مسعود مددیان روز دوشنبه در نشست خبری خود با خبرنگاران بیان کرد: آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک با ارائه خدمات کنترل کیفیت، تحقیقاتی و اطلاعاتی، نقشی حیاتی در توسعه پایدار و ارتقای ایمنی پروژه‌های عمرانی کشور ایفا می‌کند.
وی اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین مباحث در اجرای هر پروژه عمرانی، توجه به کیفیت است. ما در آزمایشگاه، کیفیت را در اولویت نخست فعالیت‌های خود قرار داده‌ایم؛ همان‌طور که هر فرد در خرید کالا یا دریافت خدمات به دنبال بهترین کیفیت است، در حوزه فنی و عمرانی نیز ارائه کار باکیفیت، نیازمند تجربه، تخصص، دانش و علاقه است. کیفیت امری اتفاقی نیست، بلکه نتیجه تلاش و تعهد متخصصان است.
مدیر آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان همدان افزود: شعار اصلی آزمایشگاه مکانیک خاک، «کیفیت، رمز توسعه پایدار است» بوده و چنانچه قرار باشد در هر زمینه‌ای به توسعه پایدار دست یابیم، باید کیفیت را در رأس امور قرار دهیم. به‌واقع کار با کیفیت گران است، اما کار بی‌کیفیت گران‌تر است! اگر پروژه‌ای از ابتدا با کیفیت اجرا شود، هزینه‌های بعدی و خسارات احتمالی به‌مراتب کمتر خواهد بود.
مددیان با اشاره به سابقه طولانی این نهاد، تصریح کرد: آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک بیش از 70 سال سابقه فعالیت در کشور دارد و طی این سال‌ها با تلاش مستمر توانسته است جایگاه خود را ارتقا دهد؛ درحال حاضر در 31 استان کشور دارای اداره و واحدهای فعال است که در تمامی نقاط کشور وظیفه کنترل کیفیت پروژه‌ها را برعهده دارند.
وی با تأکید بر گستردگی خدمات این مجموعه، گفت: آزمایشگاه مکانیک خاک تنها در زمینه کنترل کیفیت فعالیت ندارد، بلکه یکی از رسالت‌های اصلی آن، انجام مطالعات و تحقیقات فنی در فاز صفر پروژه‌ها است. در آغاز هر پروژه عمرانی، شناخت شرایط زمین، ساختار خاک و ویژگی‌های محیطی ضروری است؛ آزمایشگاه مکانیک خاک این اطلاعات پایه را در اختیار مجریان و کارفرمایان قرار می‌دهد تا تصمیم‌گیری‌ها براساس داده‌های علمی انجام شود.
مدیر آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان همدان افزود: همچنین در پروژه‌هایی که در مرحله بهره‌برداری با مشکلاتی مواجه می‌شوند، آزمایشگاه با انجام برداشت‌ها و تحلیل داده‌ها، اطلاعات مورد نیاز را برای تصمیم‌گیری‌های کلان مدیریتی در اختیار دستگاه‌های اجرایی قرار می‌دهد.
مددیان با اشاره به تنوع فعالیت‌های این مجموعه، خاطرنشان کرد: درحال حاضر در سطح کشور بیش از 680 نوع آزمایش در حوزه‌های مختلف مکانیک خاک، بتن، آسفالت و مصالح انجام می‌شود؛ آزمایشگاه مکانیک خاک در حدود 95 درصد پروژه‌های ملی و استانی کشور حضور فعال دارد و نقش مؤثری در بررسی‌های فنی و تخصصی این پروژه‌ها ایفا می‌کند.
وی ادامه داد: در استان همدان آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک با دستگاه‌های اجرایی ازجمله اداره‌ کل راه و شهرسازی، راهداری، بنیاد مسکن، شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل، شهرداری‌ها و شرکت‌های صنعتی همکاری نزدیک دارد؛ همچنین بسیاری از شرکت‌های کوچک عمرانی نیز از خدمات این مجموعه بهره‌مند هستند.
