هفته وحدت، یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های تقویم اسلامی، فرصتی کم‌نظیر برای بازخوانی آموزه‌های پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی (ص) و ترویج همبستگی میان مسلمانان جهان است. این هفته که از دوازدهم تا هفدهم ربیع‌الاول برگزار می‌شود، فراتر از جشن و شادمانی، یادآور رسالت پیامبر نور و رحمت برای هدایت بشر و ترویج ارزش‌های اخلاقی، معنوی و اعتقادی در جامعه است.

با وجود اختلاف تاریخی میان شیعه و اهل سنت در مورد روز دقیق ولادت پیامبر، اهمیت این مناسبت در حفظ انسجام امت اسلامی و تمرکز بر اصول مشترک دین، غیرقابل انکار است. هفته وحدت تنها یک مراسم تقویمی نیست؛ بلکه فرصتی است برای تعظیم شعائر الهی، تقویت روح ایمان و التزام عملی به آموزه‌های پیامبر و اهل بیت علیهم‌السلام.

این مناسبت، هم‌زمان، بستری فراهم می‌کند تا مسلمانان در جهان امروز، با یادآوری پیام اخلاق و توحید پیامبر اکرم (ص)، مسیر اتحاد و همدلی را دنبال کنند و از آن در تقویت دین، رشد معنوی و مقابله با چالش‌های اجتماعی بهره ببرند. این مقدمه، مسیر گفت‌وگوی ما با استاد حوزه علمیه همدان و مفسر قرآن کریم درباره دستاوردهای هفته وحدت، ضرورت وحدت میان مذاهب اسلامی و اهمیت آن در مواجهه با مسائل روز جهان اسلام را هموار می‌کند.

در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید:

آیت‌الله محمد محمدی قائنی، در ابتدای سخنان خود اظهار کرد: در رابطه با تاریخ میلاد پیامبر اکرم (ص) میان شیعه و اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد؛ مشهور علمای شیعه روز هفدهم و مشهور علمای اهل سنت روز دوازدهم ربیع‌الاول را روز ولادت می‌دانند. با این حال، برای بزرگداشت و پاسداشت تلاش‌ها و رنج‌های پیامبر اسلام برای هدایت بشر، این فاصله زمانی به نام «هفته وحدت» نام‌گذاری شده؛ هفته‌ای که محور آن رسالت و نبوت پیامبری است که سرچشمه همه خیرات است.

وی افزود: گرامیداشت میلاد پیامبر (ص) به معنای احترام به پیام الهی، زحمات پیامبر و اهمیت دادن به آرمان‌های بلند الهی و ملکوتی دین اسلام است. این امر صرفاً یک اظهار خوشحالی یا یادبود نیست، بلکه تعظیم شعائر الهی و تقویت باور به معنویات و ارزش‌های اخلاقی و عقیدتی محسوب می‌شود. قرآن کریم می‌فرماید: «وَمَنْ یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»؛ یعنی یکی از نشانه‌های تقوا، زنده نگه داشتن یاد خدا و تعالیم اوست و هر کس این شعائر را بزرگ بدارد، اهل تقواست.

این استاد حوزه علمیه همدان با اشاره به اینکه محبت انسان به یک چیز، محبت به آثار و معانی آن را نیز در پی دارد، تصریح کرد: اگر کسی گلی را دوست داشته باشد، شکل، شمایل و همه ویژگی‌های آن را هم دوست خواهد داشت. همین قانون در ایمان و پایبندی به اصول اسلام نیز صدق می‌کند. توجه به هفته وحدت، یعنی اهمیت دادن به اصل اسلام، مکتب پیامبران و مسیر توحید. امیدواریم خداوند توفیق دهد که برگزارکننده واقعی این جشن و یادبود باشیم.

