سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: بازارسازی مقدم بر بازاریابی بوده، این جمله‌ای است که بسیاری از کارشناسان و استادان پیشکسوت صنایع‌دستی به‌دلیل نبود شناخت کافی درباره نیاز واقعی بازار و سلیقه مصرف‌کننده امروزی صنایع‌دستی، به آن معتقدند؛ بنابراین یکی از گام‌های مؤثر برای کسب جایگاهی مناسب در بازارهای داخلی و خارجی صنایع‌دستی، معرفی هرچه بیشتر محصولات آن و آشنایی بدون واسطه مخاطبان با رشته‌های مختلف صنایع‌دستی است که در این زمینه شرکت در انواع نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و حتی کوچک‌ترین عرصه‌ها برای تبلیغ صنایع‌دستی از اهمیت زیادی برخوردار بوده؛ در ضرورت برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی این نکته حائز اهمیت است که بیشتر استان‌ها در اجرای برنامه‌های توسعه‌ای مورد نظر خود با مشکلات عدیده ازجمله رشد بی‌رویه جمعیت، کم‌کاری و رواج انواع مختلف بیکاری ازجمله بیکاری‌های پنهان، فصلی و درنتیجه پایین بودن سطح درآمد و معیشت گروه زیادی از مردم، کمبود سرمایه داخلی و نبود منابع مالی کافی مواجه هستند.

به همین دلیل بعضی از صاحب‌نظران با توجه به سهولت گسترش صنایع کوچک همانند کارگاه‌های صنایع‌دستی بر تقویت، توسعه و گسترش این صنایع در برنامه توسعه اقتصادی استان اصرار و توصیه دارند.

از طرفی برگزاری نمایشگاه‌های خارجی، استانی و شهرستانی رقابت سالم بین هنرمندان تولیدکننده صنایع‌دستی را فراهم می‌کند، به‌طوری که برگزاری این نمایشگاه‌ها به هر مناسبتی می‌تواند قابلیت ایجاد اشتغال با هزینه کم و افزایش کارگاه‌های تولیدی صنایع‌دستی (به‌دلیل فروش مناسب در نمایشگاه‌ها و بازارچه‌های فصلی) باشد که در این زمینه معاونت صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی می‌تواند با برگزاری نمایشگاه‌ها و بازارچه‌های موقت نقش بسزایی را در نشان دادن توانمندی‌های هنرمندان صنایع‌دستی ایفا کند که این مهم از سوی معاونت صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان نیز پیگیری می‌شود و هرساله در مناسبت‌های مختلف شاهد برگزاری این نمایشگاه در مکان‌های مختلف هستیم. یکی از مناسبت‌ها که همواره مورد استقبال هنرمندان صنایع‌دستی برای برگزاری نمایشگاه قرار می‌گیرد، ایام نوروز است؛ زیرا خوشبختانه در این ایام حضور مسافران و گردشگران نوروزی خود ظرفیتی بی‌بدیل برای عرضه صنایع‌دستی بوده، اما طی سال‌های اخیر همواره از سوی هنرمندان گلایه‌مندی‌هایی از نوع خدمات‌رسانی و حتی نوع مکان‌یابی برای نمایشگاه مطرح است. بنابراین بر آن شدیم تا در این باره با تعدادی از هنرمندان که سال گذشته در یکی از نمایشگاه‌های نوروزی (نمایشگاهی که در محل تپه باستانی هگمتانه برگزار شده بود) شرکت کرده بودند، گفت‌وگوهایی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

یکی از هنرمندان چرم‌کار همدانی که سابقه بالایی در عرصه تولید مصنوعات چرمی دارد با بیان اینکه سال گذشته برای حضور در نمایشگاه صنایع‌دستی واقع در تپه هگمتانه اقدام کردم، گفت: کیفیت خدمات ارائه‌شده از سوی پیمانکار برگزاری نمایشگاه متوسط بود.

رضایی با اشاره به موقعیت جغرافیایی تپه هگمتانه، گفت: ذاتاً این مکان بادگیر است، پس باید برای استحکام غرفه‌ها تدبیری درست اندیشه شود که متأسفانه نوروز گذشته این مهم مدنظر نبود و با وزش بادی شدید در اواسط تعطیلات نوروزی، فضای نمایشگاهی تا سه روز غیر قابل استفاده شد؛ چراکه اسپیس‌ها و چادرهای برزنتی از یکدیگر گسسته شد.

وی با اشاره به اینکه نمایشگاه نوروزی سال گذشته با 40 غرفه از طریق اسپیس تدارک دیده شده بود، گفت: با تخریب غرفه‌ها عملاً فروشی نداشتیم و درواقع حضور در نمایشگاه مصداق بارزی از ضرر مالی برای ما بود.