مدیر آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان همدان به آمار عملکردی استان نیز اشاره کرد و گفت: از ابتدای سال جاری تا پایان مهرماه، حدود 65 هزار آزمایش شامل آزمایش‌های خاک، بتن، آسفالت، مرغوبیت مصالح، آزمایش‌های غیر مخرب، فیزیکی و شیمیایی، طرح‌های اختلاط بتن و آسفالت و همچنین آزمایش‌های تحقیقاتی انجام شده است. افزون‌بر آن، بیش از 500 متر حفاری تحقیقاتی در پروژه‌های ژئوتکنیک و یک‌هزار و 100 نمونه عملیات صحرایی مرتبط با پروژه‌های نهضت ملی مسکن و سایر طرح‌ها صورت گرفته و 10 پروژه مطالعاتی نیز اجرا شده است.
مددیان درباره موقعیت لرزه‌خیز استان متذکر شد: شهرهای همدان و ملایر در پهنه خطر نسبی زیاد زلزله قرار دارند؛ بنابراین رعایت استانداردهای فنی و بررسی‌های دقیق در ساخت‌وسازها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آزمایشگاه مکانیک خاک در این زمینه با سازمان نظام مهندسی ساختمان و معدن همکاری مؤثری دارد و آزمایش‌های لازم برای کنترل کیفیت سازه‌های فولادی و بتنی را انجام می‌دهد.
وی به فعالیت‌های پژوهشی در حوزه روسازی نیز اشاره کرد و گفت: در زمینه روسازی و آسفالت، آزمایشگاه مکانیک خاک با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته اسکنر جاده‌ای، وضعیت راه‌ها را بررسی می‌کند. این دستگاه‌ها قادر هستند مشکلاتی همچون شیارافتادگی، ترک‌های سطحی و چاله‌های جاده را شناسایی کنند و به کارفرما گزارش دهند تا تصمیم‌گیری‌های لازم برای ترمیم و تخصیص بودجه با دقت بیشتری انجام شود.
مدیر آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان همدان خاطرنشان کرد: یکی از شاخص‌های مهم عملکردی آزمایشگاه، آموزش نیروی انسانی است؛ از ابتدای امسال تاکنون یک‌هزار و 100 نفرساعت آموزش تخصصی برای کارکنان استان همدان برگزار شده است. این آموزش‌ها مطابق با آخرین ویرایش استانداردهای بین‌المللی و با حضور اساتید مجرب ارائه می‌شود. تمامی این فعالیت‌ها به‌صورت رسمی به سازمان برنامه و بودجه استان اعلام خواهد شد و در جشنواره شهیدرجایی نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
* سخت‌گیرانه‌تر شدن آیین‌نامه‌های راهسازی و ارتقای همکاری با شهرداری‌ها و پیمانکاران
مددیان در ادامه با اشاره به آخرین تغییرات آیین‌نامه‌های ملی در حوزه راهسازی، گفت: آیین‌نامه عمومی راه‌ها در ویرایش‌های جدید خود بسیار سخت‌گیرانه‌تر شده‌اند؛ شرایط فعلی با گذشته متفاوت است، به‌ویژه در بخش‌های خاکی و آسفالتی. در آیین‌نامه‌های جدید حتی برای پروژه‌هایی با میزان ترافیک متفاوت، روش‌ها و تعداد آزمایش‌های مورد نیاز تغییر کرده و نتایج قابل‌ قبول نیز دقیق‌تر تعریف شده‌اند.
وی تأکید کرد: اگر تمامی مجموعه‌های دخیل در پروژه‌های عمرانی کشور اعم از کارفرمایان و دستگاه‌های نظارتی، ضوابط این نشریات را رعایت کنند، قاعدتاً نباید مشکلی در کیفیت راه‌های استان و کشور داشته باشیم. خوشبختانه همکاری میان ما و دستگاه‌هایی نظیر اداره‌ کل راه و شهرسازی، راهداری، شرکت ساخت و توسعه و شهرداری‌ها، مطلوب است و این دستگاه‌ها توجه ویژه‌ای به کیفیت دارند. در مواردی حتی شاهد توقف پروژه‌ها یا تغییر پیمانکار به‌دلیل مشکلات کیفی بوده‌ایم که این نشان‌دهنده جدیت در اجرای ضوابط است.