آیت‌الله قائنی در بیان مهم‌ترین دستاورد هفته وحدت و فرصت‌های آن برای امت اسلام گفت: درباره وحدت امت اسلامی، آیات قرآن، روایات فراوان و سیره معصومان(ع) کاملاً روشن است و جایی برای بی‌اعتنایی باقی نمی‌گذارد. جهان بر پایه توحید استوار شده و دین، قبله، پیامبر و مقصد نهایی همه یکی است. وحدت از همین هدف مشترک سرچشمه می‌گیرد و اختلاف‌های موجود در مسائل فرعی و اجرایی، هرچند مذاهب و برداشت‌های گوناگونی را پدید آورده، تنها شاخه‌ها و برگ‌های درخت‌اند، نه تنه اصلی آن.

او افزود: ستون اصلی درخت ایمان، باور به خدا، ایمان به نبوت عام، ایمان به نبوت خاص پیامبر اسلام(ص) و پایبندی به دو میراث گران‌بهای پیامبر است؛ همان‌طور که فرمودند: «ای مردم، به این دو چیز تمسک کنید: قرآن و اهل‌بیت.» خوشبختانه همه مذاهب اسلامی بر این اصول هم‌نظرند؛ همگی باور داریم که خداوند یکتاست، پیامبر اسلام خاتم پیامبران است، قرآن از سوی خدا نازل شده و دچار تحریف نشده، و اهل‌بیت جانشینان پیامبرند و محبت و پیروی از آنان، همان محبت و پیروی از پیامبر است.

این مفسر قرآن کریم درباره حفظ تنه اصلی درخت ایمان و شیوه برخورد با اختلافات فرعی گفت: اگر می‌خواهیم این پایه محکم را نگه داریم و از برکاتش بهره ببریم، باید در اختلافات از نزاع و درگیری میان مذاهب و افراد پرهیز کنیم. همان‌طور که در یک مذهب چند مرجع تقلید وجود دارد و هر فرد پیرو یکی از آنان است، اما هیچ‌کس اصل اسلام، حوزه علمیه یا جایگاه مرجعیت را نفی نمی‌کند. اختلافات فرعی همیشه هست، اما همه بر اصل اتفاق دارند. این قاعده در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی هم صادق است؛ ما در اصول یکی هستیم و اگرچه در فروع تفاوت‌هایی داریم، نباید با برجسته کردن این شاخه‌ها به ریشه آسیب بزنیم.

آیت‌الله قائنی تأکید کرد: حال اگر وحدت از بین برود، خلاف دستور خداست که فرمود: «واعتصموا بحبل الله جمیعاً ولا تفرقوا» و آیات و روایات دیگر نیز همین نکته را بیان می‌کنند. از سوی دیگر، روز به روز ضعیف خواهیم شد و دشمنان که متعدد و غداری هستند، سوءاستفاده خواهند کرد. اگر به جای التزام به اصول، بر فروع تمرکز کنیم، قدرت و نیروی ما زائل و دشمن بر ما مسلط می‌شود. آن‌ها منابع ما را غارت و حتی دین ما را تهدید می‌کنند. نمونه‌های تاریخی از اسپانیا و پرتغال تا ترکیه نشان می‌دهد که تفرقه میان مسلمانان باعث ضعیف شدن اسلام و نفوذ دشمن می‌شود.

وی در ادامه گفت‌وگوی خود به اهمیت وحدت میان مذاهب اسلامی پرداخت و گفت: وحدت بین مذاهب اسلامی آثار و برکات فراوانی دارد؛ هم دستور الهی را محقق می‌کند، هم باعث تقویت دین و شعائر الهی می‌شود و هم سبب سربلندی و شکوفایی اسلام و انسان در مقابل کشورهای کفر است؛ بنابراین مذاهب اسلامی باید در یک جبهه، مسیر و با یک شعار متحد حرکت کنند. این امر عقلایی و منطقی است و حتی نیازی به استناد به آیه یا روایت ندارد.

