راهکار مقابله با آسیبهای اجتماعی، تقویت امید و اعتماد در جامعه است
استاندار همدان با تأکید بر نقش پُررنگ امید و اعتماد در سلامت روان جامعه، گفت: مقابله با پدیده شوم خودکشی، تنها با افزایش امید به زندگی در میان مردم، بهویژه جوانان ممکن است؛ این امید از طریق اعتماد به برنامههای مدیریتی، ارتقای کیفیت آموزش، مشارکت اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی بهدست میآید.
حمید ملانوریشمسی روز یکشنبه در شورای اجتماعی استان همدان که با حضور متولیان و مدیران ذیربط در سالن جلسات شهدای گمنام استانداری برگزار شد، با گرامیداشت یاد شهدا و تقدیر از تلاشهای مجموعه فعالان حوزه فرهنگی و اجتماعی استان، اظهار کرد: کاهش معنادار آمار خودکشی در برخی شهرستانهای استان، نتیجه انسجام، دغدغهمندی و پیگیری منسجم دستگاههای اجرایی، فرهنگی، درمانی و آموزشی است؛ این مسیر باید با قوت و دقت ادامه پیدا کند و به یک الگوی بومی برای مدیریت آسیبهای اجتماعی در سطح ملی تبدیل شود.
وی با اشاره به تشکیل کمیته ویژه پیشگیری از خودکشی در سال گذشته و اقدامات مؤثر آن، گفت: این کمیته با همراهی دانشگاه علوم پزشکی، بهزیستی، آموزشوپرورش و سایر نهادها، موفق شد چرخه مداخلهگری در بحرانهای روانی را تا حد زیادی بهبود ببخشد؛ کاهش آمار در شهرستانهایی مانند نهاوند، بهار و اسدآباد، گویای همین روند مؤثر است.
استاندار همدان با تأکید بر نقش پُررنگ امید و اعتماد در سلامت روان جامعه، ادامه داد: مقابله با پدیده شوم خودکشی، تنها با افزایش امید به زندگی در میان مردم، بهویژه جوانان ممکن است؛ این امید از طریق اعتماد به برنامههای مدیریتی، ارتقای کیفیت آموزش، مشارکت اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی بهدست میآید. فردی که امید به آینده دارد، بهراحتی از جان شیرین خود نمیگذرد.
ملانوریشمسی نقش دستگاههای فرهنگی و رسانهای در ترویج سبک زندگی سالم و مثبت را بسیار مهم دانست و بیان کرد: روحانیون، دانشگاهها، رسانهها، آموزشوپرورش، صداوسیما، نهادهای فرهنگی و حتی دستگاههایی مانند ورزش و جوانان، هلال احمر و ارشاد باید با زبان بهروز، تولید محتوای اثرگذار و گفتوگوی هدفمند، ذهنیت جامعه را نسبت به زندگی، آینده، خانواده و هویت تقویت کنند؛ فرهنگسازی نیازمند برنامه، استمرار، نوآوری و جذابیت است.
وی با اشاره به ضرورت تصمیمسازی در جلسات تخصصی، افزود: جلسات شوراهای مختلف باید فراتر از مباحث مالی و اجرایی، به حوزههای فکری، فرهنگی، تربیتی و سبک زندگی بپردازند؛ ما باید افکار عمومی را نسبت به موضوعات مثبت، سازنده و نشاطآور، فعال و با آنها همسو کنیم.
نماینده عالی دولت در استان همدان ضمن تأکید بر تحلیل جامع وضعیت اقدام به خودکشی، گفت: در جلسه آتی کمیته ویژهای با محوریت استانداری و دانشگاه علوم پزشکی، گزارش جامعی از وضعیت خودکشی و اقدام به خودکشی، به تفکیک شهرستان، جنسیت، ریشهها و عوامل روانی- اجتماعی ارائه خواهد داد؛ همچنین نگاشت نهادی دقیق برای تعیین مسئولیتها و اقدامات دستگاهها، تدوین میشود.
