سپهرغرب، گروه - پیام زمانی : مسئله کودکان کار و خیابانی پدیده‌ای است که در سال‌های اخیر بیشتر با آن مواجه هستیم و تعداد آن‌ها در برخی از شهر‌های کشور رو به افزایش است؛ کودکان کار و خیابانی برای تأمین معاش خود و خانواده مشغول به کار‌های موقت و گاهی دائمی می‌شوند. در برخی از کلان‌شهرها افرادی با هدف سودجویی و کسب درآمد، کودکان کار را جذب کرده و به آن‌ها آموزش‌های لازم را نیز می‌دهند و در عوض، بخشی از سود حاصل از فروش اقلام را از آن‌ها دریافت کرده و در برخی موارد به‌طور کامل این هزینه را به‌عنوان حق نگهداری و تهیه مایحتاج ضروری از کودکان کار طلب می‌کنند و براساس بررسی‌های صورت‌گرفته، برخی از این کودکان بدون آگاهی از آسیب‌های اجتماعی از قبیل مواد مخدر و اعتیاد، توسط صاحبان کار خود، اقدام به فروش مواد مخدر نیز می‌کنند.

کودکان کار و خیابانی همواره در معرض آسیب‌های اجتماعی بوده و ضروری است که دستگاه‌های متولی امر در این خصوص به فکر بوده و اقدامات لازم را انجام دهند.

یک پژوهشگر و کارشناس حوزه کودکان کار و خیابانی با اشاره به اینکه کودکان خیابانی و کار دارای تفاوت‌هایی هستند، بیان کرد: کودکان خیابانی به افراد سالم ایرانی یا غیر ایرانی دارای اجازه اقامت معتبر در ایران اطلاق می‌شود که سن آن‌ها بین 6 تا 18 سال بوده و در هریک از ساعات شبانه‌روز در خیابان‌ها و اماکن عمومی و پُرتردد نظیر پارک‌ها، پایانه‌ها و غیره به‌صورت دائمی یا موقت مشغول به کسب درآمد یا وقت‌گذرانی بوده و دارای سرپرست در ارتباط با او هستند.

محمد فرجی با بیان اینکه فعالیت کودکان کار همواره منجر به ایجاد وضعیت مخاطره‌آمیز می‌شود، عنوان کرد: کودک کار نیز به طفل یا نوجوانی گفته می‌شود که برای ادامه زندگی و امرار معاش خود یا خانواده مشغول فعالیت در ازای دریافت مزد یا بدون دریافت مزد است.

وی ضمن تأکید بر حمایت از کودکان کار و خیابانی که همواره با آسیب‌های اجتماعی فراوانی روبه‌رو هستند و با اشاره به اینکه قانون برای حمایت و توانمند‌سازی کودکان خیابانی وظایفی را برای نهاد‌های متولی مشخص کرده است، خاطرنشان کرد: سازمان بهزیستی کشور موظف است با همکاری و مشارکت شهرداری، انجمن‌های خیریه، تشکل‌های غیر دولتی و نیروی انتظامی و با استفاده از مددکار اجتماعی، نسبت به شناسایی، جذب، پذیرش و توانمندسازی کودکان کار و خیابانی اقدام کند.

این کارشناس با اشاره به وظایف نهاد‌های حامی در امر شناسایی و حمایت از کودکان کار و خیابانی، ادامه داد: خوشبختانه در سال‌های اخیر با تشکیل کمیته سامان‌دهی کودکان خیابانی در سطح استان و شهرستان‌ها، شاهد پیگیری مسائل این قبیل از کودکان هستیم و ضروری است که این روند به‌طور دائم استمرار داشته باشد؛ چراکه نجات و راهنمایی این کودکان قطعاً یک وظیفه است و باید همه کسانی که در این زمینه می‌توانند اقدامی را انجام دهند، مشارکت‌های لازم را داشته باشند.

فرجی ارائه تسهیلات اعتباری اشتغال‌زا به خانواده‌های کودکان خیابانی را یک ضرورت دانسته و افزود: آموزش مهارت‌های شغلی به خانواده کودکان خیابانی و حتی کودکان خیابانی بالای 15 سال می‌تواند باعث ایجاد اشتغال‌های پایدار شده و درنتیجه شاهد کاهش کودکان خیابانی باشیم.

