سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش : سرگرمی سالم در اوقات فراغت می‌تواند به ایفای بهتر نقش افراد در جامعه کمک کند و به‌تدریج در بهره‌وری و کیفیت اقدامات فرد اثرات مثبتی را به‌دنبال داشته باشد، ضمن اینکه تفریح می‌تواند جذابیت، نشاط، سلامت روانی و اجتماعی را برای تمامی افراد خانواده به همراه بیاورد.

 

همه اعضای خانواده از فعالیت‌های روزمره خسته می‌شوند و باید برنامه‌هایی برای سرگرمی تدارک ببینند چراکه این اتفاق در افزایش انرژی و شادابی اجتماعی در بین اعضای خانواده مؤثر است و باعث ایجاد تعادل میان کار، سرگرمی و اوقات فراغت خواهد شد.

 

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با دانش‌آموخته جامعه‌شناسی فرهنگی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

 

سید کمیل حسینی با بیان اینکه از دیدگاه‌های مختلف اسامی متفاوتی برای عصر جدید به‌کار می‌رود که یکی از آن‌ها عصر تفریح و سرگرمی است، گفت: بدان معنا که ما در جهانی زندگی می‌کنیم که یکی از وجوهات مهمی که آدم‌ها به آن فکر می‌کنند همین اصل تفریح و سرگرمی است، دائماً به این می‌اندیشند که اوقات فراغت خود را چگونه باید بگذارنند.

 

وی افزود: شرایط به گونه‌ای پیش رفته که گویا به تعبیری زندگی می‌کنند تا سرگرم باشند به طوری که یکی از دلایل احساس نارضایتی که امروز در بین جامعه جوان ما وجود دارد به همین موضوع بازمی‌گردد، زیرا همواره این دغدغه را داشته و می‌گویند چه باید بکنیم که سرگرم شویم؟ حتی در خانواده به‌عنوان گلایه‌مندی عنوان می‌کنند که ما جایی برای تفریح کردن نداریم.

 

وی با بیان اینکه توقعی در جامعه و جهان جدید ایجاد شده که بنیان آن بر پایه تفریح و سرگرمی است و همواره به‌دنبال آن می‌گردند، ابراز کرد: بر این اساس گویا اصل زندگی و حتی کسب درآمد نیز با هدف سرگرم شدن است. در نگاه اصیل گذشته ما اینگونه نبود بلکه این امر ابزاری بود که بتوان مسیر زندگی و رشد را بهتر پیش برد.

 

این جامعه‌شناس فرهنگی افزود: در جهان جدید به‌نظر می‌رسد افراد به‌دنبال این هستند که به تفریح و سرگرمی برسند در واقع این امر به یک محور بدل شده؛ مثلاً پول جمع می‌کنند که به سفر خوب بروند، برای کارهای منزل خدمه می‌گیرند تا خودشان وقت بیشتری برای تفریح داشته باشند، حتی ممکن است خود شغلی را در پیش نگیرند و سرمایه‌گذاری کنند تا بتوانند به تفریحات خود برسند و غیره.

 

حسینی تأکید کرد: در نگاه اصیل گذشته تفریح و سرگرمی در زندگی اصل نبود بلکه همانطور که پیشتر عنوان شد ابزار، مسیر و راهی بود برای اینکه افراد خود را آماده و بانشاط نگه داشته تا مسیر تعالی را به‌راحتی طی کنند.

 

وی با بیان اینکه نکته حائز اهمیت دیگر اینکه ما در چند مفهوم دچار کج‌فهمی شدیم، اظهار کرد: یکی از این مفاهیم لذت است که در بسیاری از موارد افراد در پی انجام تفریح درصدد رسیدن به آن هستند؛ مثلاً افراد برای لذت بردن به رستوران رفته و یا با دوستان خود به‌صورت دسته‌جمعی بیرون می‌روند.

 

این جامعه‌شناس فرهنگی ادامه داد: مفهوم دوم شادکامی یا خوشبختی است که شامل احساس رضایت درونی می‌شود.

 

حسینی با تأکید بر اینکه بین لذت و شادکامی باید تمایز قائل شد، ابراز کرد: متأسفانه در جهان جدید شفافیت و تمایز بین این دو مفهوم را در ذهن مردم جاری نمی‌کنند زیرا لذت به‌نوعی قابل خرید و فروش و درآمدزایی است.

