل آفات و بیماری‌های حوزه منابع طبیعی کشور درسال 1401 از محل ملی بیش از 32 میلیارد تومان بوده است همچنین آخرین اعتبار تخصیص‌یافته علاوه بر اعتبارات قبلی به هفت استان درگیر آفات برگ‌خوار و جوانه‌خوار بلوط حدود 7.9 میلیارد تومان در حوزه دفتر حفاظت و حمایت باهماهنگی سازمان مدیریت برنامه‌ریزی کشور بود. امسال نیز میزان 26 میلیارد تومان ازمحل ملی برای پروژه‌های گیاه‌پزشکی و کنترل آفات و بیماری‌های این حوزه پیش‌بینی شده است.

وی ادامه داد: طی هفته‌های اخیر یک گروه از دفتر حفاظت و حمایت برای بازدید به استان‌های خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و فارس جهت بررسی و ارزیابی وضعیت کنترل آفت برگ‌خوار بلوط با استفاده از روش محلول‌پاشی با ترکیبات زیستی اعزام شد این در حالیست که در استان خوزستان به‌دلیل سرمای دیررس بهاره در حوزه استان‌های درگیر، فعالیت لاروها مقداری کاهش یافته است. در حال حاضر به حد مورد نیاز «بی‌تی» داریم و تنها به یک ارزیابی برای اثرگذاری این ترکیب نیاز است تا درصورت چشمگیر بودن تأثیرات آن، استفاده از این روش ادامه داشته باشد. در غیر این صورت شیوه‌های کنترلی دیگری را پیگیری می‌کنیم.

وی افزود: ازجمله اقدامات صورت‌گرفته در حوزه کنترل آفات علاوه بر پیش‌بینی اعتبارات مورد نیاز، خرید «بی‌تی» و ترکیبات کم‌خطر برای محیط زیست و مؤثر بر دفع آفات، پیش‌بینی عملیات محلول‌پاشی و پایش و نظارت بر حسن انجام اقدامات صورت گرفته است. نقاط بحرانی درگیر آفات در قالب نقاط پرخطر، متوسط و کم‌خطر مشخص شده‌ است و در دست اقدام هستند. در حال حاضر آفات در نسل اول و سن سوم و چهارم هستند و با توجه به کاهش جمعیت آفت پروانه برگ‌خوار بلوط نسبت به سال گذشته باید آماده باشیم تا با قرار گرفتن این آفات در نسل دوم سن اول و دوم که بهترین زمان مبارزه است به انجام عملیات تلفیقی بپردازیم و اقدامات کنترلی انجام دهیم.

مدیرکل دفتر حفاظت و حمایت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان اینکه آفات موجود در جنگل‌ها چند نسلی هستند، توضیح داد: بر مبنای مراحل شکل‌گیری یک پروانه شامل سن‌های مختلف لاروی، شفیرگی و حشره بالغ، زمانی که این آفات در مرحله لاروی هستند، از درختان بلوط تغذیه می‌کنند و به آن‌ها صدمه می‌زنند. بهترین زمان مبارزه با آفات برگ خوار و جوانه‌خوار بلوط مراحل اولیه لاروی است چراکه اثر کنترل‌ها بیشتر می‌شود. با توجه به این که نسل زمستان‌گذرا داشتیم و سن دوی لاروی از این زمستان گذرانی خارج شده است، ما مبارزه را آغاز کردیم و خوشبختانه جمعیت آن‌ها نسبت به سال گذشته کمتر بود. ما پیش‌بینی می‌کنیم که در نسل دوم و سن اول کنترل را به‌صورت کامل انجام دهیم.

قنبری ادامه داد: بر اساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده، با حمایت‌های سازمان برنامه و بودجه کشور، از محل اعتبارات برگشت درآمدهای وصولی به سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری زمینه تأمین و تخصیص اعتبار مورد نیاز برای مبارزه با آفات و بیماری‌های این حوزه را فراهم کردیم.

وی درپایان تصریح کرد: یکی ازبخش‌های مهمی که در وظایف و مأموریت‌های این دفتر تعیین شده است بخش گیاه‌پزشکی و مدیریت و کنترل آفات و بیماری‌های بخش جنگل‌ها و مراتع است که با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش خطر طغیان آفات و بیماری‌ها در این حوزه برنامه‌ریزی برای ایجاد سامانه پایش و کنترل هوشمند در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در دستور کار قرارگرفته است.