این استاد حوزه علمیه همدان با تأکید بر ضرورت حفظ وحدت میان مسلمانان گفت: شیعه، سنی و پیروان همه مذاهب اسلامی، با هر سلیقه و گرایشی، هنگامی که در کنار هم قرار گیرند، ندای توحید را در سراسر جهان طنین‌انداز می‌کنند و زمینه‌ساز شوکت، عزت و سعادت مسلمانان در دنیا و آخرت می‌شوند.

آیت‌الله قائنی افزود: این اتحاد، زمینه‌ساز همدلی، انسجام و تقویت پایه‌های دینی امت اسلامی است و نقشی کلیدی در پیشگیری از اختلافات فرعی و سوءاستفاده دشمنان دارد.

وی خاطرنشان کرد: مرحوم امام (ره) و بزرگان انقلاب هفته وحدت را معین کردند تا یکی از بزرگترین هدیه‌های انقلاب به مردم و امت اسلام باشد؛ به این ترتیب مردم به جان هم نیفتند و از عقاید مشترک حمایت کنند تا کمتر مورد ظلم واقع شوند و زمینه گسترش اسلام در دنیا فراهم شود.

این استاد علوم دینی سپس درباره بهره‌گیری از وحدت اسلامی برای تحقق اهداف مسلمین، به ویژه مهم‌ترین مسئله کنونی جهان اسلام یعنی حصر و قحطی غزه اظهار کرد: اگر مسلمانان متحد بودند، شاهد این‌همه جنایات هولناک و ضدبشری نبودیم؛ جنایاتی که حتی تصور آن دشوار است و شاید برخی از آن‌ها از صحنه کربلا هم دلخراش‌تر باشد. این ماجرای غم‌انگیز، نخستین پیامد نبود اتحاد میان مسلمانان است. امروز اگر 57 کشور اسلامی با تمام تفاوت‌های گرایش، زبان و عقیده در کنار هم می‌ایستادند و بر سر شعارهای اصلی اتفاق‌نظر داشتند، دشمن هرگز جرئت ارتکاب چنین فجایعی را پیدا نمی‌کرد. این تهدیدات نیز تنها به فلسطین محدود نمی‌شود؛ لبنان، یمن و سراسر جهان اسلام در معرض تهدید هستند.

آیت‌الله قائنی ادامه داد: دشمنان نقشه کشیده‌اند که منابع خاورمیانه را در اختیار بگیرند و بر مردم مسلط شوند؛ ادعای نژاد برتری و بردگی جهان توسط آن‌ها بخشی از این نقشه است. اگر مسلمانان متحد بودند، هیچ‌کس جرأت چنین ظلمی را نداشت و نسل‌کشی‌ها و ویرانی‌ها رخ نمی‌داد. همان‌طور که عرض کردم در قرآن نیز آمده که اختلاف نکنید؛ اگر اختلاف کنید، سست می‌شوید و وقتی نیرو ندارید، انسان‌های نیرومند بر شما مسلط می‌شوند. نمونه‌های آشکار این حقیقت را در فلسطین، سپس لبنان، و بعد در افغانستان، عراق و سوریه دیدیم. اختلاف حاکم شد و بدبختی‌ها و ذلت‌های فراوانی به‌وجود آمد. حتی حرم‌های علوی در سوریه مورد تعرض قرار گرفت و هزاران علوی به جرم باور مذهبی‌شان کشته شدند.

وی تأکید کرد: وحدت میان شیعه و سنی و همه مذاهب اسلامی با هر سلیقه و گرایشی باعث می‌شود که ندای توحید در دنیا طنین‌انداز شود و مسلمانان از عزت، شوکت و سعادت دنیا و آخرت بهره‌مند شوند. حتی اگر کسی مسلمان باشد اما از صف مسلمانان جدا بماند، آتش تفرقه نه‌تنها به پیکره اسلام، بلکه به اساس انسانیت آسیب خواهد زد.

