شهرستان ملایر با دارا بودن بیش از 12 هزار هکتار باغ انگور و تولید سالانه بیش‌ از 30 هزار تُن انگور و تولید بیش از 50 هزار تُن کشمش، یکی از تولیدکنندگان عمده این محصول در کشور به‌شمار می‌رود؛ به‌ گونه‌ای که سهم شهر جهانی انگور از میزان صادرات کشمش ایران، بین 40 تا 50 هزار تُن است و 25 درصد ارزش دلاری و 28 درصد حجم صادرات ایران را به خود اختصاص داده است.
این درحالی است که منطبق با علم اقتصاد کشاورزی، بدون شک زنجیره تولید محصولات کشاورزی زمانی تکمیل می‌شود که تمامی حلقه‌های این حوزه در کنار هم قرار گیرند؛ اما در شهرستان ملایر با وجود ظرفیت زیاد در تولید انگور، همچنان تنها محصول حاصل از آن، کشمش است و در ایجاد سایر صنایع تبدیلی و فرآوری و تکمیلی، زنجیره تولید این محصول صادراتی، با نواقصی مواجه بوده؛ درحالی که انگور یکی از محصولاتی است که به‌صورت گسترده در صنعت فرآوری مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این محصول می‌توان عصاره، شیره، کشمش، کشمش سیاه، روغن انگور، سرکه، کنسانتره و غیره تهیه کرد؛ به دیگر سخن این محصولات با استفاده از فناوری‌های مدرن و بازاریابی مناسب، قابلیت بهره‌برداری اقتصادی زیادی دارند.
علاوه‌بر این، نهال انگور ازنظر سودآوری در کشاورزی، قابلیت صادرات به بازارهای خارجی را نیز دارا است. بخش کشاورزی در ملایر در چرخه اقتصاد شهرستان، حجم قابل‌ توجهی را به خود اختصاص داده و در رونق اقتصاد منطقه تأثیرگذار است.
از طرفی می‌توان گفت از سال 1397 به بعد نظام تولید انگور دره جوزان ملایر در سازمان جهانی خواروبار کشاورزی (فائو) ثبت جهانی شد که در کنار تمامی ظرفیت‌ها و شاخصه‌های بارز این شهرستان، یکی از پیشران‌های اصلی توسعه ملایر به‌شمار می‌رود؛ البته ایجاد صنایع تبدیلی متنوع، یک بال دیگر پیشرفت صنعت تاکداری این دیار زرخیز و رشد و توسعه‌ ملایر است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع، بر آن شدیم تا درخصوص ظرفیت‌ها و حمایت‌های دولتی از حوزه سرمایه‌گذاری برای این محصول در عرصه فرآوری، گفت‌وگویی را با علیرضا زنگنه، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ملایر ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیر جهاد کشاورزی ملایر ضمن اشاره به ظرفیت شهرستان در عرصه تولید محصولاتی همچون انگور و کشمش، در پاسخ به این سؤال که درحال حاضر حمایت‌ها و برنامه‌هایی برای فراهم‌ کردن فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه کشاورزی، به‌ویژه صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته‌بندی انگور در شهرستان ملایر وجود دارد؟ گفت: شهرستان ملایر سالانه حدود 35 هزار تُن انگور تولید می‌کند؛ بخش عمده‌ای از این محصول یعنی چیزی حدود 70 درصد از آن به کشمش، آن‌هم عمدتاً از نوع کشمش تیزابی، تبدیل و صادر می‌شود، تأسف‌بار اینکه تاکنون سرمایه‌گذاری جدی‌ در حوزه تنوع‌بخشی به فرآوری انگور انجام نشده است.
* تنوعی در فرآوری نداریم
علیرضا زنگنه با بیان اینکه تمام کارخانه‌هایی که اکنون فعال هستند یا در زمینه کشمش تیزابی فعالیت و یا انگور را به‌صورت تازه‌خوری عرضه می‌کنند، تشریح کرد: این درحالی است که بنا بر توجیه اقتصادی، ظرفیت و بازار خوبی برای فرآورده‌هایی نظیر سرکه، آبغوره، شیره انگور، کنسانتره و آبمیوه‌های متنوع وجود دارد.
* تکمیل زنجیره ارزش در دستور کار
زنگنه ادامه داد: بنابراین ما از سرمایه‌گذارانی که تمایل دارند وارد زنجیره ارزش این محصول شوند، دعوت می‌کنیم که در این عرصه ورود پیدا کنند؛ چراکه این سرمایه‌گذاری‌ها نه‌تنها می‌تواند اشتغال‌زایی قابل توجهی به همراه داشته باشد، بلکه درآمدزایی خوبی نیز خواهد داشت.
وی با بیان اینکه یکی از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در عرصه انگور ورود به کشت گلخانه‌ای این محصول است به‌نحوی که ما نیز از این رویکرد حمایت کرده و در زمینه تولید انگور درحال حرکت به سمت کشت گلخانه‌ای هستیم، خاطرنشان کرد: این حمایت‌ها به‌گونه‌ای است که اگر سرمایه‌گذاری در این زمینه اعلام آمادگی کند، ما از محل اعتبارات موجود، حمایت‌های لازم را می‌کنیم.
