به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران هرگونه سرمایه‌گذاری مادی و معنوی و برنامه‌ریزی عمیق و درازمدت جهت رشد و اعتلای جامعه، می‌بایست با کودکان آغاز شود زیرا آن‌ها وارث و انتقال‌دهندگان ارزش‌ها و تمدن جوامع به آینده‌اند؛ بنابراین هرقدر کودکان به لحاظ رشد ذهنی و ادراک معنوی غنی و پربار شوند در حقیقت هویت، ارزش‌ها و باورهای یک جامعه پربار می‌شود.

این در حالی است که چندین دهه از شکل‌گیری تئاتر کودک و نوجوان در ایران می‌گذرد اما متأسفانه این جریان نمایشی آنگونه که باید علیرغم برگزاری جشنواره مرتبط با این حوزه و فعالیت گروه‌های نمایشی مختلف در سراسر کشور طی سال‌های اخیر از جایگاه واقعی و درخور شأنی برخوردار نیست.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا از زوایای مختلف به این امر پرداخته و در صورت امکان راهکاری برای توجه و عنایت هرچه بیشتر به این مقوله بسیار مهم ارائه کنیم پس گفت‌وگویی را با دارنده نشان درجه دو هنری در رشته نمایش ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

بهرام دوست‌قرین با بیان اینکه فعالیت جدی هنری را سال 1365، با ورود به انجمن سینمای جوان درست وقتی 13 سالم بود آغاز کردم، گفت: اما به دلیل آنکه سنم زیر 15 سال بود مدرک را تحویلم ندادند.

وی ادامه داد: جالب‌تر اینکه با گروهی از دوستانم که در آن دوره شرکت کرده بودیم، سال 1367 در دوره کلاس نمایش عروسکی که توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در آن مقطع زمانی برگزاری شد نیز حضور یافته و با تشکیل گروه «جی‌جی بی‌جی» و بازی در چندین سریال عروسکی و چندین نمایش عروسکی و حضور در جشنواره‌ها و رویدادها این راه را ادامه دادم.

وی با بیان اینکه طی این سال‌ها از کلاس و یا آموزش خاصی بهره نبرده‌ام بلکه بر اساس ظرفیت هنری تئاتر کودک و نوجوان در همدان، گذراندن دوره نمایش عروسکی، مطالعه کتاب‌های مرتبط و حضور در جشنوارها کارم را در تئاتر کودک و نوجوان بنا به جذابیت موجود در این بخش دنبال کردم، اظهار کرد: نخستین نمایشی که در مقام کارگردان روی صحنه بردم «دیو سیاه» نوشته عباس دوست‌قرین بود که در سال 1369 در تالار فجر همدان اجرا شد.

این هنرمند تئاتر همدانی با اشاره به دریافت لوح سپاس یونیسف در سال 1378 اذعان کرد: گرچه مرا بیشتر به‌عنوان کارگردان نمایش کودک قلمداد می‌کنند اما طی این سال‌ها بالغ بر 20 نمایش برای بزرگسالان ساخته‌ام، پس از این وادی نیز دور نیستیم و در حال حاضر نیز به‌عنوان معاون هنری هلدینگ سپندار فعالیت دارم.

دوست‌قرین در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین قاعده‌ای که خود را ملزم به رعایت آن در کار برای کودک و نوجوان در عرصه نمایش می‌دانید چیست؟ اظهار کرد: تئاتر در تمام دنیا با هدف سرگرم کردن مردم ساخته می‌شود خواه این مخاطب کودک باشد یا بزرگسال؛ بنابراین اصل نخست سرگرمی است.

وی با بیان اینکه سرگرم‌کنندگی تئاتر یکی از مؤلفه‌های مهم در این رشته هنری است، تصریح کرد: درواقع نخستین گام در تئاتر کودک حتی پیش از این که به آموزش او فکر کنیم سرگرم کردن اوست.

این کارگردان تئاتر ادامه داد: در گام بعد گنجاندن یک پیام آموزشی در تئاتر مورد نظر است که باید تنها یک پیام و ساده باشد زیرا کودک توان تحلیل بیش از یک پیام را ندارد، یعنی افزایش تعداد پیام‌های یک نمایش می‌تواند از جذابیت آن بکاهد به طوری که در حال حاضر یکی از معضلات کشور ما در عرصه تولید محتوا در رسانه ملی برای کودک و نوجوان، به همین موضوع بازمی‌گردد چراکه در یک نمایش چندین آموزش گنجانده می‌شود.

