در دل پرآشوب روزگار ما، آن‌گاه که امواج فتنه‌ها یکی پس از دیگری بر سواحل جوامع اسلامی می‌کوبند و دشمنان، با همه توان، برای خاموش کردن نور حق به میدان آمده‌اند، دل‌های مؤمنان بیش از هر زمان دیگری تشنه‌ اتصال به مبدأ هستی است؛ اتصالی که تنها با زبان دعا، توکل، و اخلاص ممکن می‌شود. جهان اسلام و به ویژه ایران عزیز امروز در برابر صف‌بندی آشکار باطل، نیازمند بازگشت به ذخایر عمیق معنوی خویش است؛ و چه ذخیره‌ای برتر از دعا، این سلاح همیشه بیدار مؤمنان، که در تاریک‌ترین شب‌ها، مسیر روشنی را به سوی صبح نشان داده است؟

در هنگامه‌ای که دشمن با سلاح و رسانه و فریب، میدان‌داری می‌کند، مؤمن حقیقی به جایگاه بی‌بدیل دعا و توکل واقف است. دعا تنها نجوا نیست، تنها ابراز نیاز نیست؛ بلکه نوعی صف‌آرایی است، نوعی جهاد است، نوعی جهت‌گیری باطنی در دل میدان مبارزه. آن‌گاه که چشم‌ها از ظاهر امور فراتر نمی‌روند، دل بیدار اهل دعاست که رمز پیروزی‌ها را از ملکوت می‌گیرد.

در چنین فضایی، گفت‌وگو با عالمان دینی که عمر خود را در پرتو قرآن و سنت سپری کرده‌اند، چراغی است فروزان در مسیر جهاد و پایداری. آیت‌الله محمد محمدی قائنی، از شاگردان بزرگ مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام، در این گفت‌وگوی ویژه، پرده از ابعاد کمتر شنیده‌شده‌ دعا در میدان نبرد برمی‌دارد؛ از نقش دعا در تاریخ اسلام، تا کاربرد عینی آن در صحنه‌ مقاومت امروز.

او در کلامی ریشه‌دار، نشان می‌دهد که چگونه دعا نه صرفاً یک عامل معنوی، بلکه عنصری اثرگذار در تحقق پیروزی‌هاست؛ و چگونه می‌توان میان تدبیر و توکل، میان تلاش و توسل، پلی ساخت که انسان مؤمن را به سرمنزل نصرت الهی برساند.

در ادامه، دعوت می‌کنیم تا با تأمل در این سخنان، جان را به ذکر و دل را به امید گره بزنید، شاید که سهمی کوچک اما صادقانه در یاری جبهه حق بیابیم و بر آتش نورانی دعا، مشعل پایداری برافروزیم...

جایگاه دعا در پیروزی امت اسلامی از منظر قرآن و سنت

آیت‌الله محمد محمدی‌قائنی، ابتدا در پاسخ به این پرسش که آیا دعا تنها یک مسئله درونی و روحی است یا در میدان عمل نیز تأثیر دارد، چنین توضیح داد: دعا، حقیقتاً ارتباط وجودی بنده با خدای خویش است. هرچند از ظاهر، یک امر معنوی به نظر می‌رسد، اما در واقع، وجود انسان را به قدرت مطلق الهی پیوند می‌دهد. بر اساس بینش اسلامی، عالم هستی از دو بُعد ملک و ملکوت تشکیل شده و این دو بر یکدیگر اثر می‌گذارند. دعا واسطه‌ای میان این دو جهان است و باعث می‌شود فرد، وجود خود را در مسیری الهی و متعالی قرار دهد.

وی تأکید کرد: دعا تنها یک دلگرمی روانی نیست، بلکه یک جهت‌گیری واقعی در زندگی است. انسانی که اهل دعاست، نه‌فقط امید پیدا می‌کند، بلکه توان تشخیص صحیح راه را به دست می‌آورد و در برابر سختی‌ها، مسیری را انتخاب می‌کند که موانع نتوانند بر او غلبه کنند. دعا انسان را مشمول تأییدات الهی می‌سازد و نیروهای عالم که تحت تدبیر خدا هستند، به یاری‌اش می‌شتابند. در چنین شرایطی، مشکلات بزرگ همچون نسیمی عبور می‌کنند، بی‌آنکه مانع حرکت شوند.