ملانوریشمسی سپس با اشاره به آمار ازدواج و طلاق در استان همدان، اظهار کرد: سال گذشته شاهد کاهش چهار درصدی ازدواج و همزمان کاهش هفت درصدی طلاق بودهایم؛ در حوزه کودکان کار نیز با پیگیری مجدد کارگروه مربوطه، تاکنون بیش از 85 نفر از این کودکان زیر پوشش بیمه قرار گرفتهاند که اقدامی قابل تقدیر است.
وی در بخش دوم سخنان خود با اشاره به «پویش پرچم» و لزوم تقویت نمادهای ملی، دینی و انقلابی در فضاهای اداری، شهری و عمومی، گفت: پرچم کشور ما نماد وحدت، هویت و مقاومت است؛ تمام دستگاهها موظفاند با برنامهریزی منسجم، نسبت به نصب پرچم در ورودی سازمانها، ناوگان حملونقل عمومی، فرم مدارس و سایر فضاها، اقدام کنند. احترام به پرچم، احترام به ارزشها و تقویت انسجام ملی است.
مقام عالی دولت در استان همدان در پایان سخنانش با تأکید بر درسهای جنگ اخیر و تهدیدات فرهنگی و امنیتی دشمن، تصریح کرد: امروز کشور ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند همافزایی، اقدام بهموقع، درک شرایط و حضور مؤثر در صحنه است؛ ما تنها با وفاق ملی، برنامهریزی هوشمندانه و تلاش جمعی میتوانیم از تهدیدات عبور کرده و به توسعه و پایداری برسیم. باید برای کاهش ناهنجاریها و افزایش سرمایه اجتماعی، تلاش جدیتری داشته باشیم.
* افزایش خدمات سلامت روان برای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا استان همدان نیز از ارتقای ساختار مشاوره و توسعه خدمات سلامت روان دانشجویان در سال 1404 خبر داد و با اشاره به دغدغههای موجود پیرامون سلامت روان دانشجویان، بهویژه پس از وقوع دو مورد خودکشی دانشجویان طی سال جاری، گفت: در راستای اجرای آییننامه ابلاغی وزارت بهداشت در سال 1402 مبنی بر تشکیل مراکز سلامت روان دانشجویان، امسال موفق شدیم اداره مشاوره دانشگاه را به مرکز مدیریت مشاوره و سلامت روان دانشجویان ارتقا دهیم که این مرکز با چهار زیرمجموعه تخصصی، فعالیت خود را آغاز کرده است.
زهرا اصغری با تأکید بر افزایش تمرکز و تخصصگرایی در ارائه خدمات سلامت روان، افزود: در سهماهه اخیر انعقاد قرارداد همکاری با روانشناسان، مشاوران و مددکاران اجتماعی با جهشی بیش از 50 درصد، افزایش یافته؛ این درحالی است که جمعیت دانشجویی ما حدود هفت هزار نفر بوده و تقاضا برای دریافت خدمات سلامت روان بهطور محسوسی افزایش یافته است.
وی همچنین به راهاندازی خط ویژه مشاوره در خارج از ساعات اداری اشاره کرد و گفت: از ساعت 14 تا 8 صبح روز بعد، دانشجویان میتوانند با مشاوران دانشگاه تماس گرفته و از خدمات فوری روانشناسی بهرهمند شوند؛ علاوهبر آن، در همه خوابگاههای دانشجویی از ساعت 18 به بعد، مشاور یا روانشناس مستقر داریم.
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا استان همدان با اشاره به اجرای غربالگری سلامت روان برای دانشجویان ورودی، بیان کرد: براساس دادههای حاصل از پرسشنامه برخط سلامت روان که توسط تمام دانشجویان ورودی تکمیل میشود، بیش از 50 درصد آنها دارای یکی از علائم اختلالات روانی هستند؛ درصورت شناسایی موارد پُرخطر، دعوت حضوری و ارجاع به روانپزشک یا مراکز درمانی صورت میگیرد.