 

وی با تأکید بر اینکه لذت‌هایی همچون غذای خوشمزه، هیجان، سرگرمی، تفریح و غیره قابلیت فروش داشته اما مفهوم خوشبختی، شادکامی و آرامش اینگونه نیست، ابراز کرد: یعنی نمی‌توان به فرد گفت اگر این بسته سرگرمی را استفاده کنید حتماً خوشبخت خواهید شد.

 

وی ادامه داد: خوشبختی عمیق‌تر و ماندگارتر از مفهوم لذت بوده و بر اساس سروتونین در مغز شکل می‌گیرد حال آنکه لذت بر اساس دوپامین (پیام‌رسان عصبی است که توسط بدن در شرایطی مثل خوردن غذا، رابطه جنسی و استفاده از مواد مخدر ترشح می‌شود) به‌وجود می‌آید.

 

این جامعه‌شناس فرهنگی با تأکید بر اینکه لذت اعتیادآور است اما شادکامی اینگونه نیست، افزود: در جهان جدید و کشورهای سرمایه‌داری، بازار به‌دنبال آن است که لذت را به‌عنوان شادکامی به مردم قالب کرده و بفروشد حال آنکه یقیناً آن تفریح شما را شادکام نمی‌کند بلکه تنها منجر به لذت بردن آنی شما خواهد شد.

 

حسینی با اشاره به اینکه وقتی به تفاوت این مفاهیم پی ببریم در زندگی خود مسیری را متصور می‌شویم که به‌دنبال رسیدن به آرامش و اصل وجود خود یعنی خدا هستیم و در این مسیر می‌بایست مجهز به ابزاری باشیم که یکی از آن‌ها تفریح و سرگرمی است اذعان کرد: درواقع این امر می‌تواند حالمان را در این مسیر خوب کرده و انرژی‌مان را برای رسیدن به مقصود (حقیقت آرامش) بیشتر کند.

 

وی با تأکید بر اینکه در پی آنچه بیان شد والدین، جامعه، حاکمیت و خود فرد باید از این منظر به تفریح نگاه کند، خاطرنشان کرد: درواقع سرگرمی و تفریح باید به ابزاری برای رشد و تربیت فرزندان در خانواده بدل شود.

 

وی افزود: این بدان معنا نیست که والدین فرزندانشان را برای تفریح به بیرون از منزل و پارک نبرند و یا اجازه ندهند به ورزش و یا موسیقی و هنر بپردازد بلکه حتی در برخی موارد حضور در اجتماع زمینه‌های رشد بهتر فرزندان را فراهم می‌کند.

 

این جامعه‌شناس فرهنگی با تأکید بر اینکه در برخی موارد که ما از تفریح تربیتی صحبت می‌کنیم به اشتباه آن را با کلاس درس یکسان قلمداد می‌کنند، اذعان کرد: درواقع این مفهوم بدان معناست که تفریح در مسیر تربیت بهتر قرار گیرد مثلاً من فرزندم را برای تفریح به کوه می‌برم اما در نگاه عمیق‌تر هدفم چیز دیگری است.

 

حسینی با بیان اینکه در این نگاه چند توصیه قابل مطرح شدن است، خاطرنشان کرد: حضور در طبیعت یکی از مسائلی است که در عین مقبولیت برای فرزندان از بعد سرگرمی به لحاظ تربیتی مؤثر واقع می‌شود زیرا یکی از دلایلی که در دنیای جدید انسان از حقیقت دور و از خود بیگانه شده، جدایی آن‌ها از طبیعت است، این جدایی مجال فکر کردن را از انسان گرفته و در پی آن کمتر دچار چالش می‌شوند، پس به اینگونه مسائل کمتر فکر می‌کنند که مثلاً این جهان چگونه شکل گرفته و ذات ما از کجاست؟

 

وی با اشاره به اینکه ایجاد حیرت در فرزندان، در پی حضور آن‌ها در طبیعت محقق شده و او را به تفکر وا داشته و نگاه او را به لحاظ بینشی عمق می‌بخشد، گفت: نکته بعد این است که ما باید کار را برای فرزندانمان به‌عنوان یک تفریح معرفی کنیم.

