همانگونه که سبک زندگی افراد در فصول مختلف متفاوت است، غذاها نیز باید متفاوت باشند وگرنه بیمار خواهد شد. حتی حالت خواب و میزان فعالیت‌های بدنی و… نیز باید تفاوت داشته باشد. فصل تابستان از این قانون مستثنی نیست و باید توجه خاصی به آداب اجتماعی و رفتار‌های تغذیه‌ای داشته باشیم.
یکی از نگرانی‌هایی که در فصل تابستان به‌وجود می‌آید پدیده گرمازدگی است؛ در واقع گرمازدگی از عوارض شایع فعالیت‌های بدن و ورزش در هوای گرم به‌حساب می‌آید این عارضه اکثراً خفیف است ولی می‌تواند موجب مرگ هم بشود. گرمازدگی قابل پیشگیری است. با دانستن علل ایجاد، علائم آن و درمان زودهنگام می‌توان جلوی بسیاری از موارد شدید بیماری را گرفت.
در همین راستا با موضوع تغذیه در ایام گرم سال و گرمازدگی با یک متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی به گفت‌وگو پرداختیم که نتیجه را می‌خوانید:
محمدحسین انتظاری با ابراز اینکه در هر شرایطی اگر بدن فرد کمبود آب و املاح داشته باشد به گرمازدگی، بی‌حالی و گیجی دچار می‌شود گفت: کمبود آب و الکترولیت به‌ویژه در فصل تابستان چالش‌هایی را به دنبال خواهد داشت.
وی با تأکید بر اینکه نوشیدن مایعات به خصوص آب در ایام گرم سال از گرمازدگی پیشگیری می‌کند گفت: حتی اگر احساس تشنگی ندارید در فصل تابستان حتماً روزانه چندین لیوان آب معتدل نه خیلی سرد و یا گرم بنوشید.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه افرادی که در نور آفتاب و گرما کار می‌کنند و به همین دلیل تعریق زیادی دارند برای جلوگیری از گرمازدگی باید علاوه بر آب روزانه مقدار کمی مواد شور مثل زیتون شور، خیارشور و یا حتی نمک به‌تنهایی استفاده کنند؛ خاطرنشان کرد: البته به شرطی که فرد از سلامت کامل برخوردار باشد و زمینه بیماری‌هایی مثل فشار خون، قلبی و عروقی و غیره نداشته باشد.
انتظاری با بیان اینکه گرمازدگی شرایطی است که علائم آن شامل تعریق شدید، ضربان قلب سریع و در نتیجه گرم شدن بیش‌ازحد بدن بوده و این حالت یکی از سه سندرم مربوط به گرماست، گفت: در حقیقت گرمازدگی خفیف‌ترین و گرماگرفتگی (گرفتگی عضلات بر اثر گرما) شدیدترین آن است.
وی با بیان اینکه بیشتر میوه‌های تابستانی به‌دلیل آبدار بودن از گرمازدگی جلوگیری می‌کند، تصریح کرد: مصرف میوه‌هایی مثل هندوانه، خربزه، طالبی، هلو و غیره برای پیشگیری از گرمازدگی در ایام تابستان توصیه می‌شود.
وی عنوان کرد: توصیه می‌شود که اگر مجبور نیستند در محیط‌های گرم و آفتابی قرار نگیرند، قرارگیری در محیط‌های خنک و به دور از گرمازدگی پیشگیری می‌کند.
این متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی ابراز کرد: فردی که دچار گرمازدگی شده را باید سریعاً به یک محیط خنک و سایه منتقل کرده و از لباس‌های وی کم کرد، در صورتی که فرد به کمای ناشی از گرمازدگی نرفته باید مقدار زیادی مایعات در اختیارش قرار دهیم.
انتظاری با بیان اینکه اگر فرد مبتلا به گرمازدگی حالت تهوع نداشته باشد، بهترین محلولی که می‌توان به او داد پودر او.‌آر‌.آس و یا قرص آن است، یادآور شد: قرار دادن دستمال خنک، کمپرس سرد و باد زدن بیمار کمک شایانی به بهبود حال او می‌کند.
وی گفت: در صورتی که فرد به کمای گرمازدگی مبتلا شده لازم است او را در اسرع وقت به یک درمانگاه منتقل کرد، با تزریق سرم قندی و نمکی حال بیمار بهتر خواهد شد.
این متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی در خصوص اگزما و حساسیت در فصل تابستان گفت: اگزما الزاماً مربوط به این فصل نیست و احتمال دارد بدن افراد مختلف نسبت به برخی از غذاها، ادویه‌ها و غیره واکنش نشان دهد. در صورتی که فرد علائم گوارشی، پوستی و غیره دارد از مصرف موادی که به آن حساسیت دارد خودداری کند.
انتظاری با بیان اینکه در فصل تابستان ممکن است فردی نسبت به میوه توت حساس نباشد اما به درخت و گرده آن آلرژی داشته باشند، ابراز کرد: بنابراین این افراد نباید در این محیط قرار بگیرند.
وی با بیان اینکه هیچ فردی به نوشیدن آب حساسیت ندارد بنابراین توصیه می‌شود که در تابستان بیشتر از روزهای دیگر آب مصرف کنند، خاطرنشان کرد: برخلاف برخی تفکرات، نوشیدن چای علیرغم آنکه انرژی‌زا است از گرمازدگی جلوگیری نمی‌کند و برعکس نوشیدن زیاد آن در روزهای گرم سال سبب خشکی بدن، از بین رفتن آب بدن و در نتیجه گرمازدگی می‌شود.