این استاد حوزه علمیه و مفسر قرآن برای اثبات کارکرد عملی دعا، به جنگ بدر اشاره کرد و گفت: جنگ بدر نمونه آشکار اثر دعا در پیروزی است. مسلمانان تنها 313 نفر بودند، درحالی‌‌که سپاه دشمن بیش از هزار نفر نیرو داشت و از نظر تجهیزات و موقعیت نظامی کاملاً برتری داشت. مسلمانان حتی برخی بدون شمشیر و کفش بودند. اما در شب پیش از نبرد، پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله با آرامش کامل به دعا پرداختند و ارتباط با خدا را حفظ کردند. در نهایت، با اراده الهی، با اینکه تمام اسباب ظاهری به نفع دشمن بود، مسلمانان پیروز شدند.

آیت‌الله قائنی اضافه کرد: پیام این واقعه برای امروز ما این است که اگر دل متصل به خدا باشد و روح در مسیر توحید حرکت کند، سختی‌ها قابل عبور خواهند بود. دعا قدرتی می‌بخشد که انسان بتواند در دل امواج بحران، مسیر درست را طی کند، بی‌آنکه غرق شود.

دعا، وحدت و پایداری امت در شرایط کنونی

در ادامه، درباره این پرسش که در شرایط امروز جهان اسلام چگونه می‌توان از نیروی دعا برای تقویت وحدت و پایداری استفاده کرد، آیت‌الله قائنی چنین پاسخ داد: اگر باور داشته باشی که تمام امور به دست خداست و همه قدرت‌ها از سوی او داده می‌شود، آن‌گاه دعا برایت به یک منبع امید و حرکت تبدیل می‌شود. خداوند در قرآن وعده داده که مظلومان و اهل حق را یاری می‌کند و اگر دل به سوی او باشد، دنیا را برایت مسخّر می‌سازد. بنابراین، آنچه اهمیت دارد، اصلاح باورها و تقویت توکل است.

وی درباره تعادل میان دعا و عمل نیز گفت: دعا به معنای کناره‌گیری از تدبیر و اقدام نیست. بلکه نشانه ایمان به وعده‌های الهی است. اگر با امید، شعور و اعتماد به خدا حرکت کنی، پیروزی نه‌تنها ممکن، بلکه وعده‌ای نزدیک است. الا إنّ وعد الله قریب.

نقش دعا در حمایت از جبهه اسلام

در ادامه گفت‌وگو این استاد حوزه علمیه درباره رابطه توکل و تدبیر در منظومه فکری اسلام و نیز نقش اذکار و ادعیه در حمایت از جبهه مقاومت توضیح داد: تدبیر لازمه زندگی در دنیاست. این عالم، عالم اسباب و مسببات است؛ هر کاری راه و برنامه خودش را دارد. باید اندیشه کرد، مسیر را شناخت، ابزار لازم را فراهم ساخت و برای رسیدن به هدف برنامه‌ریزی نمود، چه در عرصه نظامی و چه در سایر حوزه‌ها. این تدبیر، عین تعالیم قرآن و سنت است. خداوند امر فرموده: تعقل کنید، تفکر داشته باشید، تدبر نمایید.

اما این تلاش‌ها چگونه با توکل جمع می‌شود؟ آیت‌الله قائنی در این باره بیان کرد: توکل یعنی باور قلبی به اینکه روح کار از خداست. همان‌طور که در مسائل حقوقی وقتی آشنا به یک کار نیستی یا از عهده‌اش برنمی‌آیی، وکیل می‌گیری، در زندگی نیز باید با این نگاه پیش رفت که خدا وکیل حقیقی است؛ چون داناست، تواناست، و به دل‌ها آگاه است. تو وظیفه‌ات را انجام می‌دهی؛ قالب کار را فراهم می‌کنی، اما روح آن را به خدا می‌سپاری. بنابراین، تدبیر و توکل نه‌تنها منافاتی ندارند، بلکه مکمل هم‌اند؛ یکی ظاهر کار است، دیگری باطن آن. هر دو لازم‌اند تا با اراده الهی بتوان با سلامت به مقصد رسید.