این پژوهشگر علوم اجتماعی در ادامه با اشاره به اینکه رسانه‌ها نیز نقش اساسی در تبیین و آگاه‌سازی اقشار مختلف جامعه در حوزه کودکان کار و خیابانی را دارند، ادامه داد: در حوزه کودکان کار و خیابانی نیاز به اجرای برنامه‌های فرهنگی بلندمدت داریم؛ همچنین استمرار حمایت از خانواده‌های کودکان کار و خیابانی، ضرورت دارد.

فرجی به نقش سازنده آموزش‌وپرورش برای کاهش آمار کودکان کار و خیابانی اشاره کرد و گفت: باید آگاه‌سازی اولیای دانش‌آموزان توسط آموزش‌وپرورش انجام شده و همچنین پیامد‌های فرار از خانه و گروه‌های آسیب‌رسان و دام‌های اجتماعی برای دانش‌آموزان در معرض خطر تبیین شود.

وی با بیان اینکه کودکان کار و خیابانی و خانواده‌های ایشان همواره درخصوص نیاز‌های بهداشتی و درمانی نیز با مشکل‌های اساسی مواجه هستند، خاطرنشان کرد: بعد از شناسایی این کودکان، باید مراقبت و درمان‌های طولانی‌مدت انجام شود تا شاهد آسیب رسیدن به این کودکان مظلوم و خانواده‌های آنان که اغلب از قشر ضعیف جامعه هستند، نباشیم.

معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان نیز با اشاره به اینکه در استان همدان نیز کودکان کار و خیابانی فعالیت دارند، بیان کرد: علاوه‌بر آمار سال‌های گذشته، امسال نیز 40 کودک کار جدید که بیشتر مشغول دست‌فروشی هستند، شناسایی شده‌اند.

علیرضا سمائی با بیان اینکه عمده کودکان کار و خیابانی به‌دلیل شرایط اقتصادی و عوامل اجتماعی به این سمت گرایش پیدا می‌کنند، عنوان کرد: نکته حائز اهمیت این است که بیشتر این کودکان دارای خانواده بوده و در کنار پدر و مادر و سایر اعضای خانواده خود زندگی می‌کنند؛ اما هدف اصلی فعالیت آن‌ها، تأمین معیشت خود و کمک به تأمین هزینه‌های خانواده است.

وی ضمن تأکید بر آسیب‌ها و خطرات موجود برای کودکان کار و خیابانی، ادامه داد: ممکن است این کودکان دچار آسیب‌های جسمی و روانی نیز شده و درنهایت در خطر آسیب‌های اجتماعی موجود در جامعه باشند.

سمائی با اشاره به اینکه کودکان کار و خیابانی به‌خاطر شرایط سنی و گاهی عدم تشخیص خوب و بد گرفتار دام افراد مختلفی می‌شوند که از آن‌ها سوء استفاده کرده و ایشان را وادار به انجام کار‌های خطرناکی می‌کنند، خاطرنشان کرد: دست‌فروشان و گروه‌های توزیع‌کننده مواد مخدر از این فرصت استفاده کرده و توسط کودکان کار و خیابانی، اقدام به توزیع و فروش مواد مخدر می‌کنند.

وی سازمان بهزیستی را به‌عنوان یک نهاد خدمات‌رسان و متولی امر درخصوص کودکان کار و خیابانی دانست و افزود: این سازمان می‌تواند با شناسایی خانواده‌های کودکان، اقدام به برگزاری جلسات و کارگاه‌های آگاه‌سازی کند؛ البته در این زمینه از مشارکت سایر دستگاه‌ها نیز استفاده می‌شود.

معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان با اشاره به اینکه براساس قانون و دستورالعمل‌های موجود در زمینه حمایت و توانمندسازی کودکان کار و خیابانی دادگستری، نیروی انتظامی، هلال‌احمر، کمیته امداد امام خمینی (ره)، صدا و سیما، شهرداری، سازمان فنی و حرفه‌ای، اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی، آموزش‌و‌پرورش و در کنار آن‌ها بیمه‌های درمانی از قبیل تأمین اجتماعی و غیره با سازمان بهزیستی استان همدان همکاری دارند، بیان کرد: سازمان بهزیستی به‌عنوان متولی و دبیرخانه سامان‌دهی کودکان کار، اقدام به تشکیل کمیته سامان‌دهی کودکان کار و خیابانی با حضور سایر دستگاه‌ها کرده است که نخستین جلسه این کمیته نیز 18 دی‌ماه برگزار شد. علاوه‌بر آن مسئله شناسایی کودکان کار و خیابانی نیز برعهده این سازمان است که با تعامل نیروی انتظامی و شهرداری، در این زمینه نیز فعالیت‌هایی را در سطح استان داشته است.

سمائی با بیان اینکه کمیته سامان‌دهی کودکان کار و خیابانی با هدف شناسایی ظرفیت‌های موجود در سایر دستگاه‌ها برای خدمت‌رسانی به کودکان کار شکل گرفته است، خاطرنشان کرد: امید است بتوانیم با نهادینه‌سازی فرهنگ، در آگاه‌سازی و کاهش آمار کودکان کار و خیابانی اقدامات مؤثری داشته باشیم.

وی با تأکید بر این موضوع که بعد از شناسایی کودکان کار و خیابانی آن‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند، ادامه داد: گروه نخست شامل کودکانی هستند که دارای خانواده بوده و بهزیستی اقدام به برگزاری جلسات مشاوره و آگاه‌سازی برای خانواده آن‌ها می‌کند؛ گروه دوم نیز شامل کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست است که این کودکان جهت حمایت همه‌جانبه در مراکز نگهداری سازمان مورد مراقبت قرار می‌گیرند.

معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان توانمندسازی و ارائه آموزش‌های لازم به خانواده کودکان کار و خیابانی را از اقدامات بعد از شناسایی این قبیل از کودکان دانست و افزود: درصورت فعالیت مجدد کودک، از طریق قوه قضائیه با خانواده این کودکان برخورد قانونی صورت می‌گیرد.

سمائی در ادامه با اشاره به اینکه سازمان بهزیستی در کمیته تخصصی سامان‌دهی کودکان کار و خیابانی با مشارکت سایر دستگاه‌های اجرایی خدمات قابل توجهی را به این کودکان و خانواده‌های آنان ارائه می‌کند، بیان کرد: این خدمات شامل ارائه آموزش‌های رایگان مهارت‌های شغلی، ارائه مشاوره‌های فردی، تأمین نیاز‌های بهداشتی و درمانی و غیره است، اما با وجود تمام این شرایط، ضروری است که افراد دارای تمکن مالی و خیرین نیک‌اندیش نیز در این زمینه ورود کرده و از این کودکان که آینده‌ساز کشور هستند، حمایت کنند.

وی در پایان ضمن تأکید بر این موضوع که کمیته سامان‌دهی کودکان کار و خیابانی براساس آیین‌نامه سامان‌دهی این کودکان و آیین‌نامه حقوق اطفال و نوجوانان و همچنین برنامه‌ریزی‌ها و پیگیری‌های شورای اجتماعی استانداری همدان آغاز به کار کرده است، تأکید کرد: از کودکان خیابانی بی‌سرپرست و بدسرپرست در مرکز حمایتی- آموزشی کودکان کار و خیابانی که به‌صورت روزانه در مرکز استان فعالیت می‌کند، نگهداری می‌شود.

همان‌طور که می‌دانیم کودکان شرایط لازم برای کار کردن را نداشته و دوران کودکی دوران نشاط و شادی برای ایشان و همچنین دورانی است که باید به بازی و فعالیت‌های بدنی مشغول باشند. این دوران بهترین زمان برای کسب علم و ساختن آینده‌ای است که کودک باید برای رسیدن به آن تلاش کند؛ متأسفانه مسئله کودکان کار و خیابانی باعث شده است که این کودکان از برخی خدمات اجتماعی محروم شده و از همان دوران طفولیت به کار کردن مشغول باشند. سازمان بهزیستی در کنار سایر دستگاه‌های اجرایی می‌تواند در زمینه شناسایی کودکان کار و خیابانی و همچنین حمایت از آن‌ها ورود کرده تا شاهد این اتفاق تلخ در شهر نباشیم.