مدیر جهاد کشاورزی ملایر با بیان اینکه همچنین با توجه به بحران آب تولید انگور در گلخانه ضرورت بیشتری دارد، اذعان کرد: توسعه صنایع تبدیلی و ایجاد تنوع در فرآوری انگور، از دیگر اهداف ما است که تاکنون در ملایر به‌طور جدی شکل نگرفته و نیازمند جذب سرمایه‌گذاران جدید است.
* استقرار 56 واحد تولید و بسته‌بندی کشمش در ملایر
وی در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت فعلی صنایع در ملایر گفت: اکنون 56 واحد فعال در حوزه بسته‌بندی و تولیدکشمش وجود دارد که 27 واحد از آن‌ها از وزارت صنعت، معدن و تجارت و مابقی از جهاد کشاورزی مجوز فعالیت دارند.
زنگنه خاطرنشان کرد: بااین‌حال مشکلاتی هم وجود دارد؛ به‌طور مثال بسیاری از کشاورزان زیرساخت مناسبی برای جمع‌آوری و عرضه کشمش ندارند و معمولاً محصول را در گونی به کارخانه‌ها تحویل می‌دهند که همین امر باعث کاهش کیفیت و ایجاد مشکلات متعدد در فرآیند شست‌وشو و فرآوری می‌شود. بنابراین تنوع‌بخشی به حوزه فرآوری این محصول تا حد زیادی می‌تواند این مشکل را نیز حل کند.
مدیر جهاد کشاورزی ملایر با بیان اینکه ما به‌ دنبال آن هستیم که با ترویج مصرف تازه‌خوری انگور و توسعه صنایع تبدیلی در بحث مشتقات انگور این مشکلات را کاهش دهیم، تشریح کرد: متأسفانه درحال حاضر در زمینه بهبود زیرساخت‌های جمع‌آوری انگور و کشمش، اعتباری اختصاص نیافته است.
زنگنه در پاسخ به سؤالی دیگر درخصوص «میزان اعتبارات تخصیصی به بحث سرمایه‌گذاری در قالب پرداخت تسهیلات در سال گذشته»، اذعان کرد: در ملایر حدود 44 میلیارد تومان تسهیلات از محل تبصره 18 برای توسعه مشاغل در حوزه‌های مختلف از حوزه کشاورزی و گلخانه‌ گرفته تا مرغداری‌ و باغداری، پرداخت شده است؛ اما میزان تسهیلات برای سال 1404 هنوز مشخص و مصوب نشده است.
وی درنهایت در پاسخ به این مسئله که آیا دولت خود به‌عنوان الگو پیش‌قدم می‌شود و برای مثال یک کارخانه در حوزه فرآوری‌های نوین احداث می‌کند تا سایرین نیز تشویق شوند؟ ابراز کرد: باید گفت که دولت مستقیماً وارد سرمایه‌گذاری نمی‌شود، بلکه تسهیلات و حمایت‌های لازم را در اختیار سرمایه‌گذاران علاقه‌مند قرار می‌دهد.
مع‌الوصف، چنان که گفته شد، به‌جز کشمش، امکان تبدیل انگور به فرآورده‌های با ارزش اقتصادی بیشتر، وجود دارد و براساس منابع علمی موجود، برای ارقام مختلفی که در مناطق مساعد انگورکاری ملایر کشت شده‌اند، می‌توان بهترین انتخاب برای تبدیل انجام و درنهایت ارزش‌افزوده محصول را تا حد زیادی افزایش داد که انگورکاران بهترین سود اقتصادی را داشته باشند؛ بنابراین مغفول ماندن فرآوری انگور و محدود کردن تبدیل این محصول به کشمش تیزابی، به‌هیچ‌وجه قابل قبول نیست، چراکه ارزش صادرات انگور در جهان 9 میلیارد دلار است که سهم ایران از این میزان صادرات تازه‌خوری انگور، چیزی حدود 20 میلیون دلار بوده و سایر مشتقات آن نیز بسیار ناچیز است.
این مهم درحالی است که در دلِ ثبت جهانی انگور ملایر، طرح‌هایی برای ارتقای کیفیت انگور، افزایش سهم این استان در ایجاد صنایع فرآوری و نیز تازه‌خوری انگور، دیده شده است که می‌بایست طی این سال‌ها به‌عنوان یک اولویت، از سوی نمایندگان شهرستان تا رسیدن به نتیجه مطلوب، پیگیری می‌شد؛ اما به نظر می‌رسد برای این عزیزان اولویت‌های دیگری مطرح است! زیرا یکی از نمایندگان ملایر در کمیسیون کشاورزی مجلس حضور داشته و این فرصت ناب برای دستیابی به اهداف تعریف‌شده در راستای جذب سرمایه‌گذار جهت توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری انگور بوده و هست؛ اما شاهد آن هستیم که با وجود شهرک‌های صنعتی مستعد، ایجاد صنایع تبدیلی مشتقات انگور در این شهرستان مغفول مانده است.

طاهره ترابی مهوش