توصیه‌های عملی برای نصرت جبهه حق و سربازان وطن

وی درباره دعاهایی که در این روزها برای حمایت از رزمندگان اسلام مفید و مؤثر است، چنین توصیه کرد: اصل دعا توجه قلبی است. اینکه از عمق دل گفته شود: خدایا، من هیچ‌کاره‌ام، همه‌چیز به دست توست. حتی اگر لفظی هم بر زبان جاری نشود، اما این حالت در دل زنده باشد، اصل دعا محقق شده است. ولی در کنار این، ادعیه و اذکاری هست که در روایات سفارش شده و آثار فراوانی دارد.

این مفسر قرآن کریم برخی از این دعاها را برشمرد و افزود: دعای هفتم و بیست‌وسوم صحیفه سجادیه و دعای بعد از زیارت عاشورا که مخصوص نفی دشمن و استمداد از خداست، از جمله ادعیه‌ای است که در این ایام می‌توان به آن متوسل شد.

آیت‌الله قائنی ادامه داد: خواندن آیت‌الکرسی و آمن الرسول (آیات پایانی سوره بقره) و دعای بسیار کوتاه ولی پرفیض اللهم اجعلنی فی درعک الحصینة التی تجعل فیها من تشاء که اگر این دعا سه بار شب و سه بار صبح خوانده شود، انسان را در پناه الهی قرار می‌دهد.

وی با این بیان که مداومت بر ذکر معروف لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم برای دفع شیاطین و نقشه‌های دشمن بسیار مجرب است، تشریح کرد: سه بار قرائت آیت‌الکرسی در ابتدای روز نیز از سلاح‌های مهم مؤمنان در این روزهاست، چنانچه طبق روایت، اگر بنده‌ای روزش را با سه آیت‌الکرسی آغاز کند، خداوند خود به محافظت از او می‌پردازد و فرشتگان را از این مسئولیت معاف می‌سازد.

این استاد حوزه علمیه و کارشناس مسائل دینی ادامه داد: 11 بار قرائت سوره توحید (قل هو الله احد) هنگام خروج از منزل نیز موجب امنیت از بلاها و سختی‌ها در آن روز می‌شود.

آیت‌الله قائنی در پایان گفت‌وگو توصیه کرد: در این روزها لازم است که دلسوزی‌ها، توکل، دعا و پشتیبانی عملی از جبهه اسلام جدی گرفته شود. با تبعیت کامل از رهبری انقلاب که فرمانده کل قواست و با امید و پخش خبرهای صحیح و روحیه‌بخش، می‌توان در جنگ اراده‌ها پیروز شد. دشمن در باتلاقی گرفتار شده که راه خروجی برایش نیست. اگر اهل یقین باشی و از شایعات دوری کنی، به زودی شاهد حاکمیت مطلق اسلام در منطقه خواهی بود، ان‌شاءالله.

دعا، نیروی نرم جبهه مقاومت

در خاتمه باید گفت که دعا فقط یک امر معنوی و درونی نیست، بلکه نیرویی عملی و مؤثر در میدان زندگی و مبارزه است. دعا ارتباط ما را با خدا قوی می‌کند و باعث می‌شود در سخت‌ترین شرایط، آرامش و توکل به خداوند، راهگشای مشکلات باشد. تاریخ اسلام بارها نشان داده است که پیروزی‌ها در میدان نبرد، حاصل همراهی دعا و توکل به خداست.

همچنین، توکل و تدبیر هر دو لازم‌اند و مکمل یکدیگر هستند؛ باید با تدبیر و برنامه‌ریزی دقیق کارها را انجام داد و در عین حال، به قدرت خدا توکل کرد و روح کار را به او سپرد.

در شرایط کنونی جهان اسلام و جنگ ایران عزیز با صهیونیست‌های کودک‌کش با تقویت ایمان و وحدت، همراه با توکل و تدبیر، ان‌شاءالله پیروزی نهایی نزدیک است. با عمل به این راهکارها و تکیه بر دعای مستمر، می‌توانیم در یاری رزمندگان اسلام سهیم باشیم و آینده‌ای روشن برای امت اسلام رقم بزنیم.

سمیرا گمار