این هنرمند همدانی با گلایه‌مندی از نوع مکان تدارک دیده‌شده برای نمایشگاه، گفت: حتی بر اثر تخریب غرفه‌ها مقداری از محصولات چرمی ما نیز به سرقت رفت و وقتی این مسئله را به مجری نمایشگاه اطلاع دادیم، در جواب عنوان کردند که باید خودتان به هنگام وزش باد زودتر در محل حاضر می‌شدید؛ ما مسئولیتی در قبال محصولات شما نداریم.

رضایی با اشاره به اینکه برای حضور در نمایشگاه از هر غرفه هزینه 500 تا 600 هزار تومانی دریافت شد و حتی برای تهیه میز کار نیز باید هزینه‌ای جداگانه پرداخت می‌کردیم، اذعان کرد: تنها خدمتی که به ما در داخل غرفه ارائه شد، یک صندلی بود!

وی درخصوص زیباسازی فضای نمایشگاه نیز عنوان کرد: متأسفانه شاهد هیچ‌گونه خلاقیتی نبودیم و حتی در روز‌های ابتدایی برگزاری نمایشگاه برق مورد نیاز نیز برای روشنایی داخل غرفه‌ها تأمین نشده بود.

رضایی افزود: گرچه طی روزهای برگزاری نمایشگاه شاهد حضور مدیران ارشد استانی و کشور در حوزه صنایع‌دستی بودیم، اما به نظر بنده جانمایی نمایشگاه در تپه هگمتانه به لحاظ شرایط آب و هوایی مناسب نیست.

این هنرمند چرم‌کار همدانی با اشاره به اینکه گردوخاک حاصل از وزش باد محصولات چرمی را خراب کرد، گفت: متأسفانه با وجود دریافت 50 هزار تومان حق بیمه از ما و ورود خسارت، اما خدمتی در این باره پرداخت نشد.

رضایی با اشاره به اینکه حضور در نمایشگاه صنایع‌دستی نوروز 97 تپه هگمتانه درواقع برای من به عبرتی بدل شد تا دیگر در این فضاها ورود نکنم، اظهار کرد: گرچه بازدید و استقبال از غرفه‌ها خوب بود، اما به لحاظ زیرساختی وقتی مشکل وجود داشته باشد، حضور من صنعتگر در فضاهای این‌چنینی مقرون‌به‌صرفه نیست.

در ادامه دیگر هنرمند همدانی که در رشته میناکاری روی سفال در نمایشگاه شرکت کرده بود نیز از نوع غرفه‌ها و خرابی‌های ایجادشده بر اثر وزش باد گلایه کرد و گفت: برای سیزده روز که درواقع نهایتاً شاید 9 روز از آن به‌صورت واقعی نمایشگاه دایر بود، مبلغ 600 هزار تومان پرداخت کردیم.

سمیرا ترابی با بیان اینکه 50 هزار تومان نیز بابت بیمه از ما دریافت شد، تصریح کرد: جالب اینکه هزینه میز داخل غرفه نیز جداگانه از ما دریافت شد.

این خانم جوان که برای نخستین‌بار در نمایشگاه صنایع‌دستی شرکت کرده بود با تأکید بر اینکه پیمانکار برگزاری نمایشگاه غرفه خالی در اختیار ما قرار داد، گفت: البته به اذعان دیگر همکاران من که سابقه حضور در نمایشگاه این‌چنینی را داشتند، نمایشگاه نوروز 97 به‌مراتب بهتر از سال‌های قبل بود.

ترابی افزود: اما همچنان ساختار اسپیسی غرفه در مقابل شرایط آب و هوایی مقاومت نداشت و درنتیجه از هفتم فروردین‌ماه بر اثر وزش باد شدید نیمی از غرفه‌ها تخریب و بر اثر آن افرادی متحمل ضرر فراوان شدند، چراکه اغلب این غرفه‌ها مختص فروش سفال بودند و بر اثر باد و تخریب اسپیس‌ها، ظروف چیده‌شده شکستند.

وی با بیان اینکه بنده از استانداردهای لازم برای برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی در فضای باز اطلاعات آن‌چنانی ندارم، ابراز کرد: آنچه مسلم است اینکه با توجه به فضای اقلیمی تپه هگمتانه، پوشش درنظر گرفته‌شده برای نمایشگاه مناسب نبود.