دوست‌قرین با تأکید بر اینکه طبق بررسی‌هایی که ما در مؤسسه سپنتا داشتیم در پی همین موضوع (گنجاندن چندین پیام آموزشی در یک کارتون چند دقیقه‌ای و یا یک نمایش چند دقیقه‌ای) مشخص شده بیش از 90 درصد کودکان ما علاقه‌ای به پیگیری برنامه‌های کودک از طریق تلویزیون داخلی را ندارند، ابراز کرد: این رویکرد منجر به خسته‌کننده بودن کارهای کودک و افت آن‌ها شده است.

وی با بیان اینکه تعدد پیام، جذابیت کار کودک را پایین می‌آورد، اظهار کرد: بازهم تکرار می‌کنم نخستین کار در حوزه برنامه‌سازی برای کودک، توجه به اصل سرگرمی است.

این کارگردان تئاتر در واکنش به اینکه نظرتان در خصوص وضعیت نمایش در استان چیست؟ بیان کرد: بر کسی پوشیده نیست که وضعیت تئاتر طی سال‌های اخیر مخصوصاً در شهر همدان خوب نیست. این موضوع دلایل متعددی دارد و بارها پیشنهاد داده‌ام که اتاق فکری تشکیل شود.

دوست‌قرین افزود: وضعیت برگزاری جشنواره‌‌ها، شکل حضور گروه‌های نمایشی در آن‌ها و جوایز و آمارهای خروجی از آن‌ها تأییدکننده صحبتم هستند این در حالی است که بنده در خاطرم هست که در دوره‌ای جشنواره تئاتر فجر در هفت روز با هفت کار برگزار می‌شد که در این بین یکی از کارها حتماً به شهر همدان اختصاص داشت.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر شاهد افت در هنر تئاتر استان هستیم، تشریح کرد: باید در آن اتاق فکر که پیشتر بر لزوم تشکیل آن تأکید کردم به این سؤال پاسخ داده شود که چرا همدان که زمانی قطب تئاتر کشور بود و در هرجشنواره‌ای یقیناً نامی از گروه‌های نمایشی استان به‌عنوان برگزیده مطرح، لرزه بر تن گروه‌های دیگر حاضر در جشنواره می‌انداخت، دچار این حجم از اُفت شده است.

این هنرمند همدانی، افزود: البته باید به این نکته نیز توجه کرد که طی چند سال گذشته نباید از کرونا و پیامدهای آن غافل بود زیرا با محدودیت‌هایی که به‌دنبال داشت یقیناً در افزایش این اُفت بی‌تأثیر نبوده اما بنده شخصاً انتظار بیشتری از تئاتر همدان دارم.

دوست‌قرین در واکنش به این سؤال که نظرتان درخصوص جشنواره تئاتر کودک و نوجوان چیست و چرا علیرغم اینکه همدان مهد برگزاری این جشنواره، با توجه به ظرفیت‌ها بی‌نظیری در این عرصه است همه‌ساله باید از این امر واهمه داشته باشد که نکند برگزاری این رویداد را از دست بدهد؟ اظهار کرد: بنده از نزدیک شاهد آن هستم که آقای ویژه؛ مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان؛ مدیری پرتلاش است و با تمام توان سعی دارد این جشنواره همچون سنوات قبل در همدان ماندگار باشد.

وی افزود: مسئله این است که او در این مسیر یک‌تنه می‌جنگد؛ برای مانایی یک رویداد لازم است همه مدیران و دست‌اندرکاران از مدیران ارشد استانی گرفته تا مدیران حوزه شهر و فضاسازی در این رویداد مشارکت داشته باشند که متأسفانه در همدان اینگونه نیست به طوری که سال گذشته مدیریت استان کمک شایانی به جشنواره نکرد و حتی استاندار در اختتامیه این رویداد بین‌المللی حاضر نشد؛ در حالی که در تمام دنیا وقتی یک شهر میزبانی یک رویداد را می‌پذیرد تمام هم و غم مدیران آن شهر برگزاری مناسب آن رویداد است به طوری که همه کارها را در شهر تعطیل کرده و روی این موضوع متمرکز می‌شوند.