مدیر آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان همدان در ادامه درباره نیروی انسانی آزمایشگاه استان گفت: درحال حاضر حدود 40 نفر در آزمایشگاه استان همدان فعالیت دارند که از این تعداد یک نفر دارای مدرک دکترای تخصصی شیمی، 12 نفر کارشناسی ارشد، 17 نفر کارشناسی، پنج نفر فوق‌ دیپلم و پنج نفر دیپلم هستند. مجموعاً حدود 50 نفر نیروی متخصص در این مجموعه فعالیت می‌کنند که ازنظر ترکیب و نسبت نیروی انسانی، آزمایشگاه همدان وضعیت متناسبی نسبت به سایر استان‌ها دارد و نیازی به افزایش نیرو بیش از این احساس نمی‌شود.
مددیان درخصوص همکاری پیمانکاران شهرداری‌ها با آزمایشگاه توضیح داد: آزمایشگاه مکانیک خاک به‌صورت مستقیم ممکن است با پیمانکاران ارتباط کاری داشته باشد، اما نتایج نهایی آزمایش‌ها همیشه در اختیار کارفرما قرار می‌گیرد و تصمیم‌گیری نهایی با او است. ما به‌عنوان آزمایشگاه، وظیفه انجام آزمایش‌ها و ارائه گزارش‌های دقیق فنی را داریم و اینکه چه مقدار مصالح استفاده و یا چه تصمیمی گرفته شود، در حیطه اختیارات کارفرما است.
وی درخصوص کارخانه‌های آسفالت نیز گفت: بخش زیادی از کارخانه‌های آسفالت استان به‌ویژه آن‌هایی که زیر نظر شهرداری فعالیت دارند، برای دریافت دفترچه طرح اختلاط به آزمایشگاه مراجعه می‌کنند؛ علاوه‌بر این، این کارخانه‌ها تحت نظارت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، کمیته مصالح استان و شورای فنی استان نیز هستند. اگر کارفرما تشخیص دهد که کیفیت آسفالت تولیدی تغییر کرده، از ما می‌خواهد بررسی مجدد انجام دهیم تا با استفاده از نتایج، کارخانه نسبت به اصلاح یا بهبود شرایط اقدام کند.
مدیر آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان همدان تأکید کرد: کنترل کیفیت در پروژه‌های عمرانی یک زنجیره چندبخشی است و آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک به‌عنوان یکی از حلقه‌های اصلی این زنجیره، با همه دستگاه‌های اجرایی و پیمانکاران ارتباط کاری و فنی دارد تا اطمینان حاصل شود که استانداردهای ملی به‌طور کامل رعایت می‌شوند.
* بازرسی‌ها سالانه سه‌بار انجام می‌شود
مددیان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به جایگاه این مجموعه به‌عنوان مرجع فنی دولتی کشور، از وجود بیش از 50 میلیارد تومان مطالبات از دستگاه‌های اجرایی خبر داد و تأکید کرد: بازرسی‌های فنی، کالیبراسیون و پایش میان‌دوره‌ای تجهیزات به‌صورت مستمر و سالانه سه بار انجام می‌شود.
وی درباره نحوه نظارت بر عملکرد تجهیزات عنوان کرد: آزمایشگاه مکانیک خاک سالانه دو تا سه بار مورد بازرسی کامل از سوی مراجع ذی‌صلاح قرار می‌گیرد و علاوه‌بر آن، تمامی دستگاه‌ها به‌صورت دوره‌ای (6 ماهه یا سالیانه) توسط شرکت‌های دارای مجوز بین‌المللی کالیبره می‌شوند؛ بدون گواهی کالیبراسیون، هیچ دستگاهی اجازه فعالیت ندارد.
مدیر آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان همدان درخصوص میزان مطالبات این نهاد اظهار کرد: درحال حاضر بیش از 50 میلیارد تومان از دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های طرف قرارداد مطالبه داریم؛ چون مجموعه ما درآمد-هزینه‌ای است، وصول این مطالبات نقش مستقیم در پرداخت حقوق و استمرار فعالیت‌ها دارد.