این کارشناس مذهبی در بخش دوم سخنان خود به ویژگی‌های اخلاقی پیامبر اکرم (ص) اشاره کرد و گفت: یکی از بارزترین صفات پیامبر، خلق عظیم ایشان است. خداوند که منشأ عظمت است، به پیامبر می‌فرماید: «تو ای پیامبر دارای اخلاق بزرگی هستی». ارزش انسان پس از عبودیت خدا در اخلاق نیکوست؛ اخلاق، ملات زندگی است و در مسائل سیاسی، اجتماعی، عبادی و نظامی اهمیت دارد. بسیاری از کفار، به سبب اخلاق کریمانه پیامبر، نه گرفتار عذاب الهی می‌شدند و نه به اسارت درمی‌آمدند، زیرا خداوند خلق نیکو را دوست دارد و هر کس به آن آراسته باشد، به یکی از صفات الهی نزدیک شده است. پیامبر اکرم(ص) نیز فرموده‌اند: «برترین شما کسی است که اخلاقش از همه بهتر باشد» و تأکید کرده‌اند که این معیار، به‌ویژه در خانواده اهمیت دارد؛ چنان‌که فرمودند: «من در میان خانواده‌ام از همه مهربان‌تر و خوش‌رفتارتر هستم».

یکی از مشکلات بزرگ جامعه ما، عمل نکردن به اخلاق است. هرچند ادب، تواضع و دلسوزی وجود دارد، اما این صفات یا ضعیف شده‌اند یا کمتر در عمل بروز می‌یابند. اگر بتوانیم در رفتار با دیگران نرمش، تأمل، تدبر، خوش‌رویی، خوش‌زبانی و نیت پاک را به‌کار بگیریم و خلق نیکو داشته باشیم، بسیاری از مشکلات اجتماعی و خانوادگی برطرف می‌شود و از بروز تنش‌های روحی، روانی و اجتماعی جلوگیری خواهد شد. ایشان ابراز امیدواری کرد که خداوند به همه ما توفیق دهد تا به اخلاق نیک آراسته شویم و اتحاد امت اسلامی حفظ شود.

میلاد پیامبر رحمت، فرصتی برای همبستگی مسلمانان و حمایت از فلسطین

گفتنی است؛ میلاد پیامبر اکرم (ص) و هفته وحدت، فرصتی استثنایی برای جشن و تجدید امید میان مسلمانان در سراسر جهان است. این مناسبت نه‌تنها یادآور رحمت، اخلاق و عدالت‌خواهی پیامبر اسلام است، بلکه فرصتی فراهم می‌کند تا مسلمانان با کنار گذاشتن اختلافات فرعی، بر اصول مشترک دین اسلام تمرکز و انسجام و همبستگی خود را تقویت کنند. با گرامیداشت این هفته، می‌توانیم ارزش‌های انسانی و اخلاقی پیامبر را در زندگی روزمره پیاده و پیام صلح، مهربانی و همدلی اسلام را به جامعه جهانی منتقل کنیم.

هفته وحدت، فراتر از جشن و سرور، به‌ویژه در شرایط کنونی جهان اسلام، مانند ظلم و نسل‌کشی علیه مردم فلسطین و غزه، فرصتی برای اتحاد امت اسلامی و صدای واحد در حمایت از حقوق مسلمانان مظلوم است. عمل به آموزه‌های اخلاقی پیامبر اخلاق، تواضع و دلسوزی می‌تواند پایه‌ای برای کاهش مشکلات اجتماعی و خانوادگی و تقویت انسجام جامعه اسلامی باشد و زمینه را برای حمایت عملی از مسلمانان نیازمند فراهم کند.

در نهایت، این مناسبت به ما یادآوری می‌کند که با همدلی، همکاری و پایبندی به اصول انسانی و دینی، می‌توانیم ضمن جشن گرفتن میلاد پیامبر، گام‌های مؤثری در مسیر عدالت، همبستگی و دفاع از مظلومان جهان اسلام برداریم و دنیایی عادلانه‌تر برای مسلمانان و همه انسان‌ها بسازیم.

سمیرا گمار