 

وی افزود: برخلاف امروز که تنبلی و دراز کشیدن در منزل و جستجو در صفحات مجازی و فارغ شدن از کار را تفریح و سرگرمی قلمداد می‌کنند، در گذشته در فرهنگ اصیل ایرانی کار را تفریح می‌دانستیم.

 

این جامعه‌شناس فرهنگی با تأکید بر اینکه والدین باید نگاه کودک را به گونه‌ای هدایت کنند که به کار به‌عنوان تفریح نگاه کند، اذعان کرد: فرزندان ما باید از کار کردن لذت ببرند؛ البته این امر خود نیازمند مقدمه است.

 

حسینی گفت: فرزند ما با کاری که می‌کند و مسیر درستی که برای رسیدن به آن طی می‌کند زندگیش معنا پیدا کرده و آن را جزو اهداف خود قرار داده و اگر در آن استعداد داشته باشد در پی آن شاهد تحقق رسالت فردی و اجتماعی او خواهیم بود.

 

وی ادامه داد: این بدان معنا است که مثلاً منِ فرزند، فردی هستم که دوست دارم برنامه‌نویس یا یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای شوم؛ بنابراین با توجه به افق تعریف‌شده کاری که انجام می‌دهم و دانشی که کسب می‌کنم در مسیر رسیدن به این هدف برایم لذت‌بخش خواهد بود.

 

وی با بیان اینکه در این مسیر والدین می‌بایست فرزندان را در پی بردن به استعدادهایشان و کمک برای رسیدن به اهدافشان یاری کنند، اظهار کرد: همین که فرزند بتواند بر اساس استعدادش در کار مورد علاقه‌اش رشد کند، احساس رضایت در درون او ایجاد شده و در ادامه احساس لذت خواهد کرد، البته اینکه در آینده این مسیر به خواست فرزند عوض شود ایرادی ندارد چراکه انسان‌ها به‌مرور زمان تغییر کرده و اهدافشان نیز تغییر می‌کند.

 

این جامعه‌شناس فرهنگی با تأکید بر اینکه اگر فرزندی رسالت اجتماعی و فردی نداشته باشد غلط است، افزود: توصیه بعدی ورزش کردن است که به‌شدت در سلامت روان و جسم فرزندان ما تأثیر دارد به نحوی که طبق آمار، یکی از مؤلفه‌هایی که فرزندان ما را از بیماری‌های روحی دور نگه می‌دارد فعالیت ورزشی است.

 

حسینی ادامه داد: نکته بعدی قابل توصیه، دوری از رسانه است زیرا بنا به ظرفیت بالا و جذابیتی که دارد به تعبیری در حال بلعیدن اوقات فراغت و زندگی فرزندان ماست؛ البته این به معنای عدم استفاده از رسانه نیست بلکه باید به‌صورت مدیریت‌شده در مسیر و هدف درست از آن استفاده کرد.

 

وی با تأکید بر اینکه وقتی همه زندگی فرزند ما به وبگردی و گشتن در شبکه‌های اجتماعی خلاصه می‌شود باید نگران بود، زیرا پس از چند سال که بزرگ‌تر شده سرگردان خواهد بود چون به هیچ جایی نرسیده و هدفی را دنبال نکرده، اذعان کرد: مسئله به‌قدری حائز اهمیت است که اگر حتی فرزند ما از رسانه برای بازی استفاده می‌کند آن بازی نیز ساختار داشته باشد و مرتبط با هدف او انتخاب شود.

 

وی با اشاره به اینکه در این زمینه وجود زیرساخت‌ها، ابزار و امکانات در جامعه نیز برای تفریح در حوزه تربیت اهمیت بسیاری دارد، خاطرنشان کرد: وقتی ما صحبت از تفریح تربیتی می‌کنیم مسئولان باید به این سؤال‌های ما پاسخ دهند که برای رسیدن به این مفهوم کدام زیرساخت فراهم است؛ مثلاً کدام باشگاه ارزان‌قیمت، کدام استخر و یا کدام پایگاه و هیئت مذهبی و مسجد پاسخگوی نیاز فرزند ما در مسیر درست خواهد بود تا به بیراهه نرود؟