رد پای خورشید در خاک ایران
سپهرغرب، گروه فرهنگی - سمیرا گمار :
امروز بارگاه منور حضرت امام رضا علیهالسلام در مشهد مقدس، مأمن و مأوای عاشقان ولایت است و شهر مقدس قم، به برکت وجود حضرت معصومه سلاماللهعلیها، یکی از مهمترین مراکز علمی و مذهبی جهان اسلام بهشمار میآید. بدون تردید، برکات حضور این دو بزرگوار در ایران تنها محدود به ابعاد فردی یا عاطفی نیست، بلکه نقشی بنیادین در تکوین هویت شیعی، رشد تمدنی و حتی شکلگیری نهضتهای بزرگ فکری و دینی در تاریخ ایران ایفا کرده است.
بهمناسبت این ایام خجسته، گفتوگویی ترتیب دادهایم با حجتالاسلاموالمسلمین عباس موسیوند، مدیر مدرسه سطح عالی آیتالله آخوند همدانی، از فضلای برجسته حوزه علمیه تا ضمن بررسی ابعاد تاریخی و فرهنگی این حضور مبارک، نگاهی داشته باشیم به درسهایی که امروز میتوان از این حضور نورانی گرفت. گفتوگویی که تلاش دارد پُلی باشد میان تاریخ و زندگی امروز، میان معرفت اهل بیت علیهمالسلام و نیازهای معنوی انسان معاصر.
از نقش بیبدیل این دو امامزاده عظیمالشأن در گسترش معارف شیعی گرفته تا تأثیر عمیق اجتماعی و تمدنی حضورشان، موضوعاتی است که در این مجال به آنها خواهیم پرداخت.
* برکات حضور فرزندان امام موسی کاظم (ع) در ایران؛ زمینهساز گسترش تشیع و فرهنگ اهل بیت (ع)
مدیر مدرسه سطح عالی آیتالله آخوند همدان در پاسخ به نخستین پرسش ما با اشاره به شرایط سیاسی دوره عباسیان، بیان کرد: با به قدرت رسیدن عباسیان و تثبیت حکومت آنان، فشارها و تضییقات علیه خاندان اهل بیت (ع) بهشدت افزایش یافت. خلفای عباسی همچون منصور دوانیقی و بهویژه هارونالرشید، دشمنی آشکاری با اهل بیت (ع) داشتند. این فضای سرکوب و فشار موجب شد که بسیاری از فرزندان امام موسی کاظم (ع) برای حفظ جان و ادامه رسالت فرهنگی و دینی خود، ناچار به ترک مرکز حکومت یعنی بغداد و هجرت به سرزمینهای دورتر شوند.
حجتالاسلاموالمسلمین عباس موسیوند ادامه داد: ایران با توجه به وسعت جغرافیایی، ناشناخته بودن نسبت به دستگاه خلافت عباسی و از همه مهمتر، عشق دیرینه مردم به پیامبر اکرم (ص) و خاندان مطهرش، بهترین مأمن برای این هجرت مقدس بود؛ همین استقبال قلبی ایرانیان، زمینهساز استقرار سادات و نشر معارف اهل بیت (ع) در اقصی نقاط این سرزمین شد.
* سفر تاریخی امام رضا (ع) به خراسان و گسترش تشیع
مدیر مدرسه سطح عالی آیتالله آخوند همدان درباره حضور مبارک امام رضا (ع) در خراسان اظهار کرد: مأمون عباسی با روی کار آمدن ضمن تظاهر به دوستی اهل بیت (ع)، تلاش کرد تا امام رضا (ع) را تحت کنترل قرار دهد. مأمون ولایتعهدی را با تهدید و اجبار به حضرت تحمیل کرد، اما امام رضا (ع) با درایت و نور امامت، این تهدید را به فرصتی بیبدیل برای گسترش معارف اهل بیت (ع) تبدیل کردند.
حجتالاسلاموالمسلمین موسیوند افزود: در مسیر هجرت از مدینه تا مرو، امام رضا (ع) با مردم سخن گفتند، احادیث معصومین را نشر دادند و بسیاری از مردم برای نخستینبار با نور ولایت آشنا شدند. نماز تاریخی عید فطر که به امامت ایشان اقامه شد، درخششی بینظیر در فضای سیاسی و فرهنگی آن زمان ایجاد کرد و چهره واقعی امام معصوم را به همگان نشان داد.
* برکات حضور حضرت معصومه (س) و شکلگیری حوزههای علمیه
وی درباره برکات حضور حضرت معصومه (س) در قم نیز گفت: مرقد نورانی حضرت معصومه سلاماللهعلیها همچون کانونی از نور و معرفت، موجب جذب شیعیان به قم شد. پس از رحلت ایشان، مهاجرت طایفه اشعریها که از شیعیان برجسته و اهل علم بودند، قم را به مرکزی برای حدیث و فقه اهل بیت (ع) تبدیل کرد. از دل این مکتب حدیثی قم، علمای بزرگی چون شیخکلینی، شیخصدوق و علیابنابراهیم قمی پرورش یافتند.