اصغری ادامه داد: در سال 1403 بیش از دو هزار و 700 جلسه مشاوره حضوری ویژه دانشجویان برگزار شد؛ همچنین از ابتدای سال 1404 تا امروز با وجود تعطیلات متعدد، 830 جلسه مشاوره حضوری انجام شده است. برای هر دانشجو پرونده منسجم روانشناسی تشکیل شده و بهصورت فصلی، به وزارت بهداشت گزارش میشود.
وی با اشاره به تشکیل کمیته ویژه خودآسیبرسانی برای موارد بحرانی، خاطرنشان کرد: مطابق با پروتکل وزارت بهداشت، درصورت مشاهده افکار خودکشی یا آسیب به خود در دانشجو، این کمیته وارد عمل شده و اقدامات حمایتی شامل اطلاعرسانی به خانواده، ارجاع به مشاور، استفاده از استاد مشاور تحصیلی و پیگیری مستمر را انجام میدهد.
این مقام مسئول ضمن تأکید بر ضرورت مشارکت استادان مشاور در پیگیری وضعیت روانی دانشجویان، اظهار کرد: روانشناسان بهتنهایی قادر به پاسخگویی به تمام نیازهای دانشجویان نیستند. به همین دلیل از ظرفیت اساتید مشاور که هریک مسئولیت هدایت تحصیلی، فرهنگی و آموزشی گروهی از دانشجویان را برعهده دارند نیز بهره گرفتهایم؛ همچنین موضوع فرهنگسازی و انگزدایی از مراجعه به روانشناس یکی از اولویتهای جدی دانشگاه در سال جاری است.
* کاهش 40 درصدی آمار خودکشی در استان همدان با تشکیل کمیته تخصصی
مدیرکل امور اجتماعی استانداری همدان نیز با اشاره به دستور استاندار مبنی بر تشکیل کمیته کنترل و کاهش خودکشی، از کاهش معنادار آمار خودکشی در سطح استان خبر داد.
اسدالله ربانیمهر ادامه داد: خوشبختانه در سهماهه نخست سال جاری با استمرار جلسات تخصصی و همافزایی مؤثر، شاهد کاهش 40 درصدی در آمار خودکشی نسبت به مدت مشابه سال قبل بودهایم.
وی با اشاره به اینکه کمیته مذکور بهصورت منظم و با حضور نمایندگان دانشگاههای علوم پزشکی همدان و اسدآباد، آموزشوپرورش، بهزیستی، نیروی انتظامی و سایر نهادهای اجتماعی برگزار شده، گفت: پیش از تشکیل این کمیته، متأسفانه فرآیند رسیدگی به پروندههای اقدام به خودکشی ناهماهنگ بود و ارتباط بین دستگاهها وجود نداشت؛ اکنون با انسجامی که بین دستگاهها ایجاد شده، هر مورد اقدام به خودکشی تا حصول نتیجه نهایی در کمیته بررسی میشود و پیگیری آن متوقف نمیماند.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری همدان افزود: براساس بررسیها، بیشترین موارد اقدام به خودکشی در گروه سنی دانشآموزی گزارش شده است؛ به همین دلیل آموزشوپرورش با اجرای طرح نماد، فعالسازی سامانه 1570 و آموزش تخصصی مربیان و مشاوران با همکاری دانشگاه علوم پزشکی و بهزیستی، گامهای مهمی در پیشگیری برداشته است.
ربانیمهر از کنترل روند رو به رشد خودکشی نیز خبر داد و بیان کرد: درحالی که در سال 1402 با رشد 9 درصدی مواجه بودیم، در سال 1404 موفق شدیم این روند را به کاهش منفی یک درصد برسانیم؛ اگرچه ممکن است این رقم اندک به نظر برسد، اما در حوزه آسیبهای اجتماعی چنین تغییری به معنای توقف شیب صعودی بحران و کنترل مؤثر آن است.