مددیان درباره احتمال خصوصی‌سازی این مجموعه نیز گفت: در کشور آزمایشگاه‌های خصوصی متعددی فعال‌اند، اما وجود یک مرجع دولتی بی‌طرف، ضروری است. آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک به‌عنوان نهاد حاکمیتی، باید نقش مرجعیت فنی را برای کل کشور حفظ کند.
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار سپهرغرب درباره رعایت استانداردها در پروژه‌های عمرانی استان خاطرنشان کرد: در مواردی که نتایج آزمایش‌ها نشان‌دهنده انحراف از استانداردها باشد، موضوع به کارفرما اطلاع داده می‌شود و ناظر پروژه موظف است اصلاح لازم را انجام دهد؛ درصورت تداوم مشکل، کار در آن بخش متوقف می‌شود.
مدیر آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان همدان افزود: خوشبختانه تاکنون هیچ شکایت قضائی از یا علیه آزمایشگاه ثبت نشده و همکاری خوبی با دستگاه‌های اجرایی برقرار است.
* ضریب اطمینان پروژه‌های عمرانی با کنترل تراکم خاک و مقاومت بتن، تضمین می‌شود
مددیان این را هم توضیح داد که در پروژه‌های راهسازی، هر لایه خاک قبل از اجرای لایه بعدی تراکم‌سنجی می‌شود؛ اگر تراکم خاک کافی نباشد، دستور اصلاح و کوبیده شدن مجدد داده می‌شود. در مواردی که بتن یا آسفالت ریخته‌شده مقاومت کافی پیدا نکرده باشد، بسته به شرایط، تصمیم‌گیری اصلاح توسط طراح یا کارفرما انجام می‌شود.
وی با اشاره به اهمیت ضریب اطمینان در پروژه‌ها، افزود: گاهی نتیجه آزمایش‌ها کمتر از حد مطلوب به نظر می‌رسد، اما با محاسبات مهندسی و شرایط طراحی، حتی این مقدار نیز پاسخگو است و مشکلی در عملکرد پروژه ایجاد نمی‌کند.
مدیر آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان همدان همچنین درباره تأثیر آب و بارش بر خاک و جاده‌ها گفت: مدیریت آب نقش کلیدی در عمر مفید پروژه‌های عمرانی دارد؛ سیلاب و آب‌های سطحی می‌توانند مخرب باشند و در تمامی پروژه‌ها، سیستم‌های آبکشی و مدیریت آب به دقت طراحی و اجرا می‌شوند.
مددیان در زمینه ژئوتکنیک و سنجش مقاومت خاک نیز اظهار کرد: نوع خاک در نقاط مختلف یک پروژه می‌تواند متفاوت باشد. حتی در فاصله چند متری، خاک سست و سنگی ممکن است کنار هم باشند؛ بنابراین، رتبه‌بندی کلی برای استان همدان در این حوزه امکان‌پذیر نیست.
وی تأکید کرد: آزمایشگاه به‌عنوان مرجع دولتی، نظارت مستمر و بازرسی‌های دوره‌ای را برای تضمین کیفیت پروژه‌های عمرانی، انجام می‌دهد.
* کنترل تراکم خاک و مقاومت بتن با سامانه برخط «آزمایشگاه من» شفاف شد
مددیان درباره شفافیت و دسترسی به اطلاعات آزمایش‌ها گفت: با سامانه «آزمایشگاه من»، تمام کارفرماها و حتی پیمانکاران می‌توانند نتایج آزمایش‌های خود را به‌صورت برخط مشاهده کنند. این سامانه امکان استناد به داده‌ها و افزایش شفافیت را فراهم می‌کند و شکایتی در این زمینه پیش نخواهد آمد؛ مگر اختلاف در داده‌ها یا ثبت اطلاعات نادرست.
وی در پایان سخنانش تأکید کرد: آزمایشگاه به‌عنوان مرجع دولتی، نظارت مستمر و بازرسی‌های دوره‌ای را برای تضمین کیفیت پروژه‌های عمرانی انجام می‌دهد و سامانه برخط، ابزار مهمی برای افزایش اعتماد کارفرماها و پیمانکاران است.

سمیرا گمار