ترابی با بیان اینکه پوشش برزنتی درنظر گرفته‌شده برای اسپیس غرفه‌ها با ساختار هنری صنایع‌دستی همخوانی نداشت و تاریک بود، تصریح کرد: رنگ آبی تیره بزرنت‌ها خود ذوق بیننده را در تشخیص رنگ منعکس‌شده از سفال کور می‌کرد.

این هنرمند همدانی با تأکید بر اینکه نمایشگاه شامل 40 غرفه از هنر‌های مفاخر مختص استان همدان بود، اذعان کرد: به نظر بنده جانمایی نمایشگاه خوب بود، زیرا بازدیدکنندگان از موزه هگمتانه در مسیر سری هم به نمایشگاه می‌زدند، اما آنچه مشکل داشت ساختار و اسکلتی بود که از مقاومت لازم برخوردار نبود.

وی با تأکید بر اینکه با وجود دریافت حق بیمه از شرکت‌کنندگان به خسارت‌دیدگان از باد در اثر تخریب غرفه چیزی پرداخت نشد، اذعان کرد: گویا سال‌های گذشته نیز این مبلغ دریافت شده، اما با بروز مشکل کسی پاسخ‌گو شرکت‌کنندگان نبوده است.

ترابی با اشاره به اینکه درواقع هنرمند سرمایه‌اش را در نمایشگاه به نمایش می‌گذارد تا درآمدی از این مسیر کسب کند، گفت: پس کسی که نسبت به بیمه کالای نمایش گذاشته‌اش اقدام کرده، در قبال پرداخت حق بیمه انتظار دارد که خدمتی دریافت کند، اما این‌گونه نبود.

وی ادامه داد: بنده در سریع‌ترین زمان ممکن بعد از وقوع باد در محل حاضر شدم و اقدام به جمع‌آوری وسایلم کردم و کمتر دچار خسارت شدم، اما بودند کسانی که کل وسایلشان خراب شد؛ به‌ویژه غرفه‌هایی که مختص عروسک و تزئینات بودند.

ترابی با اشاره به اینکه با وجود حضور نیروهای آتش‌نشانی و ثبت خرابی و خسارت‌ها متأسفانه کسی امید به پرداخت خسارت نداشت، اذعان کرد: گرچه نظارت از طریق معاون صنایع‌دستی و حتی شخص مدیرکل میراث‌فرهنگی بر فضا مشهود بود، به‌طوری ‌که طی مدت برگزاری چندین‌بار در محل نمایشگاه حاضر شدند، اما دقت کافی بر عملکرد پیمانکار و مجری نمایشگاه کمرنگ بود.

در ادامه مسعود رضوی، دیگر هنرمند همدانی که در رشته کاشی هفت‌رنگ در نمایشگاه نوروز 97 شرکت کرده بود نیز با بیان اینکه جانمایی مکان نمایشگاه به‌دلیل پربازدید بودن محل تپه هگمتانه عالی بود، گفت: اما از آنجایی که برای نخستین‌بار در مکان روباز برگزار شد، متأسفانه سازه درنظر گرفته‌شده از مقاومت لازم برخوردار نبود.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه خدماتی همچون نظافت و روشنایی رضایت‌بخش نبود، گفت: سال گذشته از هر غرفه 500 هزار تومان هزینه دریافت شد و شنیده‌ها حاکی از آن است که امسال این مبلغ به یک میلیون تومان رسیده؛ بنابراین با توجه به فضای اقتصادی به نظر نمی‌رسد کسی توان شرکت در نمایشگاه را داشته باشد.

رضوی با بیان اینکه متأسفانه درخصوص پرداخت خسارت نه در این نمایشگاه بلکه در دیگر نمایشگاه‌های گذشته نیز شاهد پرداخت نبودیم، گفت: متأسفانه عنوان بیمه کردن در حد حرف است.

در ادامه جهت رعایت انصاف با مظاهری، معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان هم‌کلام شدیم که در ادامه می‌خوانید:

معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه امسال نیز همچون سال‌های گذشته نمایشگاه‌های صنایع‌دستی در ایام نوروز دایر خواهند بود، گفت: تعدادی از نمایشگاه‌ها توسط بخش خصوصی و بخشی نیز توسط اداره کل در نقاط مختلف شهر و استان دایر خواهد شد.

هاشم مظاهری با اشاره به اینکه نمایشگاه‌های صنایع‌دستی در شهر همدان حدود 6 نمایشگاه خواهد بود، گفت: قطعاً تعداد بازارچه‌های صنایع‌دستی در استان بالای 20 مورد خواهد بود.