وی به نقش مهم رسانهها در مدیریت فضای روانی جامعه اشاره کرد و متذکر شد: گاهی انتشار اخبار مربوط به خودکشی در رسانهها اغلب با حواشی و اطلاعات نادرست همراه بوده؛ اما با همکاری خانه مطبوعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دانشگاه علوم پزشکی، انعکاس اخبار در این حوزه با رعایت اصول تخصصی و اخلاقی انجام میشود.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری همدان همچنین از فعالسازی خطوط مشاوره تلفنی رایگان ازجمله 123، 1570، 1480، 137 و «خط امید» دانشگاه علوم پزشکی خبر داد و گفت: تمامی این خطوط مشاورهای در دسترس مردم قرار گرفته و از طریق رسانهها و فضای مجازی اطلاعرسانی شدهاند؛ نقش این خطوط در مداخلات سریع روانی بسیار مؤثر بوده است.
ربانیمهر در ادامه از همکاری مطلوب فرمانداران، بهویژه در شهرستانهایی با آمار بیشتر مانند اسدآباد، قدردانی و اظهار کرد: در جلسات شورای اجتماعی شهرستانها، موضوع خودکشی بهصورت ویژه و تخصصی مطرح شده است؛ بهطور خاص، در شهرستان فامنین، بررسی میدانی و مصاحبههای عمیق انجام گرفت و نتایج مطلوبی حاصل شد.
وی در پایان سخنانش از همراهی ویژه آموزشوپرورش قدردانی کرد و افزود: بیشتر آسیبدیدگان در سنین مدرسه بودند. آموزشوپرورش با درک اهمیت موضوع، یکی از دستگاههایی بود که هم در سیاستگذاری و هم در اجرا، همکاری مؤثر و مستمری با کمیته داشت.
* غربالگری روانی 16 هزار دانشآموز و کاهش معنادار اقدام به خودکشی در استان همدان
مدیرکل آموزشوپرورش استان همدان نیز با اشاره به دستاوردهای اجرای طرح نماد در سال تحصیلی گذشته، گفت: براساس آخرین آمار، 16 هزار و 298 دانشآموز در استان همدان تحت غربالگری طرح نماد قرار گرفتهاند که درمجموع، 123 هزار و 886 مورد آسیب روانی و اجتماعی شناسایی شده؛ البته اینکه عدد آسیب بیشتر از افراد بوده، طبیعی است، زیرا یک فرد امکان دارد با چند آسیب همزمان مواجه باشد.
رسول شیدایی با اشاره به آمار مربوط به خودکشی در میان دانشآموزان استان همدان، افزود: از مجموع این غربالگریها، یکهزار و 945 مورد افکار خودکشی، 427 مورد برنامهریزی برای خودکشی، 184 مورد اقدام به خودکشی و 86 مورد اقدام منجر به مصدومیت شناسایی شده که متأسفانه 10 مورد نیز خودکشی منجر به فوت داشتهایم.
وی گفت: در نیمه نخست سال 1403، 6 مورد فوتی گزارش شده بود، درحالی که در سهماهه دوم همان سال (پاییز و زمستان) این عدد به چهار مورد رسید؛ همچنین، در زمستان 24 مورد اقدام به خودکشی منجر به مصدومیت داشتیم که این عدد در بهار 1404 به 22 مورد و در تابستان به چهار مورد کاهش یافت. این آمار بهخوبی نشاندهنده اثرگذاری اقدامات پیشگیرانه و مداخلات روانی- درمانی در کاهش شدت آسیبها است.
این مقام مسئول افزود: درمجموع طی مدت اجرای برنامه، 32 هزار مصاحبه تشخیصی توسط مشاوران آموزشوپرورش انجام شده تا اعتبار و شدت موارد ثبتشده بررسی و اقدامات متناسب درمانی یا حمایتی برای دانشآموزان انجام شود؛ همچنین مشاورههای درمانی هدفمند برای طیف وسیعی از دانشآموزان ارائه شده است.