عضو هئیت علمی دانشگاه اصفهان توصیه کرد: کارگرانی که مجبور هستند سر زمین‌های کشاورزی و در اوج گرما کار کنند بهتر است مصرف آب و میوه‌های تابستانی را رأس کار خود قرار دهند و فقط به نوشین چای برای رفع خستگی اکتفا نکنند.
انتظاری با بیان اینکه مصرف انواع ادویه‌ها در تمامی فصول در صورت نداشتن آلرژی توصیه می‌شود، عنوان کرد: ادویه‌ها در بدن به‌عنوان آنتی‌اکسیدان، ضد عفونی‌کننده و تقویت ایمنی بدن عمل می‌کنند.
وی با تأکید بر مصرف آب بیشتر از خوردن ادویه‌جات، عنوان کرد: مصرف ادویه‌ها سبب می‌شود که سرعت سوخت و ساز و تولید حرارت در بدن بیشتر شود و در این صورت بدن آب بیشتری را برای عملکرد بهینه سیستم‌های خود نیاز دارد.
وی با بیان اینکه تحقیقات حاکی از آن است که آمار بیماری‌های قبلی و عروقی، گوارش و غیره در کشورهایی که بیشتر از ادویه‌ها استفاده می‌کنند نسبت به سایر کشور‌ها کمتر است، تصریح کرد: حتی مطالعات نشان می‌دهد که این افراد خوش اخلاق‌تر و نرم‌خوتر از دیگران هستند.
این متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی با بیان اینکه مصرف غذاهایی با طبع خنک مثل آب‌دوغ خیار در فصل گرما توصیه می‌شود، عنوان کرد: از غذاهای گرم و خشکی مثل چلو کباب، چلو گوشت، فست‌فودها، انواع آش و غیره خودداری کرده و یا مصرف آن را حداقل ممکن برسانند.
انتظاری در مورد تغذیه در فصل تابستان گفت گفت: مصرف شربت‌های سکنجبین، لیمو، ریباس، انار، نارنج، تمرهندی، آب یا فالوده سکنجبینی هندوانه، فالوده سکنجبین- خیار و خوردن میوه‌های‌تر و ترش و شیرین تابستانی و سبزی‌هایی، چون کاهو، کدو و خیار نیز توصیه می‌شود.
وی افزود: استفاده از نوشیدنی‌هایی مانند خاکشیر که برطرف‌کننده خشکی و خارش پوستی، بهبوددهنده معده و روشن و صاف‌کننده پوست است به همراه کمی آب لیمو به‌خصوص صبح‌ها و به‌صورت ناشتا سبب رفع عطش و گرمازدگی در فصل تابستان خواهد شد.
این متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی در خصوص مصرف هلو و شلیل در این فصل عنوان کرد: این دو میوه با مزاج سرد و تر محبوب فصل تابستان و زودهضم و کم‌کالری‌تر از سایر میوه‌ها هستند و دارای آنتی‌اکسیدان‌ بالایی بوده و به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک شایانی می‌کنند.
انتظاری با اشاره به خواص بی‌شمار کاهو گفت: کاهو با طبیعتی سرد و تر جزو سبزیجات تصفیه‌کننده خون است و آهن بسیار زیادی دارد، همچنین در درمان کم‌خونی مؤثر است و مصرف آن در فصل تابستان بسیار توصیه می‌شود.
حال با توجه به آنچه گفته شد در فصل تابستان افراد با مزاج گرم و خشک که مزاج صفرا نامیده می‌شوند، بیشتر در معرض آسیب می‌باشند، زیرا به دلیل گرم و خشک بودن مزاج این افراد و همچنین مزاج فصل تابستان، احتمال خطر در این افراد بیشتر است. بنابراین در این فصل باید از تمام خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایی که حرارت بدن را بالا می‌برند و باعث خشکی می‌شوند، پرهیز کرد، مخصوصاً مواد غذایی تند از قبیل فلفل و زنجبیل، دارچین، زعفران، سس‌های تند، خردل، سبزی‌های تند مانند سیر، پیاز، ترخون، نعناع، تره، شاهی، شوید و غیره. درنتیجه باید از غذاهای پخته ساده بدون ادویه‌جات استفاده شود.
توصیه می‌شود نوع غذاهایی که در تابستان مصرف می‌شوند، پختنی و آب‌پز باشد و غذاها کباب و یا سرخ نشوند. مصرف غذاهایی مانند آش، سوپ، خورش سبزی‌ها که سبزی آن‌ها سرخ نشده باشد، حبوبات آن کم بوده، مقدار زیادی گوشت نداشته باشند، کمی‌ ترش باشند مثلاً با غوره، آب‌غوره، آب‌لیمو، لیمو و نارنج تهیه‌شده باشند مخصوصاً سوپ جو و آش جو (به دلیل خنک بودن) بسیار مفید بوده و از بهترین غذاها برای رفع عطش و حرارت بدن می‌باشند.
در این فصل باید گرسنگی و تشنگی را سریع برطرف کرد، زیرا به دلیل حرارت فصل و مزاج، ممکن است معده در صورت خالی ماندن آسیب ببیند.

عطیه صفی‌زاده