وی در پاسخ به گلایه‌مندی‌های عنوان‌شده درخصوص نمایشگاه‌هایی که توسط بخش خصوصی دایر می‌شوند، عنوان کرد: متأسفانه مشکلات عنوان‌شده بزرگ‌نمایی است؛ چراکه سال گذشته نمایشگاه را در مقایسه با سال‌های پیش‌ از آن بهتر برگزار کردیم.

مظاهری با اشاره به اینکه کار کردن در فضای باز مسائل و مشکلات خاص خود را دارد، اذعان کرد: وزش باد در نوروز 97 تمام بازارچه‌های استان را به غیر از بازارچه هگمتانه ویران کرد و حتی دیگر قابلیت خدمات‌رسانی دوباره پیدا نکردند، اما این بازارچه بعد از دو روز دوباره احیا شد.

معاون صنایع‌دستی با تأکید بر اینکه نمی‌توانیم وقوع بلایای طبیعی را پیش‌بینی کنیم با این حال بعد از وقوع باد غرفه‌های دایرشده در هگمتانه را به تمام معنا محکم کردیم و تا 13 فرودین‌ماه شاهد وقوع هیچ اتفاقی در این بازارچه نبودیم، ابراز کرد: البته هم‌زمان با وزش باد شدید و مشکلات پیش‌آمده برای بازارچه به تمام غرفه‌داران زنگ زدیم تا خود را به محل بازارچه برسانند؛ از طرفی پیمانکار ما در حین وزش باد (نصف شب) در محل حاضر شده بود تا از وقوع خسارت به محصولات هنرمندان جلوگیری کند، بنابراین از آنجایی که بنده تمام‌وقت آنجا بودم نه چیزی ربوده شد و نه گزارشی مبنی بر شکستنی داشتیم.

مظاهری در پاسخ به این سؤال که بر عملکرد پیمانکاران چگونه نظارت می‌کنید؟ زیرا وقتی کسی هزینه را پرداخت می‌کند انتظار دریافت خدمات دارد، بیان کرد: درواقع هزینه‌ای که از هنرمندان دریافت می‌شود تنها پول سازه‌‌هایی است که پیمانکاران در محل بازارچه دایر می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه معاونت صنایع‌دستی به دنبال کاسبی کردن از فضای نمایشگاه‌ها نیست، تصریح کرد: همان‌طور که صدور مجوز از این اداره رایگان بوده، حضور در اکثر نمایشگاه‌های صنایع‌دستی نیز رایگان است.

معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان ادامه داد: اگر ما پیمانکاری را برای دایر کردن نمایشگاه به‌کار می‌گیریم، هزینه از او دریافت نمی‌کنیم و در‌واقع به دنبال سود برای او نیستیم، بلکه برای ما مهم هنرمندان صنایع‌دستی هستند؛ بنابراین پیمانکار اگر از هر غرفه 500 هزار تومان دریافت می‌کند، مبلغ ناچیزی بوده که برای دایر کردن سازه غرفه‌ها دریافت شده است.

مظاهری خاطرنشان کرد: از 40 غرفه 20 میلیون تومان دریافت شده که طبق فاکتورها 14 میلیون تومان آن هزینه اسپیس‌هایی است که برای برپایی غرفه‌ها مستقر شدند.

وی درخصوص هزینه بیمه نیز گفت: آن 50 هزار تومانی که از غرفه‌ها دریافت شد برای بیمه نبود، بلکه هزینه فرشی بود که برای داخل غرفه‌ها کرایه کردیم؛ زیرا مبلغ بیمه قابل توجه نیست که آن نیز توسط پیمانکار پرداخت می‌شود.

مع‌الوصف؛ گرچه برگزاری نمایشگاه و بازارچه‌های صنایع‌دستی فرصتی غیر قابل انکار برای معرفی هرچه بهتر ظرفیت‌های هنری و آئینی در هر شهر و دیار محسوب می‌شوند و درعین‌حال نمی‌توان زحمات معاون صنایع‌دستی را درخصوص برگزاری نمایشگاه‌های این‌چنینی نادیده انگاشت، اما آنچه عنوان شد و نیز تجاربی که طی سال‌های اخیر از برگزاری بازارچه‌های صنایع‌دستی توسط بخش خصوصی داشته‌ایم، بیانگر آن است که نمی‌توان با تکیه بر توان بخش خصوصی بدون نظارت و تعیین استانداردهای لازم در چگونگی استقرار بازارچه‌ها شاهد تحقق اهداف این‌چنینی بود؛ درصورت برقراری استانداردها از سوی برگزارکنندگان این امر می‌تواند به خط مشی برای بازاریابی و برندسازی صنایع‌دستی در راستای کمک به تولیدکنندگان هنرمند این عرصه بدل شود.