شیدایی درباره اقدامات پشتیبان نیز گفت: سامانه تلفنی 1570 که در گذشته بهصورت 12 ساعته فعال بود، امسال در زمانهای بحرانی و ازجمله در بازه زمانی جنگ غزه، بهصورت 24 ساعته در اختیار دانشآموزان و خانوادهها قرار گرفت؛ تیمهای تخصصی پاسخگو شامل روانشناسان، مددکاران و کارشناسان آموزشدیده، بهصورت تماموقت در دسترس بودند.
وی همچنین از برگزاری بیش از 20 دوره آموزشی تخصصی ویژه پیشگیری از خودکشی برای مشاوران، مربیان و مدیران مدارس خبر داد و افزود: در تمام ادارات آموزشوپرورش مراکز مشاوره فعال شدهاند و با هدایت میز استانی نماد، جلسات هفتگی بدون وقفه حتی در ایام تعطیلات نوروز و بحرانها، تشکیل شدهاند؛ بخشی از جلسات را با حضور نهادهای کشوری و بخش دیگر را با تمرکز بر وضعیت استان، برگزار کردهایم.
مدیرکل آموزشوپرورش استان همدان در ادامه با اشاره به چالش جدی در نظام ارجاع بین بخشی، تصریح کرد: یکی از خلأهای موجود، نبود سامانهای جامع برای ردیابی وضعیت ارجاعات خارج از سیستم آموزشوپرورش است؛ بهعنوان مثال وقتی دانشآموزی به یکی از نهادهای درمانی یا حمایتی ارجاع داده میشود، مسیر درمان یا حمایت او قابل پیگیری دقیق نیست. این موضوع باعث میشود که آمارهای ما با آمار سایر دستگاهها ازجمله بهزیستی، تفاوت داشته باشد.
شیدایی تأکید کرد: درصورتی که سامانهای یکپارچه برای رهگیری وضعیت ارجاعات در سطح استان راهاندازی شود، میتوان بهصورت دقیق مشخص کرد که فرد ارجاعشده در چه مرحلهای از مداخله قرار دارد و آیا حمایت لازم را دریافت کرده یا خیر؛ این موضوع در موفقیت نهایی اقدامات پیشگیرانه و کنترل آسیبهای اجتماعی، بسیار تعیینکننده است.
وی در پایان سخنانش با تأکید بر ادامه همکاریهای بین بخشی، از همه نهادهای همراه در اجرای طرح نماد بهویژه دانشگاه علوم پزشکی، بهزیستی، نیروی انتظامی و رسانهها قدردانی کرد و گفت: کاهش معنادار آمار اقدامات منجر به فوت یا مصدومیت، نتیجه همافزایی جدی بین دستگاهی در استان است که باید تداوم داشته باشد.
* استان همدان را به الگویی در ترویج فرهنگ استفاده از پرچم ایران بدل کنیم
مدیر اجرایی شورای هماهنگی حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان همدان نیز در این جلسه با تأکید بر جایگاه بیبدیل پرچم جمهوری اسلامی ایران بهعنوان نماد ملی، هویتی و ارزشی کشور، از اجرای «پویش پرچم» در استان همدان خبر داد و آن را گامی مهم در مسیر انسجام اجتماعی و ارتقای روحیه ملی خواند.
سرهنگ هادی آزادی با اشاره به اهمیت نمادسازی در ایجاد گفتمان عمومی و وحدت اجتماعی، اظهار کرد: در جریان جنگ 12 روزه، مردم با انسجامی مثالزدنی حول محور پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران و شعائر انقلاب اسلامی گِرد آمدند و به روشنی نشان دادند که ادعاهای مربوط به کاهش تعلق خاطر مردم به نظام و انقلاب، پایه و اساسی ندارد؛ این اتفاق نقشههای تفرقهافکنانه استکبار را خنثی کرد.