وی اذعان کرد: البته این موضوع در جشنواره فیلم کودک و جشنواره اصفهان نیز قابل مشاهده است به طوری که حتی در فضاسازی شهر به گونه‌ای عمل می‌شود که شهر رنگ و بوی جشنواره و یک رویداد بین‌المللی را می‌دهد؛ بنابراین اینکه این رفتار در تصمیم‌سازی متصدیان با این برداشت که همدان تمایلی به برگزار این رویداد ندارد، بی‌تأثیر نخواهد بود.

این دارنده نشان هنری در خصوص کیفیت جشنواره تئاتر کودک و نوجوان نیز، گفت: متأسفانه گرچه ممکن است دلایلی همچون بروز کرونا نیز بی‌تأثیر نبوده باشد اما طی سال‌های اخیر این جشنواره بین‌المللی به لحاظ کیفی مطلوبیتی نداشته است.

دوست‌قرین خاطرنشان کرد: تأسف‌بارتر اینکه حتی سال گذشته علیرغم به ید‌ک کشیدن نام بین‌المللی، این جشنواره به معنای واقعی بین‌المللی نبود به طوری که تنها چند گروه نمایشی از کشورهای همسایه در این رویداد بین‌المللی حضور داشتند که در بین کشورهای مطرح در عرصه هنر نمایش ندارند.

وی با بیان اینکه در تمام دنیا شاخص برگزاری جشنواره بین‌المللی این است که حداقل چند گروه مطرح از کشورهای صاحب سبک در آن حاضر باشند، گفت: مثلاً در تئاتر کودک و نوجوان در سطح بین‌الملل گروه‌های نمایشی از کشور ایتالیا و اسپانیا به‌عنوان برند مطرح هستند پس باید برگزارکنندگان رویداد از این گروه‌ها برای شرکت در جشنواره‌ای این‌چنینی دعوت کنند نه اینکه گروه‌های نمایشی از کشورهایی در این جشنواره حضور پیدا کنند که اصلاً مشخص نیست تئاتر در آن‌ها وجود دارد یا خیر.

وی ادامه داد: علیرغم احترامی که برای دوستانم به‌عنوان برگزارکننده جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان طی چند دوره اخیر قائل هستم و منکر زحماتشان نیستم، باید بگویم جشنواره برگزار شده نه‌تنها بین‌المللی نبود بلکه در سطح دانش‌آموزی برگزار شد.

این دارنده نشان هنری با تأکید بر اینکه منشأ این ضعف به انتخاب دبیر جشنواره به چند دوره اخیر بازمی‌گردد گفت: وقتی دبیر برای برگزاری این جشنواره انتخاب می‌شود که بسیار ضعیف بوده و قدرت تصمیم‌گیری ندارند نمی‌توان انتظار داشت که کیفیت جشنواره بالا باشد زیرا این عزیران حتی ارتباط مناسبی با هنرمندان داخلی ندارند چه برسد به هنرمندان و گروه‌های نمایشی در خارج از کشور، تا چند سال پیش انتخاب دبیران قوی برای این رویداد منجر به آن شده بود که حتی پس از اتمام این رویداد بین‌المللی گروه‌های نمایشی همدان در سایر جشنواره‌‌های بین‌المللی برگزار شده در دیگر کشورهای سبک شرکت کنند.

دوست‌قرین در خصوص کیفیت کار گروه‌های نمایشی همدان در جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان گفت: آنچه مسلم است اینکه همدان شهر کودک و نوجوان است یعنی بازیگرانی در این شهر وجود دارد که در سطح ملی و بین‌المللی مثال‌زدنی هستند و در عین حال کارگردانانی در این شهر زیست می‌کنند که به معنای واقعی در حوزه تئاترکودک و نوجوان شاخص هستند.

وی ادامه داد: به دیگر سخن همدان به‌معنای واقعی پایتخت تئاتر کودک و نوجوان است؛ حتی به لحاظ کیفی ضعیف‌ترین کارهای گروه‌های نمایشی همدان را در سطح ملی نمی‌توان یافت.

این کارگردان تئاتر، افزود: اگر واقعاً قرار بود برای این جشنواره کارهای خوبی انتخاب شوند باید همه آن‌ها از همدان انتخاب شوند حال آنکه همدان به‌دلیل میزبانی در هر بخش می‌تواند تنها یک اثر اکران کند وگرنه ما در همه بخش‌ها با چند اثر برگزیده بودیم.