این استاد حوزه علمیه همدان با اشاره به تأثیر حضور امام رضا (ع) در مشهد، تصریح کرد: در جوار بارگاه نورانی امام رضا (ع)، حوزههای علمی بزرگی شکل گرفتند و عالمانی بینظیر در عرصههای مختلف حدیث، فقه، اصول، نجوم و ریاضیات تربیت شدند؛ این روند نقش بسزایی در شکوفایی علمی و تمدنی ایران ایفا کرد.
* زیارت، پیوند قلبی مردم با اهل بیت علیهمالسلام
حجتالاسلام موسیوند در بخش دیگری از این گفتوگو به نقش زیارت امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) در هویت دینی مردم ایران اشاره کرد و گفت: زیارت این دو امامزاده جلیلالقدر، عنصری کلیدی در ایجاد ارتباط عاطفی مردم با اهل بیت (ع) بوده است. ما روایات فراوانی درباره فضیلت زیارت امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) داریم؛ امام رضا (ع) خود فرمودند که زیارت خواهرشان در قم پاداش ویژهای دارد.
وی ادامه داد: فرهنگ وقف، نذر، میهماننوازی و انس با حرمهای اهل بیت، جلوههایی از این ارتباط عاطفی بوده که در فرهنگ ایرانی نهادینه شده است. امروز مردم ایران، بارگاه امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) را ملجأ و پناهگاه خود میدانند و این پیوند قلبی نقشی بیبدیل در استحکام هویت شیعی ایرانیان داشته است.
مدیر مدرسه سطح عالی آیتالله آخوند همدان اظهار امیدواری کرد که این برکات همچنان استمرار یابد و افزود: امروز، تنها حکومتی که پرچم معارف اهل بیت علیهمالسلام را در دنیا برافراشته نگاه داشته، جمهوری اسلامی ایران است. امیدواریم خداوند متعال به برکت وجود امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) و عنایات حضرت ولی عصر (عج)، ایران اسلامی را در مسیر حق و ولایت ثابتقدم بدارد و مقام معظم رهبری که خود از سادات جلیلالقدر هستند، همواره مورد تأیید و حمایت الهی باشند.
* امام رضا و حضرت معصومه علیهمالسلام چراغ هدایت فرهنگ و تمدن ایران
حضور امام رضا علیهالسلام در ایران نهتنها یک رویداد تاریخی، بلکه یک تحول معنوی و فرهنگی عمیق در تاریخ این سرزمین بوده است. امام رضا (ع) با هجرت خود به ایران نهتنها به این خاک، بلکه به دلهای مردم ایران نور بخشید. او با ورود خود به خراسان، گویی فرهنگ و هویت جدیدی برای ایرانیان به ارمغان آورد، هویتی که با محبت و معرفت اهل بیت (ع) آمیخته بود.
در طول سالها، این حضور پُربرکت به ایجاد پیوندی ناگسستنی میان مردم ایران و اهل بیت (ع) انجامید. امام رضا علیهالسلام با سعه صدر و حکمتهای بلند خود، توانست در دل مردم ایران محبتی عمیق و پایدار نسبت به اهل بیت (ع) ایجاد کند که همچنان در فرهنگ و تمدن ایرانی جاری است. همینطور حضرت معصومه سلاماللهعلیها با حضور خود در قم، نهتنها زمینهساز گسترش معارف اهل بیت در ایران شد، بلکه این سرزمین را به مهد علم و دانش در جهان اسلام تبدیل کرد.
دهه کرامت، فرصتی است تا بار دیگر به این برکات عظیم توجه کنیم و از خود بپرسیم که ما چه اندازه از این مهر و محبت بهره بردهایم؟
آیا توانستهایم در سایه راهنماییهای امام رضا علیهالسلام و حضرت معصومه سلاماللهعلیها، بهعنوان یک ملت، فرهنگ اهل بیت را در زندگی روزمره خود جاری کنیم؟
فرصتی است تا در این ایام مبارک نهتنها به یاد بیاوریم که امام رضا (ع) چقدر مهربان و رئوف بوده و هست، بلکه با یادآوری آموزههای ایشان، در مسیر تحقق اهداف والای انسانی و اسلامی گام برداریم.
امروز ما هر آنچه داریم، مدیون این حضور شریف و معنوی است و پیام امام رضا علیهالسلام همچنان در قلب ایران، راهنمای ما در مسیر رشد و تعالی است.