وی با اشاره به فلسفه وجودی پرچم، یادآوری کرد: پرچم، مهمترین سند هویتی یک ملت در عرصه بینالمللی است که آرمانها، باورها و تاریخ آن ملت را به شکلی فشرده معرفی میکند؛ پرچم جمهوری اسلامی ایران نیز با رنگهای سبز (نماد اسلام و آبادانی)، سفید (نشانه صلحطلبی) و قرمز (نمایانگر مقاومت و ایستادگی) به همراه کلمه «الله»، گویای هویت دینی، ملی و آرمانی ملت ایران است.
مدیر اجرایی شورای هماهنگی حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان همدان افزود: مقام معظم رهبری نیز فرمودهاند پرچم جمهوری اسلامی ایران همان پرچم انبیا و ائمه علیهمالسلام است و نماد عدالت و معنویت در برابر جهانی بوده که اکنون بر پایه ظلم و مادیات اداره میشود.
سرهنگ آزادی در ادامه با اشاره به تجارب موفق سایر کشورها در ترویج فرهنگ پرچم، بیان کرد: در فرانسه نصب پرچم و قرائت سرود ملی در مدارس اجباری است؛ در هنگکنگ، برخورد انضباطی با دانشآموزان غایب در مراسم برافراشتن پرچم صورت میگیرد. در آمریکا پس از حملات 11 سپتامبر، مردم بهصورت خودجوش پرچم کشورشان را بر سردر خانهها نصب کردند. در عراق نیز نماد پرچم این کشور در کنار پرچم عزای اباعبدالله علیهالسلام در مراسم پیادهروی اربعین، حضوری پُررنگ دارد.
وی با بیان نتایج یک ارزیابی میدانی، گفت: شهرداریها در استان همدان اقدامات مناسبی در ترویج فرهنگ پرچم داشتهاند، اما در برخی دستگاههای اجرایی و ادارات دولتی، توجه به نصب پرچم کمرنگ است و خلأ وجود یک دستورالعمل جامع احساس میشود؛ حتی مشاهده شده است در مواردی منازل شخصی نسبت به برخی نهادهای عمومی در نصب پرچم فعالتر بودهاند.
مدیر اجرایی شورای حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان همدان ضمن انتقاد از کمرنگ بودن نماد پرچم ایران در مراسم عزاداری ایام محرم، افزود: با وجود فرصت پس از دفاع مقدس 12 روزه، حضور پرچم در دستههای عزاداری امام حسین علیهالسلام ضعیف بود؛ این درحالی است که میتوان از این ایام بهعنوان بستری مؤثر برای تقویت نمادهای ملی استفاده کرد.
سرهنگ آزادی در ادامه بستهای از پیشنهادهای اجرایی برای تقویت پویش پرچم در استان را ارائه داد که ازجمله آنها میتوان به تشکیل کارگروه استانی پویش پرچم با حضور کلیه نهادها و یگانهای نظامی، تعیین نقش مشخص برای هر دستگاه در اجرای پویش، ارزیابی عملکرد دستگاهها توسط اداره کل بازرسی استانداری، حمایت مالی از تهیه و توزیع پرچم در سطح استان، جانمایی مناسب پرچم در مدارس، دانشگاهها و ادارات، اهدای پرچم به اصناف (بیش از 80 هزار واحد صنفی در استان)، استفاده از پرچم در البسه اداری، اتوبوسها، تاکسیها و خودروهای عمومی، برگزاری مسابقات و برنامههای فرهنگی در دانشگاهها با محوریت هویت ملی و پرچم و ایجاد دبیرخانه مرکزی پویش در یکی از دستگاههای فرهنگی استان اشاره کرد.
وی در پایان سخنانش با اشاره به نقش بیبدیل تشکلهای مردمی در موفقیت این پویش، اظهار امیدواری کرد: با مشارکت همه اقشار و دستگاهها، بتوانیم استان همدان را به الگویی در ترویج فرهنگ پرچم جمهوری اسلامی ایران تبدیل کنیم و از ظرفیتهای فرهنگی، آموزشی، پژوهشی، صنفی و رسانهای استان برای تحقق این هدف، بهرهبرداری حداکثری داشته باشیم.
